Οστεοπόρωση - Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Η οστεοπόρωση αποτελεί μία από τις σύγχρονες μάστιγες της ανθρωπότητας παγκοσμίως. Προσβάλλει περισσότερο τις γυναίκες αλλά και (σε διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό) τους άνδρες, κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας.

Πρόκειται ουσιαστικά για την προοδευτική μείωση της μηχανικής αντοχής των οστών (ιδίως της σπονδυλικής στήλης και των ισχίων) με αποτέλεσμα την αυξανόμενη ευθραυστότητα και επιρρέπεια τους σε κατάγματα ακόμη και χωρίς ιδιαίτερη καταπόνηση.

Θεωρείται σιωπηλή νόσος γιατί δεν προκαλεί ιδιαίτερα συμπτώματα στα αρχικά της στάδια πριν προκύψει κάποιο οστεοπορωτικό κάταγμα.

Αίτια οστεοπόρωσης

Οι αιτίες είναι πολλές. Συνηθέστερη στις γυναίκες είναι η εμμηνόπαυση λόγω της μείωσης των οιστρογόνων και της παύσης της προστατευτικής τους δράσης.

Άλλες αιτίες είναι διάφορες ενδοκρινικές διαταραχές (παθήσεις του θυρεοειδούς, των παραθυρεοειδών αδένων, των επινεφριδίων, χρόνια χορήγηση κορτιζόνης για θεραπευτικούς λόγους σε διάφορες νόσους, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 και 2, παθήσεις της υποφύσεως, υπογοναδισμός κλπ.), διάφορες ρευματικές νόσοι (ρευματοειδής αρθρίτιδα κλπ.), ιστορικό καταγμάτων χωρίς ιδιαίτερη καταπόνηση, ιδιαίτερο χαμηλό σωματικό βάρος ή σημαντική μείωση του σωματικού βάρους, αυξημένη κατανάλωση οινοπνεύματος, κάπνισμα, πρώιμη εμμηνόπαυση, οικογενειακό ιστορικό καταγμάτων με μικρή καταπόνηση κλπ. Υπάρχουν και άλλες, σπανιότερες αιτίες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις δεν είναι δυνατή η ανεύρεση συγκεκριμένης αιτίας.

Διάγνωση

Για την διάγνωση λοιπόν της νόσου απαιτείται λεπτομερής λήψη του ιστορικού του/της  ασθενούς για την διαπίστωση τυχόν αιτίων, ενώ παράλληλα αναζητούνται και άλλοι παράγοντες για την πρόκληση ή επιδείνωση της νόσου, όπως η λήψη φαρμάκων που σχετίζονται με την οστεοπόρωση, η έλλειψη σωματικής ασκήσεως, η χρόνια κατάκλιση, η μειωμένη πρόσληψη ασβεστίου, η μειωμένη έκθεση στον ήλιο με αποτέλεσμα την ελάττωση της βιταμίνης D κλπ.

H διάγνωση τίθεται κυρίως με την μέτρηση οστικής πυκνότητας, ενώ υπάρχουν και εξειδικευμένες εξετάσεις αίματος και ούρων που συμπληρώνουν την εικόνα. Από τις εργαστηριακές εξετάσεις είναι δυνατόν να διαπιστωθεί μία λανθάνουσα αιτία που να ευθύνεται για την εμφάνιση της οστεοπόρωσης.

Έχει δημιουργηθεί ένας βοηθητικός αλγόριθμος, ο οποίος, λαμβάνοντας υπόψιν συγκεκριμένες παραμέτρους από το ιστορικό του/της ασθενούς εκφράζει μία εκτιμώμενη πιθανότητα οστεοπορωτικού κατάγματος στο μέλλον και βοηθάει στην απόφαση εφαρμογής της θεραπείας.

Παράλληλα πιθανώς να χρειαστεί και ακτινογραφία για την διερεύνηση πιθανού κατάγματος. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι κυριότερες περιοχές των οστών που σχετίζονται με την οστεοπόρωση είναι η σπονδυλική στήλη και τα ισχία.

Θεραπεία

Σήμερα υπάρχουν αρκετοί θεραπευτικοί παράγοντες, σε μορφή χαπιών και ενέσιμων σκευασμάτων που έχουν αποδειχθεί από μακροχρόνιες έρευνες ότι μπορούν να βοηθήσουν. Οι πιθανές παρενέργειες των φαρμάκων αυτών θα πρέπει να συνυπολογισθούν σε σχέση με το προσδοκώμενο θεραπευτικό όφελος.

Θα πρέπει τέλος να τονισθεί εδώ ότι ο κυριότερος σκοπός της θεραπείας είναι η πρόληψη και η αποφυγή νέων οστεοπορωτικών καταγμάτων και όχι μόνον η απλή βελτίωση των εργαστηριακών εξετάσεων και της οστικής πυκνότητας.

Η διάρκεια της θεραπείας θα πρέπει να είναι μακροχρόνια, παράλληλα με τακτικούς διαγνωστικούς ελέγχους.

Πρόληψη

Για την πρόληψη της νόσου μπορούν να γίνουν αρκετά. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι  οι γυναίκες που έχουν χαμηλό σωματικό βάρος στην ενήλικη ζωή τους έχουν αυξημένη προδιάθεση για οστεοπόρωση μετά την εμμηνόπαυση γιατί τα οστά, μη έχοντας αυξημένο βάρος να σηκώσουν, είναι σχετικά αδύναμα.

Η γυμναστική είναι σημαντικός παράγων για την πρόληψη της  οστεοπόρωσης διότι οι μύες με τα οστά αποτελούν μια ενιαία μονάδα και οι ισχυροί από την γυμναστική μύες μπορούν να βοηθήσουν καλύτερα τα αδύναμα οστά για την στήριξη του σώματος, ενώ παράλληλα μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά στην αποφυγή των πτώσεων, οι οποίες, ιδίως στις μεγαλύτερες ηλικίες, αποτελούν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την πρόκληση οστεοπορωτικών καταγμάτων.

Η υγιεινή διατροφή παίζει ουσιαστικό ρόλο, ενώ παράλληλα η αποφυγή καπνίσματος και υπερβολικής λήψεως αλκοόλ βοηθούν στην πρόληψη της νόσου.

Με δεδομένο ότι η οστεοπόρωση προσβάλλει μεγάλο ποσοστό γυναικών μετά την εμμηνόπαυση, θα πρέπει να υποβάλλονται, ιδίως αυτές που έχουν αυξημένη πιθανότητα από παράγοντες κινδύνου για την νόσο, σε έλεγχο με μέτρηση της οστικής πυκνότητας, ενώ οι γυναίκες που έχουν κάποια από τις αναφερθείσες νόσους στην αρχή του κειμένου, να υποβάλλονται σε έλεγχο για την οστεοπόρωση σε νεαρότερες ηλικίες.

Αντίστοιχα και οι άνδρες, ιδίως σε μεγαλύτερες ηλικίες, με τις προαναφερθείσες νόσους, θα πρέπει να υποβάλλονται και αυτοί σε έλεγχο.

Αριστείδης Κερασώτης , Ενδοκρινολόγος, Διευθυντής Τμήματος Ενδοκρινολογίας – Διαβήτη - Οστεοπόρωσης, ΙΑΣΩ & ΙΑΣΩ Γενική Κλινική