Οστεοαρθρίτιδα : Συμπτώματα, Αίτια και Θεραπεία

Η οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ) είναι μία χρόνια, εκφυλιστική πάθηση των αρθρώσεων που προσβάλλει τον αρθρικό χόνδρο, ο οποίος καλύπτει τα άκρα των οστών. Η ΟΑ είναι η συχνότερη μορφή αρθρίτιδας και η κύρια αιτία χρόνιου πόνου και μακροχρόνιας αναπηρίας σε ενήλικες άνω των 60 ετών.

Ο ΠΟΥ έχει χαρακτηρίσει την δεκαετία 2021–30 ως η δεκαετία υγιούς γήρανσης για να επισημάνει την ανάγκη καλύτερης αντιμετώπισης της οστεοαρθρίτιδας αφού επηρεάζει σημαντικά την λειτουργική ικανότητα των πασχόντων και την ποιότητα της ζωής τους.

Ο αρθρικός χόνδρος αρχικά εκφυλίζεται και προοδευτικά φθείρεται μέχρι πλήρους εξαφάνισής του με αποτέλεσμα την αποκάλυψη των άκρων των οστών, τα οποία έρχονται σε επαφή μεταξύ τους. Ακολουθεί φθορά των οστών με την δημιουργία οστεοφύτων αλλά και εκφύλιση των συνδέσμων και των τενόντων που περιβάλλουν την άρθρωση.

Υπάρχουν τουλάχιστον 100 διαφορετικές μορφές αρθρίτιδας, αλλά η πιο συχνή μορφή αρθρίτιδας σε ενήλικες είναι η ΟΑ από την οποία πάσχουν 3.3-3.6% του πληθυσμού παγκοσμίως. Είναι η 11η περισσότερο αναπηρική πάθηση. Υπολογίζεται ότι στις ΗΠΑ 1 στους 5 ενήλικες παρουσιάζει κάποιας μορφή αρθρίτιδα. Χαρακτηρίζεται από χρόνιο πόνο, μείωσης της κινητικότητας και λειτουργική απώλεια του πάσχοντα.

Παρατηρείται συνήθως μετά την ηλικία των 40 ετών και η επίπτωσή της αυξάνει σημαντικά με την αύξηση της ηλικίας. Η ΟΑ μπορεί να είναι πρωτοπαθής, όταν παρουσιάζεται χωρίς άλλη γνωστή αιτία και δευτεροπαθής όταν προϋπάρχει κάποιο πρόβλημα που οδηγεί στην εμφάνισή της, όπως είναι κατάγματα, συνδεσμικές και μεταβολικές παθήσεις κλπ.
Η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να συνυπάρχει με άλλες παθήσεις, οι οποίες επιδεινώνουν την εξέλιξή της και αυξάνουν την βαρύτητα της προσβολής. Εντοπίζεται συνήθως στα χέρια, στο ισχίο, στο γόνατο και στη σπονδυλική στήλη.

Παράγοντες κινδύνου για την δημιουργία Οστεοαρθρίτιδας

Διάφοροι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας όπως είναι οι παρακάτω:

Αρθρικοί τραυματισμοί, κατάγματα, αθλητική καταπόνηση
Προυπάρχουσες παθήσεις, όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα
Μεταβολικές παθήσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης
Παχυσαρκία
Γενετική προδιάθεση
Δημογραφικοί παράγοντες, όπως η ηλικία και το γυναικείο φύλο
Οικογενειακό ιστορικό
Σκελετικές παραμορφώσεις

Η οστεοαρθρίτιδα παρουσιάζει σημαντική κινητική, ψυχολογική και κοινωνικοοικονομική επιβάρυνση. Αποτελεί μία από τις κύριες ιατρικές παθήσεις που επιβαρύνουν το σύστημα υγείας κοστίζοντας περίπου 80 δισεκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ ετησίως. Είναι η δεύτερη πάθηση που επιβαρύνει σημαντικότερα το σύστημα υγείας.

Η συμπτωματολογία σε ορισμένους ασθενείς είναι ήπια και δεν επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα, αλλά σε πολλούς ασθενείς προκαλεί σημαντικό πόνο και αναπηρία.

Ποια είναι τα κύρια συμπτώματα της Οστεοαρθρίτιδας

Η οστεοαρθρίτιδα παρουσιάζει 5 κύρια συμπτώματα, τα οποία αρχίζουν συνήθως με ήπια ένταση και προοδευτικά επιδεινώνονται:

Αρθρικός πόνος, ιδίως κατά την κίνηση ή τη φόρτιση
Δυσκαμψία
Οίδημα
Μείωση της τροχιάς κίνησης
Αστάθεια, μείωσης δύναμης, παραμόρφωση

Η διάγνωση της ΟΑ γίνεται από το ιστορικό, την κλινική εξέταση, τη συμπτωματολογία και τον απεικονιστικό έλεγχο. Οι απλές ακτινογραφίες παρουσιάζουν την εξαφάνιση του αρθρικού χόνδρου, την επαφή οστού με οστό και τις άλλες οστικές παραμορφώσεις. Ακτινολογικές αλλοιώσεις υπάρχουν συχνά, αλλά δεν είναι πάντα συμπτωματικές.

Θεραπεία

Η μέση ηλικία διάγνωσης της ΟΑ είναι 55 έτη και οι ασθενείς ζουν περίπου 30 έτη με την πάθηση αυτή. Δεν υπάρχει μέχρι σήμερα πλήρης θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας. Στόχος της θεραπευτικής προσέγγισης είναι η πρόληψη εμφάνισης ΟΑ και η βελτίωση των συμπτωμάτων και της λειτουργίας με βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Τελικός σκοπός είναι η βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ασθενή.

Η ΟΑ μπορεί να προληφθεί ή να καθυστερήσει η εξέλιξή της με τα κατωτέρω:

Μείωση υπερβολικής καταπόνησης
Έλεγχος σωματικού βάρους
Ήπια άσκηση
Έλεγχος μεταβολικών παθήσεων, όπως του σακχαρώδη διαβήτη
Πρόληψη και έγκαιρη θεραπεία αρθρικών τραυματισμών.

Μέθοδοι αντιμετώπισης της οστεοαρθρίτιδας

Παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα με την μορφή χαπιών, γέλης ή ενέσεων. Είναι χρήσιμα για την βραχυχρόνια ανακούφιση από τον πόνο.
Αντικαταθλιπτικά και οπιοειδή έχουν βραχυχρόνια αποτελεσματικότητα και δέον να χρησιμοποιούνται περιορισμένα.
Μη φαρμακευτικές θεραπείες, περιλαμβάνουν συμπληρώματα διατροφής, όπως είναι η γλυκοζαμίνη, η χονδροϊτίνη και οι βιταμίνες. Η αποτελεσματικότητά τους είναι περιορισμένη.
Φυσικοθεραπεία και φυσικά μέσα, όπως είναι η χρήση παγοθεραπείας ή θερμότητας και το θεραπευτικό μασάζ.
Αερόβια άσκηση και μυϊκή ενδυνάμωση. Η καλύτερη άσκηση είναι η αερόβια άσκηση με βάδιση, ποδήλατο, κολύμβηση κλπ. για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα. Η άσκηση βοηθά σημαντικά στην αντιμετώπιση της δυσκαμψίας.
Απώλεια βάρους.
Χρήση βοηθημάτων, όπως είναι ειδικά υποδήματα, ορθωτικά, βακτηρίες κλπ
Θεραπευτικές ενδαρθρικές εγχύσεις φαρμάκων, όπως τα κορτικοστεροειδή, το υαλουρονικό οξύ και το συμπύκνωμα πλάσματος και αιμοπεταλίων.
Χειρουργική θεραπεία. Η οριστική αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας τελικού σταδίου είναι η επέμβαση που αποκαλείται ολική αρθροπλαστική. Στην επέμβαση αυτή αφαιρούνται οι φθαρμένες επιφάνειες των οστών και αντικαθίστανται από μεταλλικές προθέσεις. Η αρθροπλαστική είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη επέμβαση που αποκαθιστά την λειτουργία και την ποιότητα της ζωής των ασθενών.

Χρήστος Γιαννακόπουλος, Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Διευθυντής, Α’ Ορθοπαιδική Κλινική, Επικεφαλής του Εξειδικευμένου Ιατρείου Ώμου και Αθλητικών Κακώσεων, ΙΑΣΩ Γενική Κλινική