Ηπατίτιδα: Μετάδοση, Συμπτώματα & Αντιμετώπιση

Η 28η Ιουλίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ηπατίτιδας.

Στόχος της συγκεκριμένης ημέρας είναι η ενημέρωση των πολιτών για τις ιογενείς ηπατίτιδες, την πρόληψη και την αντιμετώπισή τους. Και αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε σε αυτό το κείμενο, δίνοντας απάντηση σε εύλογα ερωτήματα.

Τί είναι λοιπόν η ηπατίτιδα;

Αρχικά, ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι είναι η ηπατίτιδα. Ηπατίτιδα είναι η κατάσταση που δημιουργείται όταν στο ήπαρ (συκώτι) αναπτυχθεί φλεγμονή και νέκρωση, τα αίτια της οποίας ποικίλουν (ιογενή αίτια, μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα, αλκοόλ, αυτοάνοση ηπατίτιδα, ισχαιμική ηπατίτιδα, φαρμακευτική ηπατίτιδα και η λίστα συνεχίζεται).

Η χρόνια ιογενής ηπατίτιδα - που θα μας απασχολήσει σε αυτό το κείμενο - προκαλείται από τους ιούς της ηπατίτιδας B και C, οι οποίες αποτελούν και τις συνηθέστερες μορφές ιογενούς ηπατίτιδας.

Υπάρχουν φυσικά και άλλοι ιοί οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν ηπατίτιδα, όπως είναι οι ιοί της ηπατίτιδας Α και D, καθώς και άλλοι ιοί που δεν προσβάλλουν αποκλειστικά το ήπαρ, αλλά μπορεί να προκαλέσουν ηπατίτιδα ταυτόχρονα με προσβολή άλλων οργάνων του ανθρώπου και χαρακτηρίζονται ως ηπατοτρόποι ιοί (όπως είναι ο κυτταρομεγαλοϊός και ο ιός της λοιμώδους μονοπυρήνωσης). 

Γιατί είναι τόσο σημαντική η κινητοποίηση με σκοπό την εξάλειψη της χρόνιας ιογενούς ηπατίτιδας;

Επειδή η χρόνια ηπατίτιδα συσχετίζεται σαφώς με αυξημένο κίνδυνο κίρρωσης και ηπατοκυτταρικού καρκίνου, επιπλοκές που είναι υπεύθυνες για μεγάλο αριθμό θανάτων ετησίως, οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί (789.000 θάνατοι από επιπλοκές ηπατίτιδας Β, 290.000 θάνατοι από επιπλοκές ηπατίτιδας C).

Οι ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα συνήθως δεν παρουσιάζουν αξιόλογα συμπτώματα, με αποτέλεσμα πολλά από τα άτομα που έχουν μολυνθεί να μην το γνωρίζουν (οι λεγόμενοι ασυμπτωματικοί φορείς). Στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι 200.000 άνθρωποι είναι χρόνιοι φορείς της ηπατίτιδας Β και 70.000 άτομα της ηπατίτιδας C (περισσότερο από το 2% του συνολικού πληθυσμού).

Πώς μεταδίδονται οι ηπατίτιδες B & C;

Ας παραθέσουμε τώρα τους τρόπους που μπορούν να μεταδοθούν οι ηπατίτιδες B & C:

• Επαγγελματική έκθεση μετά από ατύχημα με τρύπημα βελόνης σε εργαζόμενους στην υγειονομική περίθαλψη.
• Από τη μητέρα που είναι φορέας του ιού στο νεογέννητο μωρό της (αφορά κατά βάση την ηπατίτιδα Β).
• Με την κοινή χρήση συρίγγων / βελόνων σε χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών.
• Με τη σεξουαλική επαφή χωρίς τη χρήση προφυλακτικού (αφορά κατά βάση την ηπατίτιδα Β).
• Με tattoo / piercing όταν δεν τηρούνται οι κανόνες υγιεινής και αποστείρωσης.
• Με την κοινή χρήση προσωπικών αντικειμένων που έρχονται σε επαφή με αίμα (π.χ. οδοντόβουρτσα / ξυραφάκι) ατόμου που είναι φορέας του ιού.
• Mε μεταγγίσεις παραγώγων αίματος (εξαιρετικά σπάνια πλέον λόγω του συστηματικού ελέγχου στην αιμοδοσία) (αφορούσε κατά βάση την ηπατίτιδα C).

Και ας τονίσουμε τώρα πως οι ηπατίτιδες B & C ΔΕΝ μεταδίδονται με το φιλί, την αγκαλιά, τον βήχα, το φτέρνισμα ή την κοινή χρήση οικιακών σκευών (πιάτα & μαχαιροπήρουνα), για να μη συμμετέχουμε στη διασπορά αντιεπιστημονικών ιδεοληψιών.

Πώς γίνεται η διάγνωση της χρόνιας ηπατίτιδας B & C, αφού αυτή είναι κατά βάση μία ασυμπτωματική και “σιωπηρή” νόσος;

Η απάντηση βρίσκεται σε έναν συνδυασμό εργαστηριακών εξετάσεων, από ανοσολογικές εξετάσεις (οι οποίες μπορούν να διαφοροποιήσουν μεταξύ φυσικής ανοσίας, ανοσίας μετά από εμβολιασμό, οξείας λοίμωξης, χρόνιας λοίμωξης & ασυμπτωματικής φορείας) μέχρι βιοψία ήπατος (η οποία μπορεί να καταδείξει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το ήπαρ).

Σε κάθε περίπτωση, εάν το αποτέλεσμα του ανοσολογικού ελέγχου υποδηλώνει χρόνια λοίμωξη, o γιατρός σας μπορεί να σας παραπέμψει σε ειδικό γιατρό (ηπατολόγο) με σκοπό τη διενέργεια περαιτέρω εξετάσεων προς απάντηση του ερωτήματος αν θα πρέπει να γίνει έναρξη ειδικής θεραπείας ή όχι (σε πολλές περιπτώσεις δεν χρειάζεται θεραπεία παρά μόνο παρακολούθηση).

Πώς μπορεί όμως να προληφθεί η ηπατίτιδα Β;

Ευτυχώς υπάρχει δυνατότητα εμβολιασμού έναντι της ηπατίτιδας Β και αποτελεί το μοναδικό αποτελεσματικό τρόπο για την πρόληψη της νόσου και των επιπλοκών της (ωστόσο μέχρι στιγμής δεν υπάρχει εμβόλιο έναντι της ηπατίτιδας C).

Το εμβόλιο έναντι της ηπατίτιδας Β, είναι αποτελεσματικό σε ποσοστό >95%. Εντάχθηκε στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού το 1998 και χορηγείται σε 3 δόσεις (οι οποίες πρέπει να απέχουν τουλάχιστον 2 μήνες μεταξύ τους). Καθώς δεν εξασφαλίζει ανοσία εφ’ όρου ζωής, ενδέχεται με την πάροδο πολλών ετών να χρειαστεί αναμνηστική δόση σε περίπτωση μη ανίχνευσης αντισωμάτων στους ενηλίκους που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.

Στις ομάδες υψηλού κινδύνου συμπεριλαμβάνονται άτομα που πάσχουν από οποιαδήποτε χρόνια πάθηση του ήπατος, χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών, σεξουαλικοί σύντροφοι ατόμων με χρόνια λοίμωξη και οι εργαζόμενοι στην υγειονομική περίθαλψη.

Μπορεί να αντιμετωπισθεί η ηπατίτιδα Β & C;

Εάν υπάρχει χρόνια λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας B και εφόσον τεκμηριωθεί εργαστηριακά ενεργότητα του ιού, υπάρχει δυνατότητα μακροχρόνιας θεραπείας με αντι-ικά φάρμακα που αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό του ιού και οδηγούν σε υποστροφή της ίνωσης ακόμα και σε ασθενείς με κίρρωση.

Αντίστοιχη δυνατότητα θεραπείας υπάρχει και έναντι της ηπατίτιδας C, η οποία είναι σήμερα ιάσιμη, λαμβάνοντας υπόψιν τη δυνατότητα των νεότερης γενιάς αντι-ικών φαρμάκων (διαθέσιμα από το 2014) να οδηγήσουν σε πλήρη εκρίζωση του ιού της ηπατίτιδας C από το ήπαρ μέσα σε διάστημα λίγων μηνών.

Έχοντας πλέον γνώση της σημαντικότατης βελτίωσης όσον αφορά τις δυνατότητες αποτελεσματικής θεραπευτικής παρέμβασης στη χρόνια ηπατίτιδα Β και C κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, οφείλουμε όλοι να συνεισφέρουμε με την κοινωνική μας στάση στην εκρίζωση ενός άλλου επιζήμιου “ιού”: αυτού των αστήρικτων και αυθαίρετων προκαταλήψεων που οδηγούν στην απομόνωση και στην περιθωριοποίηση των ατόμων που πάσχουν από χρόνιες ιογενείς ηπατίτιδες.

Σωτήριος Μπαλόκας, Παθολόγος, Επιμελητής Β’ Παθολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική