Λοιμώξεις και εμβόλια την περίοδο του θηλασμού

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για να προστατεύσουμε την υγεία μας στην πιο ευαίσθητη φάση της μητρότητας.

Tο ανθρώπινο γάλα παρέχει την πληρέστερη μορφή διατροφής για τα βρέφη, τελειόμηνα και πρόωρα. Υπάρχουν, όμως, και σπάνιες περιπτώσεις όπου το μητρικό γάλα θα πρέπει να αποφεύγεται.

Οι επαγγελματίες υγείας, λοιπόν, θα πρέπει να είναι σε θέση να αξιολογήσουν και να καθορίσουν εάν η κατάσταση της γυναίκας επιβάλλει τη διακοπή του θηλασμού, με γνώμονα την εξισορρόπηση των πλεονεκτημάτων του θηλασμού, σε σχέση με πιθανούς κινδύνους απέναντι στο νεογνό και τη μετάδοση σοβαρής λοίμωξης.

Οι Κυριότερες Λοιμώξεις

Μικροβιακές λοιμώξεις

Μαστίτιδα: Αποτελεί φλεγμονή του μαστού. Οι ερεθισμένες θηλές και η εμφάνιση ραγάδων αποτελούν τη σημαντικότερη αιτία εισόδου και αποικισμού του μαστού από μικρόβια, πολλές φορές ανθεκτικά στα αντιβιοτικά, με συνέπεια την πρόκληση μαστίτιδας.Το συνηθέστερο παθογόνο που προκαλεί μαστίτιδα είναι ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (MRSA ή MSSA) και λιγότερο συχνά είναι το κολοβακτηρίδιο και ο στρεπτόκοκκος.

Επειδή η στάση του γάλακτος είναι ο κύριος ένοχος για τη δημιουργία μαστίτιδας, η αντιμετώπισή της ξεκινά με την αποτελεσματική απομάκρυνση γάλακτος με άμελξη του μαστού ή θηλασμό. Επιπλέον, η τοποθέτηση ζεστής κομπρέσας πάνω στο στήθος πριν από τον θηλασμό μπορεί να διευκολύνει τη ροή του γάλακτος.

Τα κρύα επιθέματα μετά τον θηλασμό μειώνουν τον πόνο και το τοπικό οίδημα που προκαλεί η μαστίτιδα. Επομένως, οι μητέρες με μαστίτιδα θα πρέπει να ενθαρρύνονται να θηλάζουν πιο συχνά, ξεκινώντας από τον πάσχοντα μαστό, καθώς η απότομη διακοπή του θηλασμού αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αποστήματος.

Ιογενείς λοιμώξεις

SARS- CoV2 – Γρίπη - Κοινό κρυολόγημα: Η συμπτωματολογία αυτών των ιογενών λοιμώξεων εμφανίζει πολλά κοινά, που συνοψίζονται σε: αιφνίδια έναρξη συμπτωμάτων, πυρετό, ρινική συμφόρηση καταρροή, βήχα, κεφαλαλγία, καταβολή, μυαλγίες, αρθραλγίες κ.τ.λ.

Οι μητέρες που εμφανίζουν κάποια από αυτές τις ιογενείς λοιμώξεις μπορούν να θηλάσουν, εφαρμόζοντας τους κανόνες υγιεινής: υγιεινή χεριών (πλύσιμο με σαπούνι και νερό ή χρήση αλκοολούχου αντισηπτικού με τουλάχιστον 70% αλκοόλη), χρήση μάσκας (κατά προτίμηση ΚΝ95), καλό αερισμό των χώρων του σπιτιού, καλή καθαριότητα των επιφανειών και των σκευών που τυχόν χρησιμοποιεί για την άμελξη γάλακτος.

Λοιμώδης μονοπυρήνωση – Κυτταρομεγαλοϊός - Ιός Coxsackie (hand- footmouth disease) - Παρβοϊός β19: Oι συγκεκριμένες ιώσεις που προσβάλλουν κυρίως παιδιά -και αποτελούν παράγοντα κινδύνου, αν στην οικογένεια υπάρχουν μεγαλύτερα παιδιά- εκδηλώνονται με πυρετό, πονόλαιμο, οίδημα αδένων και πιθανότατα εξάνθημα.

Αν, λοιπόν, η μητέρα που θηλάζει εκτεθεί σε κάποιον από τους παραπάνω ιούς, δεν διακόπτει σε καμία περίπτωση τον θηλασμό. Εξαίρεση αποτελεί ο κυτταρομεγαλοϊός, σε περίπτωση που η μητέρα νοσεί και το μωρό της είναι πρόωρο, χαμηλού ή πολύ χαμηλού βάρους γέννησης, οπότε το μητρικό γάλα μπορεί να του επιφέρει κλινικά σημαντική λοίμωξη.

Και σε αυτή την κατηγορία ιογενών λοιμώξεων, οι βασικοί κανόνες υγιεινής που αναφέρθηκαν παραπάνω αποτελούν τη βασική ασπίδα προστασίας του βρέφους που θηλάζει.

Ανεμοβλογιά - Έρπητας ζωστήρας: H ανεμοβλογιά εκδηλώνεται με εξάνθημα με φυσαλίδες, πυρετό, καταβολή, κεφαλαλγία. Πολλές φορές ενήλικες που έχουν περάσει ανεμοβλογιά μπορεί να εκδηλώσουν έρπητα ζωστήρα. Εδώ το εξάνθημα είναι φυσαλιδώδες, επώδυνο και με κνησμό. Σημαντικό πρόβλημα για τον θηλασμό αποτελεί ο χρόνος εκδήλωσης της λοίμωξης, όταν αυτή εκδηλώνεται κοντά στον τοκετό.

Όταν η μητέρα εκδηλώσει τη λοίμωξη σε λιγότερο από πέντε ημέρες πριν από τον τοκετό έως και δύο ημέρες μετά τον τοκετό, θα πρέπει να χορηγηθεί άμεσα στο νεογνό ειδική ανοσοσφαιρίνη κατά του ιού.

Συστήνεται, επίσης, η απομόνωση της μητέρας από το νεογνό της, αλλά η διατήρηση της γαλουχίας με αντλήσεις και χορήγηση του μητρικού γάλατος, εφόσον δεν υπάρχουν βλάβες στον μαστό και το νεογνό έχει λάβει ανοσοσφαιρίνη. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, ο θηλασμός συνεχίζεται κανονικά.

Ιλαρά: Ο ασθενής εμφανίζει υψηλό πυρετό, διόγκωση λεμφαδένων, κεφαλαλγία, επιπεφυκίτιδα, χαρακτηριστικό εξάνθημα και κνησμό. Ο ιός της ιλαράς δεν μεταδίδεται με το μητρικό γάλα και γενικά δεν επηρεάζει τον θηλασμό, αλλά εάν η μητέρα εμφανίσει την ασθένεια πέντε μέρες πριν από τον τοκετό, συνιστάται η μητέρα να αποχωριστεί από το νεογνό αμέσως μετά τον τοκετό, για να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες να το μολύνει. Η μητέρα μπορεί να αντλεί και να δίνει το γάλα στο νεογνό.

HIV: Στις αναπτυγμένες χώρες και σε γυναίκες με αυξημένο ιικό φορτίο, που έχουν πρόσβαση σε υποκατάστατα βρεφικού γάλατος, ο θηλασμός αντενδείκνυται. Σε γυναίκες με μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο, ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού μέσω του θηλασμού είναι ελάχιστος, αλλά υπαρκτός. Και σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, ο θηλασμός αντενδείκνυται.

Ηπατίτιδες Α και Ε: Δεν συντρέχει λόγος διακοπής του θηλασμού σε λοίμωξη της μητέρας από ηπατίτιδα Α. Το βρέφος πρέπει να λάβει γ-σφαιρίνη και εμβόλιο. Μέχρι σήμερα, θηλάζοντα βρέφη μητέρων με ηπατίτιδα Ε δεν έχουν αναπτύξει οξεία νόσο, άρα ο θηλασμός θεωρείται ασφαλής.

Ηπατίτιδες Β και D: Η ηπατίτιδα Β δεν αποτελεί αντένδειξη, εφόσον έχει προηγηθεί χορήγηση γ-σφαιρίνης και πρώτης δόσης εμβολίου στο νεογέννητο, εντός 12 ωρών από τη γέννηση.

Αν υπάρχει τραυματισμός των θηλών και εκροή αίματος, ο θηλασμός πρέπει να αποφεύγεται μέχρι να επουλωθούν οι θηλές. Η ανοσοποίηση για την ηπατίτιδα Β φαίνεται ότι βοηθά και την πρόληψη μετάδοσης της ηπατίτιδας D.

Ηπατίτιδα C: Επιτρέπεται σε HCV+/HIV- ασθενείς. Αν υπάρχει τραυματισμός των θηλών και εκροή αίματος, ο θηλασμός πρέπει να διακόπτεται μέχρι να επουλωθούν οι θηλές.

Τα εμβόλια στην κύηση και τον θηλασμό

Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού 2022, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της λοχείας συστήνεται να πραγματοποιηθούν οι παρακάτω εμβολιασμοί:

• Γρίπη: Μία δόση ετησίως ανεξαρτήτως ηλικίας κύησης,
• Τέτανος- Διφθερίτιδα- Κοκκύτης: Μία δόση σε κάθε κύηση (μεταξύ 27- 36 εβδομάδων κύησης).
• Πνευμονιόκοκκος (13δύναμο, 23δύναμο): Χορηγούνται σε κύηση-λοχεία, εφόσον υπάρχουν παράγοντες κινδύνου ή άλλες ενδείξεις.
• Ηπατίτιδα Α, Β, Μηνιγγίτιδα (τετραδύναμο): Χορηγούνται σε κύηση-λοχεία, εφόσον υπάρχουν παράγοντες κινδύνου ή άλλες ενδείξεις.
• Εμβολιασμός SARS- CoV2: Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ανεξάρτητα από την ηλικία κύησης, καθώς και κατά την περίοδο του θηλασμού, μπορούν να χορηγηθούν τα m-RNA εμβόλια.

Ελένη Παπασταμούλη, Προϊσταμένη Λοιμώξεων ΙΑΣΩ Γενική Κλινική