Σκολίωση στο Μαθητικό Πληθυσμό

Ιωάννης Δ. Γελαλής
M.D, Ph.D Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Επιστημονικός συνεργάτης ΙΑΣΩ Θεσσαλίας
Επίκουρος Καθηγητής Ορθοπαιδικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Η σκολίωση αποτελεί μια ιδιαίτερα γνωστή νοσολογική οντότητα στο ευρύ κοινό που απασχολεί αρκετούς γονείς κατά την ανάπτυξη των παιδιών τους. Πρώτος ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης (460 π.Χ.), εισήγαγε τον όρο σκολίωση και περιέγραψε τα βασικά κλινικά σημεία της ενώ αργότερα ο Γαληνός (131 μ.Χ.) και Παύλος ο Αιγηνίτης (2ος μ.Χ. αιώνας) χρησιμοποίησαν έλξεις και ειδικούς νάρθηκες για την αντιμετώπισή της.

Η σκολίωση είναι μία σύνθετη (σε τρία επίπεδα) παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης (Σ.Σ.) που χαρακτηρίζεται από πλάγια απόκλιση της Σ.Σ. στο κατά μέτωπο, πλάγιο επίπεδο και από στροφή των σπονδύλων. Σύμφωνα με τον ορισμό της Scoliosis Research Society (SRS), σκολίωση είναι το μεγαλύτερο των 11 μοιρών κύρτωμα της σπονδυλικής στήλης με ταυτόχρονη στροφή των σπονδύλων. Στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, λόγω της συμμετοχής και των πλευρών στη στροφή, προκαλείται ασυμμετρία των ημιθωρακίων και δημιουργία δύσμορφων προπετειών, που είναι γνωστές σαν σκολιωτικοί ύβοι. Το χαρακτηριστικό σημείο που παρατηρεί ο γονιός είναι μια λοξή διαμόρφωση της πλάτης του παιδιού ή μια διόγκωση (ύβος) κατά την κάμψη του κορμού. Διακρίνεται σε λειτουργική, που η αιτιολογία της είναι γνωστή (ανισοσκελία, οσφυαλγία, σκολίωση στάσης, παραμόρφωση που είναι εύκαμπτη και διορθώνεται πλήρως όταν διορθωθεί η αιτία που την προκαλεί) και οργανική ή πραγματική, που δεν διορθώνεται με την πλάγια κλίση του κορμού.

Η οργανική διακρίνεται σε ιδιοπαθή (σε ποσοστό 85% περίπου) η συχνότερη μορφή στο μαθητικό πληθυσμό που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει κάποιο σαφές αίτιο σε αντίθεση με άλλες μορφές σκολίωσης (15%) που προϋπάρχει κάποια αιτιολογία (συγγενής, νευρομυϊκή και νοσήματα του συνδετικού ιστού). Η ιδιοπαθής σκολίωση διακρίνεται επίσης σε βρεφική(<3 έτη), παιδική (4-9 έτη) και εφηβική (>10 έτη) που εξελίσσεται αργότερα σε σκολίωση των ενηλίκων. Είναι πάθηση του αναπτυσσόμενου σκελετού που εμφανίζεται συχνότερα στα κορίτσια (σχέση κορίτσια /αγόρια, 3:1). Όσο μάλιστα αυξάνει το μέγεθος του σκολιωτικού κυρτώματος, τόσο αυξάνει και η συμμετοχή των κοριτσιών. Με τη διενέργεια τακτικών ελέγχων στους μαθητές πριν την έναρξη κάθε σχολικής χρονιάς ανευρίσκονται τα παιδιά εκείνα που εμφανίζουν κάποια μορφή σκολίωσης και χρήζουν παραπομπής σε ειδικούς ορθοπαιδικούς- χειρουργούς σπονδυλικής στήλης για περαιτέρω εκτίμηση και αντιμετώπιση.

Τα παιδιά με σκολίωση θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά μέχρι τη σκελετική τους ωρίμανση για την εκτίμηση και την αντιμετώπιση της πάθησης. Η κλινική εξέταση είναι απλή και γίνεται με την δοκιμασία επίκυψης και με ένα ειδικό όργανο, το σκολιόμετρο, που μετρά την στροφή των σπονδύλων στην περιοχή του ύβου. Ο απλός ακτινολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος επί υποψίας σκολίωσης.

Σε εφήβους και παιδιά με σκολιώσεις μικρότερες των 20 μοιρών συνιστάται περιοδική παρακολούθηση ανά 4,6 ή 12 μήνες ανάλογα με το μέγεθος των κυρτωμάτων και την ηλικία των παιδιών. Η συντηρητική θεραπεία (κυρτώματα μεταξύ 20-40 μοίρες) συνίσταται στη χρήση ειδικών κηδεμόνων (Boston, Cheneau, κ.ά.) που φοριούνται περίπου 20 ώρες το 24ωρο. Τέλος, η χειρουργική θεραπεία - χειρουργική διόρθωση των κυρτωμάτων με τη βοήθεια ειδικών συστημάτων σπονδυλοδεσίας- έχει θέση σε παιδιά και ενήλικες με μεγαλύτερα των 40 μοιρών κυρτώματα.

Όπως περιγράφεται στην παγκόσμια βιβλιογραφία και όπως έχει επιβεβαιωθεί και από μελέτη της Ορθοπαιδικής κλινικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η σκολίωση δεν σχετίζεται με ατομικές συνήθειες των πασχόντων. Η θέση του παιδιού στο θρανίο του, η στάση του γενικά καθώς και η μαθητική σάκα δεν αποτελούν αίτιο εμφάνισης και επιβάρυνσης της ήδη υπάρχουσας σκολίωσης στα παιδιά (I.D. Gelalis et al. European Spine Journal, 2012). Η δε ενασχόληση με τον αθλητισμό και οι φυσιοθεραπείες, βοηθούν στη βελτίωση του μυοσκελετικού συστήματος αλλά δεν φαίνεται να συμβάλλουν στην υποστροφή και στη διόρθωση της σκολίωσης.

Η σκολίωση όμως, εκτός από σοβαρό ορθοπαιδικό πρόβλημα, είναι και σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα, με επιπτώσεις στους γονείς, αλλά κυρίως στους νεαρούς ασθενείς. Η παραμόρφωση αυτή σε ένα κατά τα άλλα υγιές παιδί θεωρείται σοβαρή. Επιπλέον, είναι δυνατό να δημιουργηθούν ψυχολογικά και καρδιοαναπνευστικά προβλήματα που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση. Σε μεγάλες παραμελημένες θωρακικές σκολιώσεις, τα ενδοθωρακικά όργανα συμπιέζονται στην περιοχή του κυρτού. Έτσι, εκτός από το σοβαρό κοσμητικό πρόβλημα, μπορεί να έχουμε μείωση της ζωτικής χωρητικότητας στον περιορισμένο πνεύμονα, μετατόπιση της καρδιάς προς τα κάτω, αναπνευστική και καρδιακή ανεπάρκεια.

Έτσι, έχοντας γνώση των προβλημάτων που δημιουργεί η παραμόρφωση, αλλά και των δύσκολων θεραπευτικών μεθόδων, έγινε πλέον συνείδηση ότι η σκολίωση είναι από τις περιπτώσεις εκείνες που ισχύει η βασική αρχή της Ιατρικής: η πρώιμη διάγνωση είναι η καλύτερη θεραπεία. Ένα από τα βήματα -ίσως το βασικότερο- προς αυτήν την κατεύθυνση είναι, χωρίς αμφιβολία, το γνωστό school-screening για την σκολίωση δηλαδή η αδρή, εύκολη και μαζική εξέταση μαθητών, ηλικιών «υψηλού κινδύνου» 7-15 ετών, με σκοπό την πρώιμη αναγνώριση, παρακολούθηση και ενδεχομένως θεραπευτική αντιμετώπιση της πάθησης.

Συμπερασματικά πρόκειται για μία πολυπαραγοντικής αιτιολογίας παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης με ύπουλη έναρξη και με καταστροφικά αποτελέσματα όταν δεν διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί πρώιμα. Η προληπτική εξέταση των παιδιών στοχεύει στην πρώιμη αναγνώριση, παρακολούθηση και, όπου χρειάζεται, θεραπεία της πάθησης.