Ελκώδης Κολίτιδα & Νόσος Crohn: Αίτια, Συμπτώματα & Θεραπεία

Η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος Crohn αποτελούν τα 2 βασικά νοσήματα των Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νοσημάτων του Εντέρου (ΙΦΝΕ). Αφορούν πάνω από 10 εκατομμύρια συνανθρώπους μας παγκοσμίως, με την ιδιομορφία να πρωτοεμφανίζονται, κυρίως, σε παιδιά, εφήβους και νέους.

Είναι χρόνια, αυτοάνοσα νοσήματα, με εξάρσεις και υφέσεις. Η βαρύτητα διαφέρει στον κάθε ασθενή. Είναι πάρα πολλές όμως οι μέρες νοσηλειών, τα κόστη φαρμακευτικών θεραπειών, οι χαμένες ώρες εργασίας, τα χειρουργεία, ενώ είναι πραγματικά ανεκτίμητο το προσωπικό κόστος του καθενός.

Η ελκώδης κολίτιδα αφορά μόνο το παχύ έντερο, ξεκινώντας από το ορθό και εγγύτερα, κατά συνέχεια ιστού και χωρίζεται σε ορθίτιδα, αριστερή και εκτεταμένη κολίτιδα.

Η νόσος Crohn μπορεί να προσβάλει πρακτικά οποιοδήποτε σημείο του γαστρεντερικού, με συχνότερο το τέλος του λεπτού εντέρου, τον τελικό ειλεό.

Αίτια

Πολλά έχουν ειπωθεί και μεγάλη έρευνα γίνεται για την αιτιοπαθογένεια των ΙΦΝΕ. Ένας συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων φαίνεται να ευθύνεται.

Πάνω από 200 γονίδια έχουν συσχετιστεί με αυτά, χωρίς όμως ακόμα να μας βοηθήσει αυτό, άμεσα, στην κλινική πράξη.

Αρκετοί περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί, όπως η αλλαγή του προτύπου διατροφής, ιδιαίτερα στη δύση και μια σειρά λοιμώξεις.

Το κάπνισμα είναι επιβαρυντικός παράγοντας για τη νόσο Crohn αλλά, περιέργως, προστατευτικός για την ελκώδη κολίτιδα.

Το μικροβίωμα φαίνεται να παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των νοσημάτων αυτών, για την ώρα όμως είναι πιο πολλά αυτά που δεν ξέρουμε.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα ποικίλλουν. Η διερεύνηση θα πρέπει να γίνει όταν έχουμε:

Πολλές κενώσεις, για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Επιτακτικές κενώσεις.
Βραδινές κενώσεις.
Παρουσία αίματος ή βλέννης με της κενώσεις.
Κοιλιακό άλγος
Απώλεια βάρους.
Καθυστερημένη ανάπτυξη (στα παιδιά).
Συρίγγια.
Αποστήματα.
Περιπρωκτική νόσος.
Εξωεντερικές εκδηλώσεις.

Διάγνωση

Η διάγνωση ξεκινάει από το καλό ιστορικό και την κλινική εξέταση. Ένας βασικός αιματολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος, ενώ η καλπροτεκτίνη κοπράνων είναι πολύ καλός δείκτης φλεγμονής του γαστρεντερικού, που μας βοηθάει να διαχωρίσουμε ποιοι χρειάζονται άμεσα κολονοσκόπηση, αλλά και για την παρακολούθηση των ασθενών μας.

Μεγάλη όπως πρόοδος έχει επέλθει, τόσο στην ενδοσκοπική προσέγγιση, με την ανώδυνη, υψηλής ευκρίνειας κολονοσκόπηση, τη χρωμοενδοσκόπηση, την τεχνητή νοημοσύνη και την ενδοσκοπική κάψουλα, αλλά και στις απεικονιστικές εξετάσεις, με τη Μαγνητική και την Αξονική Εντερογραφία, τον υπέρηχο του εντέρου κ.ά..

Θεραπεία

Στο παρελθόν η θεραπεία περιλάμβανε τα 5-ASA, τα κορτικοειδή και τα ανοσοκατασταλτικά (αζαθειοπρίνη και μεθοτρεξάτη). Η είσοδος των βιολογικών παραγόντων, προ 20ετίας περίπου, άλλαξε πολύ τον τρόπο αντιμετώπισης, μειώνοντας τις εξάρσεις, τις νοσηλείες, ως ένα βαθμό τα χειρουργεία, με σκοπό την αλλαγή της φυσικής ιστορίας της νόσου.

Νεότεροι βιολογικοί παράγοντες, με ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια, χρησιμοποιούνται ήδη. Παράγοντες που χορηγούνται ενδοφλέβια, μπορούν πλέον να χορηγηθούν και υποδόρια, ενώ οι από του στόματος βιολογικοί παράγοντες είναι εδώ, με πολλούς άλλους να ακολουθούν τα επόμενα χρόνια. Όλα αυτά θα μειώσουν τις, έστω και ολιγόωρες, νοσηλείες.

Η χειρουργική παρέμβαση, όπου χρειάζεται, είναι πιο εξατομικευμένη και αποτελεσματική.

Προσέγγιση των ασθενών

Το μέλλον σίγουρα είναι ελπιδοφόρο για την ύπαρξη πιο «προσωποποιημένης» θεραπείας. Ας μπούμε όμως στη θέση αυτών των ασθενών σήμερα και ας σκεφτούμε ότι:

Τα νοσήματα αυτά και οι επιπλοκές τους έχουν επίδραση στις σχέσεις τους, στην οικογένειά τους, την εργασία τους, το κοινωνικό τους περιβάλλον.
Έχουν συμπτώματα που μπορεί να μη θέλουν να είναι εμφανή, πχ για επαγγελματικούς λόγους.
Φοβούνται να σκεφτούν το μέλλον τους.
Λαμβάνουν μια σειρά «άχρηστες» πληροφορίες από τον Dr Google ή τον περίγυρό τους ή ακόμα και σοβαρές πληροφορίες, που όμως δεν μπορούν να αξιολογήσουν.

Το να μπορέσουμε να σταθούμε δίπλα τους, να μην τους συστήσουμε απλά καταλόγους εξετάσεων και κάποια θεραπεία, αλλά να τους ακούσουμε, να τους εξηγήσουμε τι είναι αυτό που έχουν και γιατί τους προτείνουμε μια συγκεκριμένη προσέγγιση είναι πολύ σημαντικό για τους ίδιους, αλλά και για την εξέλιξη της νόσου.

ΙΦΝΕ και κύηση

Ας μην ξεχνάμε ότι, όπως είπαμε και στην αρχή, τα ΙΦΝΕ αφορούν νέους ανθρώπους που θέλουν να ερωτευθούν, να ζήσουν, να κάνουν οικογένεια. Αν η κύηση συμβεί όταν η ασθενής μας είναι σε ύφεση, τότε συνήθως η νόσος συνεχίζει έτσι και η κύηση δεν σχετίζεται με αυξημένο ποσοστό πρόωρων τοκετών ή άλλων προβλημάτων. Πολλά φάρμακα πλέον είναι συμβατά και ασφαλή στην κύηση.

Είναι όμως απαραίτητος ο οικογενειακός προγραμματισμός έτσι ώστε:

Να μείνει έγκυος η ασθενής μας όταν είναι σε ύφεση
Να διακόψει κάποια φάρμακα που ενδέχεται να είναι βλαβερά και να συζητηθεί ο χρόνος χορήγησης των υπολοίπων
H καλή συνεργασία της ασθενούς με το Γυναικολόγο και το Γαστρεντερολόγο είναι απαραίτητη για την καλή έκβαση.

Συμπέρασμα

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει άλματα στη γνώση που έχουμε για τα ΙΦΝΕ και τη διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγισή μας.

Όλα όμως δείχνουν ότι οι μελλοντικοί ορίζοντες θα μας δώσουν τα εργαλεία να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά τα νοσήματα αυτά, αλλάζοντας τη φυσική ιστορία τους.

Δημήτρης Δανδάκης, Διευθυντής Α’ Γαστρεντερολογικής Κλινικής Επεμβατικής Ενδοσκόπησης ΙΑΣΩ ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ