Νόσος Alzheimer: Νέες εξελίξεις φάρμακα και θεραπείες

Η νόσος Alzheimer είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας. Πρόκειται για νευροεκφυλιστική πάθηση. Τα συχνότερα συμπτώματα που την χαρακτηρίζουν είναι οι προοδευτικά επιδεινούμενες διαταραχές της μνήμης και των ανωτέρων εγκεφαλικών λειτουργιών όπως η δυνατότητα εκτέλεσης σύνθετων σκέψεων, η δυνατότητα εκτέλεσης αριθμητικών πράξεων από μνήμης, ο προσανατολισμός στον χώρο και τον χρόνο.

Αίτια και Παθολογία της Νόσου Alzheimer

Παρ’ όλες τις ερευνητικές προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα η αιτία και ο μηχανισμός μέσω του οποίου η νόσος προκαλεί τα συμπτώματα δεν έχουν πλήρως αποσαφηνισθεί. Όπως όμως προκύπτει από τα στοιχεία που έχουμε πιθανώς παίζουν ρόλο η συσσωρεύσεις β-αμυλοειδούς που δυσχεραίνουν την επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων του εγκεφάλου, ο σχηματισμός νευροϊνιδιακών πλακών που προκαλούν εκφυλισμό των εγκεφαλικών κυττάρων, και η απώλεια νευρικών κυττάρων και η μείωση των μεταξύ τους συνδέσεων. Όλοι αυτοί οι παράγοντες συντελούν στην  προοδευτική έκπτωση των εγκεφαλικών λειτουργιών.

Συμπτώματα της Νόσου Alzheimer

Τα συμπτώματα της νόσου Alzheimer επιδεινώνονται προοδευτικά και τα συνηθέστερα είναι  οι διαταραχές της μνήμης που αρχικά αφορούν τα πρόσφατα γεγονότα, την δυσκολία προσανατολισμού στον χώρο και τον χρόνο, την δυσχέρεια στην οργάνωση και εκτέλεση σύνθετων πράξεων και τελικά τις αλλαγές προσωπικότητας και συμπεριφοράς, ενώ στο πιο προχωρημένο στάδιο εμφανίζονται αδυναμία κατανόησης ή έκφρασης του λόγου.

Διάγνωση της νόσου Alzheimer

Η διάγνωση γίνεται από ειδικευμένο ιατρό με κλινικά κριτήρια και εργαστηριακές εξετάσεις όπως Μαγνητική Τομογραφία Εγκέφαλου, Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, Διερεύνηση εγκεφαλονωτιαίου υγρού μέσω οσφυονωτιαίας παρακέντησης, γονιδιακό έλεγχο και ειδικά νευροψυχολογικά τεστ.

Θεραπεία της Νόσου Alzheimer

Δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει ακόμα δυνατότητα αιτιολογικής θεραπείας  που να ανακόπτει ή να αναστρέφει την νόσο Alzheimer, υπάρχουν όμως φάρμακα και άλλες παρεμβάσεις που μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων και ίσως  να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου.Στις φαρμακευτικές θεραπείες  περιλαμβάνονται φάρμακα όπως:

• Οι αναστολείς χολινεστεράσης (Donepezil, Rivastigmine, Galantamine) που αυξάνουν τα επίπεδα της ακετυλοχολίνης, νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στους μηχανισμούς  μνήμης και μάθησης. Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται κυρίως στα αρχικά στάδια της νόσου.
• Οι ανταγωνιστές του υποδοχέα NMDA  (Memantine) που δρουν νευροπροστατευτικά και χορηγούνται στα πιο προχωρημένα στάδια.

Γίνεται πολλές φορές  συγχορήγηση των παραπάνω φαρμάκων σε κάποιους ασθενείς κατά την κρίση του θεράποντος ιατρού.Το τελευταίο όμως διάστημα υπήρξαν και σημαντικές εξελίξεις σ’ ότι αφορά την φαρμακευτική αγωγή με την έγκριση από τον FDA ( Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ) δύο νέων φαρμάκων τα Lecanemab και Aducanumab (πρόκειται για μονοκλωνικά αντισώματα), για ασθενείς με ήπια γνωστική διαταραχή ή ήπια άνοια Alzheimer.Τα φάρμακα αυτά μειώνουν τις πλάκες  β-αμυλοειδούς, και έχει αποδειχθεί ότι επιβραδύνουν την έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών κατά 25-35% σε κλινικές δοκιμές.Άλλα νέα φάρμακα όπως το Donanemab βρίσκονται ακόμα σε στάδιο αξιολόγησης από ευρωπαϊκούς και αμερικανικούς φορείς.

Μη φαρμακευτικές Θεραπευτικές μέθοδοι

Υπάρχουν όμως και μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις που χρησιμοποιούνται παράλληλα ως συμπληρωματικές ή προληπτικές θεραπείες όπως οι συστάσεις για σωματική άσκηση, για υγιεινή διατροφή, για νοητική δραστηριότητα, για μείωση του στρες, για ρύθμιση του ύπνου και για διατήρηση της κοινωνικής δραστηριότητας.

Άλλες μέθοδοι που διερευνώνται είναι το EEG neurofeedback, η επαναληπτική διακρανιακή μαγνητική διέγερση (rTMS) και η διακρανιακή άμεση ηλεκτρική διέγερση  tDCS. Οι μέθοδοι αυτές στοχεύουν στην ενεργοποίηση συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου και την ενίσχυση της νευροπλαστικότητας, που επιτρέπει καλύτερη λειτουργία των νευρωνικών δικτύων.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι παρά τις μέχρι σήμερα ερευνητικές προσπάθειες δεν υπάρχει δυστυχώς ακόμα η δυνατότητα πλήρως αποτελεσματικής θεραπείας που να ανακόπτει ή να αναστρέφει την νόσο Alzheimer, είναι όμως σημαντικό για την μείωση του κινδύνου νόσησης  η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής. Στην περίπτωση που κάποιο άτομο δυστυχώς όμως έχει προσβληθεί από την νόσο είναι σημαντικό η διάγνωση να γίνει όσο το δυνατόν πιο πρώιμα ώστε μέσω των ήδη διαθέσιμων φαρμακευτικών και άλλων θεραπειών να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της νόσου.

Αυτό είναι σημαντικό καθώς έτσι παρατείνεται σημαντικά η δυνατότητα συμμετοχής του ασθενούς στην κοινωνική ζωή.

Πάντως η συνεχής εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας, της φαρμακευτικής έρευνας  και των κλινικών μελετών αναμένεται όμως να αποδώσουν θετικά αποτελέσματα στο επόμενο διάστημα.

Κωνσταντίνος Κουμάκης, Νευρολόγος - Ψυχίατρος, Διευθυντής Νευρολογικής Κλινικής, ΙΑΣΩ Γενική Κλινική

Ιωάννης  Βελέντζας, Νευρολόγος - Ψυχίατρος, Διευθυντής Νευρολογικής Κλινικής & Εργαστηρίου Νευροφυσιολογίας, ΙΑΣΩ Γενική Κλινική  

Ευαγγελία Σωτηρίου, Νευρολόγος, Αναπληρώτρια Διευθύντρια Νευρολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική 

Αγγελική Σακελλάρη, Νευρολόγος, Επιμελήτρια Νευρολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική