Αποφρακτική Άπνοια στον ύπνο στα παιδιά

Δρ Καλαμπούκα Ευθυμία
Παιδίατρος- Παιδοπνευμονολόγος
Υπεύθυνη Τμήματος Επειγόντων ΙΑΣΩ Παίδων
τ. Συνεργάτης Ιατρείου Ύπνου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Το σύνδρομο της αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο στα παιδιά χαρακτηρίζεται από σύντομες παύσεις στην αναπνοή του παιδιού ενώ κοιμάται. Είναι αρκετά συχνό, πιστεύεται δε ότι 1 έως 10 τοις εκατό των παιδιών έχουν σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο. Η ηλικία των παιδιών που εμφανίζουν το σύνδρομο ποικίλλει, η πλειοψηφία αυτών όμως είναι μεταξύ 2 και 8 ετών.

Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από ροχαλητό, στοματική αναπνοή, ανήσυχο ύπνο, συχνές αφυπνίσεις τη νύχτα, αποφρακτικά φαινόμενα (άπνοια), συμπεριφορικές διαταραχές κατά τη διάρκεια της μέρας (υπερκινητικότητα, λήθαργο, αυξημένη ημερήσια υπνηλία), ενούρηση καθώς επίσης και δυσκολία στην πρωινή έγερση και δυσκολία στην έλευση του ύπνου. Μερικές φορές, το μόνο σημάδι άπνοιας ύπνου είναι ο προβληματικός ή διαταραγμένος ύπνος.

Η αιτία της αποφρακτικής άπνοιας ύπνου στα παιδιά συχνά διαφέρει από την αιτία σε ενήλικες. Η παχυσαρκία είναι η κύρια αιτία για τους ενήλικες. Η πιο συχνή αιτία για τη διαταραχή στα παιδιά είναι η υπερτροφία αδενοειδών και/ ή αμυγδαλών. Αυτή, σε συνδυασμό με το μειωμένο τόνο των μυών που διατηρούν τον αεραγωγό ανοικτό κατά τον ύπνο, καθιστούν την αναπνοή όλο και πιο δύσκολη και έχει σαν αποτέλεσμα παύσεις αυτής.

Το υπερβολικό βάρος μπορεί επίσης να συμβάλει στην αποφρακτική άπνοια ύπνου στα παιδιά.

Μερικά παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Οι παράγοντες κινδύνου για την παιδική υπνική περιλαμβάνουν:

•  το οικογενειακό ιστορικό άπνοιας ύπνου
• όταν είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα
• έχοντας ορισμένες ιατρικές καταστάσεις (εγκεφαλική παράλυση, σύνδρομο Down, δρεπανοκυτταρική νόσος, κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες)
• παιδιά με χαμηλό βάρος γέννησης
• παιδιά με μεγάλη γλώσσα  

Πώς μπορώ να καταλάβω αν το παιδί μου έχει διαταραχή της αναπνοής στον ύπνο;

Το ροχαλητό είναι πολύ συχνό στα παιδιά και στην πραγματικότητα είναι παρόν στο 12 % του γενικού παιδιατρικού πληθυσμού. Παρόλα αυτά, 1-3% των παιδιών αυτών θα εμφανίσουν όχι μόνο ροχαλητό αλλά και διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο. Οι γονείς συνήθως το παρατηρούν αυτό όταν οι οικογένειες είναι μαζί σε διακοπές και το παιδί κοιμάται μαζί τους στο ίδιο δωμάτιο. Συχνά το παιδί έχει ανήσυχο ύπνο, στριφογυρίζει κατά τη διάρκεια της νύχτας, αφυπνίζεται συχνά (συνήθως μετά τα μεσάνυχτα), υπνοβατεί, εμφανίζει νυχτερινή ενούρηση και κόπωση κατά τη διάρκεια της μέρας. Τα υπόλοιπα παιδιά που μοιράζονται το υπνοδωμάτιο μπορεί να παραπονεθούν ότι δεν μπορούν να κοιμηθούν καλά λόγω του θορύβου του ροχαλητού, των παύσεων των αναπνοών ή του ανήσυχου ύπνου των αδελφών τους. 
 
Γιατί είναι σημαντικό να προσδιοριστεί εάν το παιδί μου έχει  διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο; 

Τα παιδιά που έχουν παρατεταμένη διαταραχή της αναπνοής στον ύπνο (άνω των 4 μηνών) που δεν οφείλεται σε οξεία ασθένεια, μπορεί να παρουσιάζουν σημαντική έκπτωση της ποιότητας ζωής τους. Μεταβολές συμπεριφοράς όπως η υπερκινητικότητα και η απώλεια συγκέντρωσης έχουν οδηγήσει στη διάγνωση της συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής στα παιδιά. Επιπλέον, τα παιδιά που έχουν παρατεταμένη διαταραχή της αναπνοής στον ύπνου μπορούν να έχουν γνωσιακές και μαθησιακές δυσκολίες που μπορούν να επεκταθούν στα εφηβικά χρόνια. Η υπερκινητικότητα εξαιτίας του συνδρόμου προκαλεί την εσφαλμένη διάγνωση συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής / υπερκινητικότητας (ADHD). Εκτιμάται ότι τα συμπτώματα της αποφρακτικής άπνοιας ύπνου μπορεί να υπάρχουν σε έως και 25% των παιδιών με διάγνωση ADHD.

Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, η άπνοια ύπνου σχετίζεται με ελλειμματική ανάπτυξη και σοβαρές καρδιοπνευμονικές επιπλοκές. Η άπνοια ύπνου χωρίς θεραπεία μπορεί να προκαλέσει υψηλή αρτηριακή πίεση, αυξάνοντας τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιακής προσβολής. Επιπλέον, με τις διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο έχει επίσης συσχετισθεί και η νυχτερινή ενούρηση. Τέλος, μπορεί επίσης να σχετίζεται με την παιδική παχυσαρκία. 

Το πιο σημαντικό είναι ότι τα οφέλη της διάγνωσης και της θεραπείας της διαταραχής αυτής οδηγεί σε σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής. Μεγαλύτερο από το 80% των παιδιών που έχουν διαγνώσει και θεραπεύσει την εν λόγω διαταραχή θα επωφεληθούν από μακροπρόθεσμες βελτιώσεις στη ικανότητα μάθησης και την ακαδημαϊκή απόδοση, τη βελτίωση της συμπεριφοράς και ιδιοσυγκρασίας. Επίσης, προάγεται η ανάπτυξη ενώ αποτρέπονται οι πιο σοβαρές επιπλοκές του συνδρόμου

 
Τι πρέπει να κάνω εάν υποψιάζομαι ότι το παιδί μου έχει διαταραχές της αναπνοής του στον ύπνο;

Εάν το παιδί σας εμφανίζει σημάδια όχι μόνο ροχαλητού, αλλά και ανήσυχου ύπνου, αφύπνισης τη νύχτα, υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλαγής συμπεριφοράς, ύπνου ή υπερκινητικότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας, ίσως είναι καλύτερο να μιλήσετε με τον παιδίατρό σας σχετικά με παραπομπή σε παιδοωτορινολαρυγγολόγο ή σε ιατρείο ύπνου. Εκεί, θα γίνει μία πλήρης αξιολόγηση του παιδιού που περιλαμβάνει λεπτομερές ιστορικό, κλινική αξιολόγηση και πιθανά πολυκαταγραφική μελέτη ύπνου. Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψιν, θα σχεδιασθεί ένα πλάνο αντιμετώπισης του συνδρόμου.

Για ήπια άπνοια ύπνου χωρίς συμπτώματα, ο γιατρός σας μπορεί να επιλέξει να μην θεραπεύσει την πάθηση, τουλάχιστον όχι αμέσως. Μερικά παιδιά ξεπερνούν την άπνοια ύπνου. Έτσι, ο γιατρός σας μπορεί να παρακολουθεί την κατάστασή τους για λίγο για να δει εάν υπάρχει κάποια βελτίωση. Τα οφέλη από αυτό πρέπει να σταθμίζονται έναντι του κινδύνου μακροχρόνιων επιπλοκών από άπνοια ύπνου που δεν έχει υποστεί αγωγή.

Τα τοπικά ρινικά στεροειδή μπορούν να συνταγογραφηθούν για την ανακούφιση της ρινικής συμφόρησης σε ορισμένα παιδιά. Πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο προσωρινά, έως ότου επιλυθεί η συμφόρηση και δεν προορίζονται για μακροχρόνια θεραπεία.

Όταν οι διογκωμένες αμυγδαλές ή οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις προκαλούν αποφρακτική άπνοια ύπνου, η χειρουργική αφαίρεση των αμυγδαλών και των αδενοειδών εκβλαστήσεων γίνεται συνήθως για να ανοίξει ο αεραγωγός του παιδιού.

Σε περίπτωση παχυσαρκίας, ο γιατρός μπορεί να συστήσει σωματική δραστηριότητα και δίαιτα για τη θεραπεία της άπνοιας του ύπνου.

Όταν η άπνοια ύπνου είναι σοβαρή ή δεν βελτιώνεται με βελτίωση από την αρχική θεραπεία (δίαιτα και χειρουργική επέμβαση για αποφρακτική άπνοια ύπνου και δίαιτα και θεραπεία υποκείμενων καταστάσεων για κεντρική άπνοια ύπνου), το παιδί σας μπορεί να χρειαστεί συνεχή θεραπεία θετικής πίεσης των αεραγωγών (ή θεραπεία CPAP) .

Υπάρχουν επίσης οδοντικά επιστόμια που μπορούν να φορούν τα παιδιά με αποφρακτική άπνοια ύπνου ενώ κοιμούνται. Αυτές οι συσκευές έχουν σχεδιαστεί για να διατηρούν τη σιαγόνα σε εμπρός θέση και να διατηρούν τον αεραγωγό τους ανοιχτό. Τα επιστόμια δεν βοηθούν κάθε παιδί, αλλά μπορεί να είναι μια επιλογή για μεγαλύτερα παιδιά που δεν βιώνουν πλέον την ανάπτυξη των οστών του προσώπου.

Ποιες είναι οι προοπτικές;

Η θεραπεία της άπνοιας λειτουργεί για πολλά παιδιά. Η χειρουργική επέμβαση εξαλείφει τα αποφρακτικά συμπτώματα άπνοιας ύπνου περίπου 70 έως 90 τοις εκατό των παιδιών με διογκωμένες αμυγδαλές και αδενοειδείς εκβλαστήσεις. Ομοίως, ορισμένα παιδιά με έναν τύπο άπνοιας ύπνου βελτιώνουν τα συμπτώματά τους με τη διαχείριση βάρους ή τη χρήση μιας μηχανής CPAP ή μιας στοματικής συσκευής.

Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, η άπνοια ύπνου μπορεί να επιδεινωθεί και να επηρεάσει την ποιότητα ζωής του παιδιού. Μπορεί να γίνει δύσκολο για αυτά να συγκεντρωθούν στο σχολείο και αυτή η διαταραχή τους θέτει σε κίνδυνο για απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές όπως εγκεφαλικό επεισόδιο ή καρδιακές παθήσεις.

Εάν παρατηρήσετε έντονο ροχαλητό, παύσεις στην αναπνοή κατά τον ύπνο, υπερκινητικότητα ή σοβαρή ημερήσια κόπωση στο παιδί σας, μιλήστε με τον ιατρό σας και συζητήστε την πιθανότητα αποφρακτικής άπνοιας του ύπνου.