Λιστερίωση – Τι είναι, πως μεταδίδεται και πως θεραπεύεται

Η λιστερίωση είναι μία σοβαρή νόσος, που προκαλείται κυρίως από την κατανάλωση φαγητού, μολυσμένου με  το gram-θετικό βακτήριο Listeria monocytogenes.

Η λιστερίωση είναι μία νόσος που προκαλεί σοβαρή λοίμωξη κυρίως σε έγκυες, με επίπτωση που υπολογίζεται 10 φορές υψηλότερη από αυτή του γενικού πληθυσμού και νεογέννητα βρέφη, ενήλικες ηλικίας 65 ετών και άνω και ανοσοκατασταλμένα άτομα. Άλλοι άνθρωποι που μολύνονται, σπάνια αρρωσταίνουν σοβαρά. 

Κλινική εικόνα:

Η κλινική εικόνα του νοσήματος περιλαμβάνει:

• πυρετό,
• μυαλγίες και 
• συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως ναυτία ή διάρροια. 

Αν η λοίμωξη επεκταθεί στο νευρικό σύστημα εμφανίζονται συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, δυσκαμψία του αυχένα, σύγχυση, έλλειψη ισορροπίας ή σπασμοί.

Η λοίμωξη σε έγκυες είναι συνήθως ήπιας μορφής, με συμπτώματα γριπώδους συνδρομής, όπως πυρετό, μυαλγίες, κοιλιακό άλγος ή άλγος στην οσφύ, ναυτία, εμετούς ή διάρροια.

Ωστόσο, είναι δυνατό να επηρεάσει την εξέλιξη της εγκυμοσύνης, οδηγώντας σε αποβολή, γέννηση θνησιγενούς νεογνού, πρόωρο τοκετό ή λοίμωξη απειλητική για την ζωή του νεογέννητου. Λοίμωξη κατά την διάρκεια της κύησης οδηγεί σε απώλεια του κυήματος κατά 20% και θάνατο του νεογέννητου στο 3% των περιπτώσεων. 

Τρόπος μετάδοσης

• μέσω της εντεροστοματικής οδού, με την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων
• μέσω της επαφής με πάσχοντα ζώα
• από την μητέρα στο έμβρυο μέσω του πλακούντα ή κατά την διάρκεια του τοκετού.

Περίοδος επώασης

Η περίοδος επώασης ποικίλει από τις 3- 70 ημέρες από την κατανάλωση του μολυσμένου τροφίμου, με μέση περίοδο τις 3 εβδομάδες.

Οι μητέρες μολυσμένων νεογνών μπορούν να διασπείρουν το βακτήριο μέσω των κολπικών εκκρίσεων και των ούρων από 7 έως και 10 μέρες μετά την γέννηση και σπανιότερα για μεγαλύτερο διάστημα.

Διάγνωση

Η λιστερίωση διαγιγνώσκεται με καλλιέργεια του βακτηρίου από διάφορους ιστούς (π.χ αίμα, αμνιακό υγρό, εγκεφαλονωτιαίο υγρό, πλακούντα, μηκώνιο, κ.τ.λ.).

Πρόληψη

Όσοι ανήκουν στις παραπάνω ομάδες υψηλού κινδύνου, θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση των παρακάτω φαγητών:

• μη παστεριωμένα μαλακά τυριά 
• ωμό κρέας, καπνιστά, βραστά και αλλαντικά αέρος
• προπαρασκευασμένες σαλάτες, όπως πατατοσαλάτα, τονοσαλάτα, κοτοσαλάτα, κ.τ.λ.
• παγωμένο πατέ ή αλείμματα κρεάτων
• ωμά θαλασσινά (συμπεριλαμβανομένου και σούσι) ή καπνιστό σολωμό (cold smoked salmon)
• παγωμένο καπνιστό ψάρι
• ωμά ή ελαφρώς μαγειρεμένα σπαράγγια
• καθαρισμένο και κομμένο πεπόνι εκτός ψυγείου για πάνω από 2 ώρες (για 1 ώρα, αν έχει εκτεθεί σε θερμοκρασία >32^οC)
• καθαρισμένο και κομμένο πεπόνι εντός ψυγείου για >1 εβδομάδα
• μη παστεριωμένο γάλα, παγωτό και γιαούρτι

Καλό είναι να αποφεύγεται η κατανάλωση φαγητού από ταχυφαγεία.

Στο οικιακό περιβάλλον λόγω της ιδιότητας του βακτηρίου Listeria monocytogenes να πολλαπλασιάζεται σε συνθήκες ψύξης συστήνεται:

• Η διατήρηση των προς κατανάλωση τροφίμων στο ψυγείο σε θερμοκρασία ≤ 5^οC
• H έγκαιρη κατανάλωση των τροφίμων (εντός 2-3 ημερών από την τοποθέτησή τους στο ψυγείο)

Θεραπεία

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της λιστερίωσης περιλαμβάνει τη χορήγηση αντιβιοτικών. Αν η λοίμωξη διαγνωστεί στην εγκυμοσύνη, η άμεση χορήγηση αντιβιοτικών μπορεί να προλάβει τις επιπλοκές.

Ασθενείς εκτός εγκυμοσύνης: Στην λοίμωξη του ΚΝΣ ή σε μικροβιαιμία απαιτείται ενδοφλέβια αγωγή με αμπικιλλίνη ή πενικιλλίνη. Στους ανοσοκατασταλμένους ασθενείς, χρειάζεται μείωση της ανοσοκατασταλτικής αγωγής, αν αυτό είναι εφικτό, για καλύτερη απόκριση στην αντιμικροβιακή αγωγή.

Σε γαστρεντερίτιδα δεν απαιτείται αντιμικροβιακή αγωγή στον γενικό πληθυσμό. Στους ανοσοκατασταλμένους ή σε άτομα ηλικίας >65 ετών, συστήνεται αγωγή με από του στόματος αμοξυκιλλίνη. 

Έγκυες: επί πυρετού και παρουσίας συμβατών συμπτωμάτων, χορηγείται αμπικιλλίνη ενδοφλέβια (για 14 ημέρες σε μικροβιαιμία).  

Σε παρουσία συμβατών συμπτωμάτων, χωρίς παρουσία πυρετού, γίνεται έναρξη αμοξυκιλλίνης από του στόματος, που αλλάζει σε ενδοφλέβια, επί θετικής αιμοκαλλιέργειας. 

Αν η έγκυος εκτεθεί στο βακτήριο, αλλά δεν έχει συμπτώματα, δεν χορηγείται θεραπεία. 

Μάριος Κωνσταντίνος Λαζανάς, Διευθυντής Παθολογικής- Λοιμωξιολογικής Κλινικής- Πρόεδρος Επιτροπής Ελέγχου Λοιμώξεων ΙΑΣΩ

Ελένη Παπασταμούλη, Προϊσταμένη Λοιμώξεων ΙΑΣΩ