Νόσος Parkinson. Πού οφείλεται, πώς γίνεται η διάγνωσή της και ποια είναι η κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση.

Ευαγγελία Σωτηρίου
Νευρολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Συνεργάτης ΙΑΣΩ

Η 11^η Απριλίου έχει καθιερωθεί από το 1997 ως παγκόσμια ημέρα κατά της  νόσου του Πάρκινσον, από την οποία υπολογίζεται ότι νοσούν πάνω από 1 εκατομμύριο άνθρωποι μόνο στην Ευρώπη, αριθμός ο οποίος αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το2030. Στη χώρα μας ο αριθμός των ασθενών υπολογίζεται περίπου στους 20.000. Πρόκειται για την δεύτερη πιο συχνά εμφανιζόμενη νευροεκφυλιστική νόσο, μετά την νόσο Alzheimer.

Τι προκαλεί τη νόσο του Πάρκινσον

Η μέση ηλικία έναρξης του νοσήματος είναι τα 70 έτη. Πρόκειται για ιδιοπαθές εκφυλιστικό νόσημα που προσβάλλει συγκεκριμένη ομάδα  νευρώνων στα βασικά γάγγλια  του εγκεφάλου, που ονομάζονται ντοπαμινεργικοί  νευρώνες γιατί εκκρίνουν ντοπαμίνη.  Η έλλειψη αυτής δημιουργεί τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της νόσου που είναι ο τρόμος και η βραδύτητα στην εκτέλεση των κινήσεων.

Πού οφείλεται η νόσος Πάρκινσον

Πρόκειται για νόσημα  πολυπαραγοντικό. Σε ένα μικρό ποσοστό, 5-10%, έχει αποδειχθεί κληρονομική προδιάθεση.  Στο μεγαλύτερο ποσοστό όμως φαίνεται οτι η καταστροφή των ντοπαμινεργικών νευρώνων μπορεί να σχετίζεται με  κάποιο αδιευκρίνιστο  περιβαλλοντικό  παράγοντα. Όσον αφορά στον μηχανισμό πρόκλησης της νόσου έχει αποδειχθεί, μόλις τα τελευταία 5 χρόνια, ότι συσσωρεύεται παθολογική πρωτεΐνη (α-συνουκλείνης) μέσα στους  ντοπαμινεργικούς νευρώνες με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία τους και την πρόωρη απόπτωση τους.

Συμπτωματολογία νόσου Πάρκινσον

Αρκετά χρόνια πριν την έναρξη της κινητικής διαταραχής εμφανίζονται κάποια μη ειδικά συμπτώματα που πολλές φορές διαφεύγουν της προσοχής του ασθενούς και του γιατρού.

• Μη κινητικά συμπτώματα (πρόδρομο στάδιο της νόσου)

Ο ασθενής σε αυτή την φάση της νόσου μπορεί να  εμφανίσει διάχυτους πόνους ή και εντοπισμένο πόνο στην άρθρωση του ώμου (παγωμένος ώμος), διαταραχές όσφρησης, ανήσυχο ύπνο με έντονες κινήσεις, δυσκοιλιότητα, αλλαγή στην ικανότητα γραφής (μικρογραφία) ή εντονες συναιθηματικές διαταραχές με κατάθλιψη ή μη ελεγχόμενο άγχος.

Οι περισσότεροι πάντως ασθενείς επισκέπτονται ειδικό νευρολόγο όταν ξεκινήσουν τα κινητικά συμπτώματα της νόσου, που συνήθως εμφανίζονται είτε με αίσθημα τρόμου (τρομώδης μορφή της νόσου), είτε με δυσκολία στην βάδιση (δυσκινητική μορφή της νόσου).

• Κινητικά συμπτώματα

Τρόμος ηρεμίας  που ξεκινάει συνήθως στο ένα χέρι και σταδιακά επεκτείνεται και στα υπόλοιπα άκρα και ακόμα και στην γνάθο ή και στην φωνή.

Βραδυκινησία, βραδεία δηλαδή  έναρξη οποιασδήποτε κίνησης, αλλαγή στον ρυθμό βάδισης, διαταραχή στην ισορροπία ή και πτώσεις στο έδαφος μπορεί να σχετίζονται με το νόσημα.

Μυϊκή δυσκαμψία,  πόνος  και “μάγκωμα” σε κάποιο άκρο με δυσκολία στην κίνηση αυτού. Η μειωμένη αιώρηση των χεριών κατά την βάδιση είναι απο τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της νόσου.

Προβλήματα ομιλίας-δυσκαταποσία. Σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου μπορεί να επηρεαστεί η άρθρωση του λόγου, η ένταση της φωνής (υποφωνία) καθώς και η δυνατότητα κατάποσης.

Διάγνωση της νόσου Πάρκινσον

Ο νευρολόγος με την λήψη ιστορικού και προσεκτική κλινική εξέταση, μπορεί να πει με μεγάλη βεβαιότητα αν πρόκειται για νόσο Πάρκινσον.  Ειδική εξέταση για την νόσο είναι μόνο το σπινθηρογράφημα εγκεφάλου (με ραδιοφάρμακο), το οποίο στην πράξη ζητείται μόνο όταν  δεν είμαστε σίγουροι για τη νόσο από την κλινική εξέταση του ασθενούς. Ο νευρολόγος μπορεί να ζητήσει και άλλες εξετάσεις (αίματος και απεικονιστικές εξετάσεις εγκεφάλου) για να αποκλείσει άλλα πιθανά  νοσήματα που μπορεί να εμφανίζονται με παραπλήσια συμπτώματα.

Θεραπεία της νόσου Πάρκινσον

Εφόσον η έλλειψη ντοπαμίνης είναι αυτή που προκαλεί το νόσημα,  η θεραπευτική επιλογή που έχουμε είναι να χορηγήσουμε εξωγενώς τη ντοπαμίνη που λείπει από τον οργανισμό.

Με τον τρόπο αυτό ανακουφίζονται αρκετά τα συμπτώματα του ασθενή.  Αυτά τα φάρμακα είναι η λεβοντόπα, οι αγωνιστές ντοπαμίνης, η ρασαγιλίνη, οι αναστολείς COMT, ενώ στο προσεχές μέλλον θα υπάρχουν και άλλα διαθέσιμα. Σε πολύ προχωρημένα στάδια της νόσου και σε ασθενείς που έχουν ένδειξη για επεμβατική παρέμβαση μπορεί να ωφελήσει και η χειρουργική θεραπεία (εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση –DBS), η τοποθέτηση  αντλίας  απομορφίνης ή η συνεχής εντερική έγχυση ντοπαμίνης. Το πιο σημαντικό πάντως είναι ότι η αγωγή είναι διαφορετική σε κάθε έναν ασθενή και γι’ αυτό χρειάζεται πολύ συχνή κλινική παρακολούθηση (ανά 3μηνο τουλάχιστον) και τακτική προσαρμογή της δοσολογίας των φαρμάκων.