Σύνδρομο της Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας: Διάγνωση και αντιμετώπιση

Βασίλειος Ιορδάνογλου MD, FCCP
Πνευμονολόγος
Διευθυντής Πνευμονολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ

Ο ύπνος αποτελεί ζωτική ανάγκη και απαραίτητη προϋπόθεση για καλή υγεία και ευεξία.  Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζοντας τη σημασία του ύπνου όρισε την τρίτη Παρασκευή του Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου. Στόχος της ημέρας είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού και των επαγγελματιών υγείας για τη σημασία του ύπνου για την υγεία μας και τις συνέπειες της αϋπνίας .Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια Έλληνες φαίνεται να ταλαιπωρούνται από διαταραχές ύπνου ενώ στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται ότι περίπου ένας στους τρεις ενήλικες αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα. Το φαινόμενο επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες, τους εργαζόμενους που δουλεύουν σε βάρδιες και τους ηλικιωμένους όπου προβλήματα ύπνου φαίνεται να έχουν περίπου οι μισοί. Είναι προφανές ότι τα προβλήματα ύπνου αποτελούν μία παγκόσμια επιδημία και όροι όπως αϋπνία, σύνδρομο ανήσυχων άκρων, στέρηση ύπνου διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος που έχουν σχέση με τον ύπνο (όπως η αποφρακτική άπνοια) έχουν ως αποτέλεσμα την απώλεια της ποιότητας του ύπνου, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε πολλά προβλήματα υγείας όπως υπέρταση, καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια και διαβήτη.

Τι είναι ο ύπνος

Ο ύπνος είναι μία φυσιολογική περιοδική κατάσταση ηρεμίας κατά τη διάρκεια της οποίας σημειώνεται προσωρινή μεταβολή της συνείδησής του εξωτερικού κόσμου και επακόλουθη μείωση της μυϊκής δραστηριότητας, του μεταβολισμού και της ανταπόκρισης σε ερεθίσματα.

Ο σωστός ύπνος μπορεί να βελτιώσει την συνολική ευημερία και την ποιότητα της ζωής μας. Να ενισχύσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα, να αυξήσει την αποδοτικότητα μας στην εργασία ή το σχολείο, να ενισχύσει την μνήμη μας, να βοηθήσει στην πρόληψη του σακχαρώδη διαβήτη, να αποτρέψει αγγειακές επιπλοκές όπως υπέρταση, καρδιακή νόσο και εγκεφαλικά επεισόδια καθώς και να μειώσει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.

Η πιο βασική διαταραχή του ύπνου είναι το Σύνδρομο Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας. Η Αποφρακτική Υπνική Άπνοια είναι μια διαδεδομένη και συχνά μη διεγνωσμένη διαταραχή της αναπνοής που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον ύπνο σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού.

Ορισμός

Το αποφρακτικό σύνδρομο απνοιών  κατά τον ύπνο χαρακτηρίζεται από ολική η μερική απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών προκαλώντας άπνοια η υπόπνοια αντίστοιχα. Η άπνοια χαρακτηρίζεται ως αποφρακτική όταν υπάρχει συνεχής αναπνευστική προσπάθεια του ασθενούς κατά τη διακοπή της ροής του αέρα ,ενώ ως κεντρική όταν δεν υπάρχει. Το σύνδρομο Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας καθορίζεται από την παρουσία τουλάχιστον πέντε αποφρακτικών απνοϊκών  επεισοδίων την ώρα, ενώ ο ασθενής κοιμάται.

Συμπτωματολογία του ΣΑΑΥ

Τα πιο συχνά συμπτώματα του Συνδρόμου Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας, είναι η ημερήσια υπνηλία, το ροχαλητό και οι νυχτερινές αφυπνίσεις. Οι περισσότεροι ασθενείς όταν ξυπνάνε το πρωί δεν αισθάνονται ξεκούραστοι και αναζωογονημένοι από το βραδινό ύπνο ενώ συχνά παρουσιάζουν δυσκολία να σηκωθούν από το κρεβάτι. Αρκετοί αισθάνονται διανοητική σύγχυση και παρουσιάζουν διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης  ενώ, καθώς η υπνηλία γίνεται περισσότερο σοβαρή, οι ασθενείς μπορεί να κοιμηθούν κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης, όταν μιλάνε στο τηλέφωνο όταν οδηγούν, διαβάζουν ή ακόμα και κατά τη διάρκεια στις σεξουαλικής συνεύρεσης. Χαρακτηριστικά, στα κλινικά συμπτώματα του συνδρόμου είναι το αίσθημα υπερβολικής κόπωσης και η μειωμένη ενεργητικότητά που παρουσιάζουν οι ασθενείς, οι οποίοι αναφέρουν, στις περισσότερες φορές, ότι χρησιμοποιούν όλη την ενεργητικότητά τους προκειμένου να ανταποκριθούν στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Άλλα κλινικά συμπτώματα του συνδρόμου είναι η έντονη νυκτουρία, η κεφαλαλγία από την υποξυγοναιμία, η εφίδρωση, η έντονη ξηρότητα στόματος  κατά την αφύπνιση, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία. Οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν και ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, αίσθημα ανησυχίας και απογοήτευσης.

Διάγνωση του συνδρόμου αποφρακτικής υπνικής άπνοιας

Η διαγνωστική προσέγγιση των ασθενών με Αποφρακτική Υπνική Άπνοια περιλαμβάνει καταρχήν τη λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού, την κλινική εξέταση και τη διενέργεια μιας σειράς εργαστηριακών εξετάσεων. Η μελέτη ύπνου αποτελεί την ιδανική εξέταση για τη διάγνωση και αξιολόγηση του Συνδρόμου Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας. Πραγματοποιείται στο εργαστήριο ύπνου και με αυτήν είναι δυνατή η διάκριση μεταξύ κεντρικού, αποφρακτικού η μικτού τύπου άπνοιας. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης ο ασθενής συνδέεται με μία σειρά καταγραφικών μηχανημάτων που παρακολουθούν διάφορες παραμέτρους καθόλη τη διάρκεια του ύπνου. Καταγράφονται οι αναπνευστικές κινήσεις, η ροή του αέρα, ο αριθμός των αναπνοών, ο κορεσμός του αίματος σε οξυγόνο, η καρδιακή λειτουργία και οι κινήσεις του σώματος. Τα  αποτελέσματα των καταγραφών επεξεργάζονται με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή και υπολογίζονται οι δείκτες άπνοιας  και ο δείκτης διαταραχή της αναπνοής.

Θεραπεία

Η αποφρακτικού τύπου άπνοια απαιτεί οπωσδήποτε θεραπεία που περιλαμβάνει:

1. Περιορισμό των παραγόντων κινδύνου: απώλεια βάρους, αποφυγή ύπτιας θέσης ύπνου, αποφυγή χρήσης ηρεμιστικών και αλκοόλ.
2. Θεραπεία της υποκείμενης νόσου: Ο ασθενής πρέπει να λάβει την κατάλληλη θεραπεία  για την νόσο του (π.χ. αλλεργική ρινίτιδα, υποθυρεοειδισμός).
3. Διάφορα προθέματα στους διαστολείς των ρινικών πτερυγίων. 
4. Χρήση συσκευής CPAP (Continuous Positive Airway Pressure). Η συσκευή αυτή παρέχει συνεχή χορήγηση αέρα με θετική πίεση καθόλη τη διάρκεια του ύπνου, ενώ  η επιτυχία στη χρήση της  εξαρτάται από την παροχή της σωστής πίεσης και την άνετη και σωστή εφαρμογή στο πρόσωπο του ασθενούς. Χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις κεντρικού τύπου άπνοιας και σε περιπτώσεις αποφρακτικής υπνικής άπνοιας, όπου  έχει αποτύχει ή αντενδείκνυται η χειρουργική θεραπεία. 
5. Χειρουργική θεραπεία: Στοχεύει στη σταθεροποίηση των ανώτερων αεραγωγών. 

Συμπεράσματα:

Το Σύνδρομο Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας αποτελεί μία σοβαρή πάθηση με μεγάλη νοσηρότητα και παρά το γεγονός ότι είναι συχνή, πολλοί ασθενείς παραμένουν αδιάγνωστοι ειδικά σε περιοχές με έλλειψη διαγνωστικών μέσων. Η σωστή διαχείριση των ασθενών  είναι το κλειδί της αντιμετώπισης της νόσου καθώς πρόκειται για χρόνια πάθηση χωρίς ουσιαστικά πλήρη ίαση. Το σημαντικότερο όλων είναι η συνολική εκτίμηση της κατάστασης του ασθενούς με βάση τη συμπτωματολογία, το ιστορικό, την κλινική και εργαστηριακή διερεύνηση. Στις περισσότερες περιπτώσεις η χρυσή τομή είναι ο συνδυασμός αλλαγής τρόπου ζωής με συνοδό συντηρητική και χειρουργική θεραπεία, ανάλογα φυσικά και με την αιτία και την βαρύτητα των κλινικών συμπτωμάτων.