Κύηση και Υπέρταση – Αυξημένη πίεση στην εγκυμοσύνη
Είτε πρόκειται για μια ελαφριά μεταβολή της αρτηριακής πίεσης είτε για σοβαρή υπέρταση, η υποψήφια μητέρα θα πρέπει να παρακολουθεί το πρόβλημα σε συνεργασία με τον γιατρό της.
Μία στις δέκα γυναίκες μπορεί να εμφανίσει αύξηση της αρτηριακής πίεσης (υπέρταση) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Σπανιότερα, μπορεί να παρουσιάσει και πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως η προεκλαμψία και η εκλαμψία. Τι θα πρέπει να γνωρίζουμε για τη σημασία και την αντιμετώπιση των υπερτασικών διαταραχών της κύησης;
Πώς μεταβάλλεται η πίεση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;
Φυσιολογικά, η αρτηριακή πίεση πέφτει λίγο στο πρώτο και κυρίως στο δεύτερο τρίμηνο της κύησης και αυξάνεται πάλι στο τρίτο τρίμηνο. Συνηθισμένες τιμές αρτηριακής πίεσης θεωρούνται τα 120 χιλιοστά για τη μεγάλη (συστολική) πίεση και 80 για τη μικρή (διαστολική).
Πότε λέμε ότι η πίεση είναι αυξημένη;
Η αρτηριακή πίεση θεωρείται αυξημένη όταν η συστολική είναι 140 ή υψηλότερη και η διαστολική 90 ή υψηλότερη. Η αύξηση αυτή αξιολογείται όταν αφορά σε δύο τουλάχιστον μετρήσεις σε απόσταση 4 ωρών και όχι σε μία μόνο τυχαία μέτρηση. Ανάλογα με τον βαθμό της αύξησης, αναφερόμαστε σε:
ΗΠΙΑ ΑΥΞΗΣΗ: έως 150/100,
ΜΕΤΡΙΑ ΑΥΞΗΣΗ: έως 160/110 και
ΣΟΒΑΡΗ ΑΥΞΗΣΗ: 160/110 ή υψηλότερη
Πώς μετράμε την πίεση;
Η μέτρηση της πίεσης γίνεται συνήθως από τον γιατρό ή τη νοσηλεύτρια στο ιατρείο ή στο νοσοκομείο. Πολλές φορές, όμως, η πίεση αυξάνεται εξαιτίας του φαινομένου της «υπέρτασης λευκής μπλούζας», δηλαδή της ανόδου της πίεσης κατά την παρουσία του γιατρού ή στο νοσοκομειακό περιβάλλον, ενώ στην πραγματικότητα η πίεση είναι φυσιολογική. Το φαινόμενο αυτό είναι πιο συχνό στις εγκύους απ’ ό,τι στον γενικό πληθυσμό και για να αποκλειστεί πρέπει να αντιπαραβάλουμε τις μετρήσεις στο ιατρείο με μετρήσεις στο σπίτι (με ηλεκτρονικό πιεσόμετρο) ή και με 24ωρη καταγραφή πίεσης.
Υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες υπέρτασης στην εγκυμοσύνη;
Σε κάποιες γυναίκες η υπέρταση προϋπάρχει, ενώ σε άλλες εμφανίζεται για πρώτη φορά κατά την κύηση. Έτσι διακρίνουμε τις εξής καταστάσεις:
ΧΡΟΝΙΑ ΥΠΕΡΤΑΣΗ: όταν η υψηλή πίεση είναι γνωστή και πριν την εγκυμοσύνη (με ή χωρίς φάρμακα) ή όταν είναι άγνωστο αν προϋπήρχε, αλλά διαπιστώνεται πρώτη φορά πριν από την 20ή εβδομάδα και παραμένει συνήθως και μετά τον τοκετό.
ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΥΗΣΗΣ: όταν η υψηλή πίεση εμφανίζεται για πρώτη φορά μετά την 20ή εβδομάδα.
ΠΡΟΕΚΛΑΜΨΙΑ: όταν η υψηλή πίεση εμφανίζεται μετά την 20ή εβδομάδα, σε συνδυασμό, όμως, με σημαντική ποσότητα πρωτεΐνης στα ούρα ή/και σοβαρές αλλαγές στις εξετάσεις αίματος ή/και υπολειπόμενη ανάπτυξη του εμβρύου.
ΕΚΛΑΜΨΙΑ: όταν η προεκλαμψία επιδεινώνεται με την εμφάνιση σπασμών. Η υπέρταση κύησης και η προεκλαμψία υποχωρούν κατά κανόνα μέσα σε 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό.
Τι προκαλεί την προεκλαμψία;
Φαίνεται ότι η αύξηση της πίεσης δεν είναι το αίτιο, αλλά μέρος της κλινικής εικόνας. Η προεκλαμψία προκύπτει από διαταραχές στη διαμόρφωση του πλακούντα και της αγγείωσης πολύ νωρίς στην κύηση. Αυτό, ίσως, αργότερα οδηγήσει σε ανεπαρκή παροχή οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών προς το έμβρυο, ειδικά μετά την 20ή εβδομάδα, όταν επιταχύνεται η ανάπτυξή του.
Σε κάποιες γυναίκες, η δυσαρμονία αυτή στην εμβρυοπλακουντιακή λειτουργία μπορεί να ενεργοποιήσει αιματολογικούς μηχανισμούς, ικανούς να επηρεάσουν τα αγγεία και τη λειτουργία και άλλων οργάνων της εγκύου, όπως τα νεφρά, το ήπαρ, ο εγκέφαλος κ.λπ. Έτσι προκαλείται το κλινικό σύνδρομο που ονομάζεται προεκλαμψία, άλλοτε σε πιο ήπιο και άλλοτε σε σοβαρότερο βαθμό.
Είναι πάντα επικίνδυνη η αύξηση της πίεσης;
Συνήθως πρόκειται για ήπια και όχι για σημαντική διαταραχή. Σε λίγες περιπτώσεις, όμως, όπως π.χ. στην προεκλαμψία η αύξηση της πίεσης μπορεί να γίνει σοβαρή και επιζήμια, τόσο για τη μητέρα (κίνδυνος για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, θρόμβωση ή αιμορραγία, ηπατική ή νεφρική βλάβη) όσο και για το μωρό (πιθανότητα για μειωμένη ανάπτυξη, πρόωρο τοκετό ή αποβολή).
Γι’ αυτό και ο γιατρός παρακολουθεί την πορεία του μωρού με τη βοήθεια των υπερήχων και την υγεία της μητέρας με μετρήσεις πίεσης και με τις κατάλληλες εξετάσεις αίματος και ούρων.
Ποιες γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν προεκλαμψία;
Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν προεκλαμψία όταν παρουσιάζουν τουλάχιστον δύο παράγοντες κινδύνου από την ομάδα Α ή έναν από την ομάδα Β (βλ. πίνακα). Στις γυναίκες αυτές συστήνεται να λαμβάνουν προληπτικά μικρή ποσότητα ασπιρίνης από τη 12 η εβδομάδα μέχρι την 36η.
Πώς θα καταλάβετε την αύξηση της πίεσης; Υπάρχουν συμπτώματα;
Οι περισσότερες έγκυες γυναίκες δεν αισθάνονται συμπτώματα εξαιτίας της υπέρτασης. Γι’ αυτό και η πίεση ελέγχεται τακτικά στις επισκέψεις στον γυναικολόγο. Υπάρχουν, όμως, κάποια συμπτώματα που πρέπει να προσεχθούν επειδή μπορεί να αποτελούν πιθανές ενδείξεις σοβαρής προεκλαμψίας:
➔ Πονοκέφαλοι: όταν δεν υποχωρούν με παυσίπονα.
➔ Διαταραχές στην όραση: όταν βλέπουμε διπλά, θολά ή εμφανίζονται λάμψεις.
➔ Δύσπνοια: όταν εμφανίζεται αιφνίδια.
➔ Ναυτία ή έμετοι: όταν εμφανίζονται προς το τέλος της εγκυμοσύνης.
➔ Κοιλιακά άλγη: επίμονοι πόνοι, ψηλά στην κοιλιά ή κάτω από τα πλευρά.
➔ Οίδημα στα χέρια, στα πόδια ή στο πρόσωπο: ξαφνικό πρήξιμο ή επιδείνωση του συνηθισμένου ήπιου οιδήματος της εγκυμοσύνης.
Υπάρχουν φάρμακα για την αυξημένη πίεση, κατάλληλα για την εγκυμοσύνη;
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να περιορίζεται το αλάτι στο φαγητό (χωρίς να διακόπτεται τελείως) και να ακολουθείται υγιεινή διατροφή με άφθονα φρούτα και λαχανικά. Υπάρχουν, όμως, και συγκεκριμένα φάρμακα που είναι ασφαλή για το μωρό και τα οποία, όταν χρειαστεί, θα βοηθήσουν να ρυθμιστεί η πίεση στα επιθυμητά επίπεδα και να μειωθεί ο κίνδυνος για αγγειακό εγκεφαλικό.
Αντίστοιχα, γυναίκες που λαμβάνουν ήδη αντιυπερτασικά φάρμακα, πρέπει να ενημερώνουν τον γιατρό τους σε περίπτωση που μείνουν έγκυες ή που προγραμματίζουν εγκυμοσύνη, ώστε να τα αλλάξουν με πιο κατάλληλα, αν αυτό χρειάζεται.
Σε περίπτωση σοβαρής προεκλαμψίας, η ενδεδειγμένη αντιμετώπιση είναι ο τοκετός;
Ναι πράγματι και ανάλογα με τη βαρύτητα, αποφασίζεται από τον γυναικολόγο αν αυτό πρέπει να γίνει άμεσα ή μπορεί να αναβληθεί.
Υπάρχουν νεότερα δεδομένα στην έρευνα σχετικά με τις υπερτασικές διαταραχές της κύησης;
Είναι αλήθεια πως συνεχίζεται η έρευνα για να κατανοήσουμε τους λόγους και τους μηχανισμούς που προκαλούν την προεκλαμψία και την αύξηση της πίεσης στην εγκυμοσύνη. Παράλληλα, προσπαθούμε να ανακαλύψουμε νέες διαγνωστικές μεθόδους, ικανές να προβλέψουν από νωρίς τον κίνδυνο για προεκλαμψία, ώστε να υπάρχει καλύτερη παρακολούθηση, έγκαιρη αντιμετώπιση και ίσως -σύντομα- και ειδική θεραπεία.
Προεκλαμψία: παράγοντες κινδύνου
Α. Μέτριος κίνδυνος Β. Υψηλός κίνδυνος
• Πρώτη κύηση • Χρόνια Υπέρταση (προϋπάρχουσα)
• Ηλικία ≥ 40 • Χρόνια Νεφρική Νόσος
• >10 έτη από την προηγ. Κύηση • Αυτοάνοσο νόσημα, π.χ. Λύκος
• Δείκτης Μάζας Σώματος ≥ 35 • Σακχαρώδης Διαβήτης
• Οικογ. ιστορικό προεκλαμψίας • Προεκλαμψία ή Υπέρταση σε προηγούμενη κύηση
• Πολύδυμη κύηση
Η αρτηριακή πίεση θεωρείται
αυξημένη όταν η συστολική είναι 140 ή υψηλότερη και η διαστολική 90 ή
υψηλότερη. Η αύξηση αυτή αξιολογείται όταν αφορά σε δύο τουλάχιστον μετρήσεις
σε απόσταση 4 ωρών.
«ΟΙ ΠΕΡΙΣΣOΤΕΡΕΣ ΕΓΚΥΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΔΕΝ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ. ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΚΑΙ Η ΠΙΕΣΗ ΕΛΕΓΧΕΤΑΙ ΤΑΚΤΙΚΑ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΣΤΟΝ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟ. ΥΠΑΡΧΟΥΝ, ΟΜΩΣ, ΚΑΠΟΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΘΟΥΝ»
«ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΣΦΑΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΩΡΟ ΚΑΙ ΤΑ ΟΠΟΙΑ, ΟΤΑΝ ΧΡΕΙΑΣΤΕΙ, ΘΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΝΑ ΡΥΘΜΙΣΤΕΙ Η ΠΙΕΣΗ ΣΤΑ ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ»
Στυλιανός Ε. Μαστοραντωνάκης
Παθολόγος – Υπερτασιολόγος MD, PhD
Διδάκτωρ Πανεπ. Αθηνών – Μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπέρτασης
Επιμελητής, Α΄ Παθολογική Κλινική ΙΑΣΩ Γενική Κλινική
Βιβλιογραφία
2. ESC Guidelines for the management of cardiovascular diseases during pregnancy: The Task Force for the Management of Cardiovascular Diseases during Pregnancy of the European Society of Cardiology (ESC). European Heart Journal 2018; 39 (34):3165.
3. ACOG Committee Opinion No. 743: Low-Dose Aspirin Use During Pregnancy. Obstet Gynecol 2018; 132:e44.
4. Mol BWJ, Roberts CT, Thangaratinam S, et al. Pre-eclampsia. Lancet 2016; 387:999.
Συντάκτης Άρθρου
ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ-ΥΠΕΡΤΑΣΙΟΛΟΓΟΣ
Σχετικά Άρθρα
