Επιληψία

Αντιγόνη Παπαβασιλείου, MD, PhD, FAAP,
Παιδονευρολόγος, Υπεύθυνη Νευρολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων

Τι είναι η Επιληψία;

Η Επιληψία είναι ένα νευρολογικό νόσημα το οποίο χαρακτηρίζεται από την προδιάθεση του ατόμου να παθαίνει επιληπτικές κρίσεις.

Ο όρος Επιληπτική Κρίση περιγράφει την παροδική εμφάνιση μεταβολής του επιπέδου συνειδήσεως ή της συμπεριφοράς ενός ατόμου η οποία συνήθως ξεκινά αιφνίδια, έχει βραχεία διάρκεια και τις περισσότερες φορές σταματά μόνη της. Οφείλεται σε μη φυσιολογική, έντονη ή συγχρονισμένη δραστηριότητα των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου.

Σύμφωνα με τον Διεθνή Σύνδεσμο κατά της Επιληψίας (International League against Epilepsy), η διάγνωση της Επιληψίας δεν μπαίνει απλά με την εμφάνιση μιας επιληπτικής κρίσης. Μπαίνει όταν συμβούν τουλάχιστον 2 επιληπτικές κρίσεις που είναι απρόκλητες και οι οποίες απέχουν η μια από την άλλη πάνω από 24 ώρες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει μια και μοναδική απρόκλητη κρίση, αλλά με βάση τις εργαστηριακές εξετάσεις η πιθανότητα για παραπάνω επιληπτικές κρίσεις φαίνεται να είναι μεγάλη.

Η διάγνωση της Επιληψίας έχει πολύ μεγάλη σημασία από επιδημιολογική ιατρική και κοινωνική άποψη

Επιδημιολογικά δεδομένα από την Ευρωπαϊκή Ομάδα Εργασίας για την Επιληψία (2015):

• Στην Ευρώπη υπάρχουν 6 εκατομμύρια άνθρωποι που πάσχουν από Επιληψία.
• Περίπου 400.000 καινούργιες περιπτώσεις Επιληψίας διαγιγνώσκονται στην Ευρώπη κάθε χρόνο.
• Περίπου 100.000 παιδιά και έφηβοι διαγιγνώσκονται με Επιληψία κάθε χρόνο.
• Οι Επιληψίες είναι η πρωταρχική αιτιολογία νευρολογικής νοσηρότητας στα παιδιά με περίπου 49% των καινούργιων περιπτώσεων Επιληψίας να συμβαίνουν πριν από την ηλικία των 15 ετών.
• Μια άλλη ομάδα ηλικιών η οποία πλήττεται ιδιαιτέρως είναι τα άτομα πάνω των 65 ετών, όπου στην Ευρώπη περίπου 130.000 άνθρωποι άνω των 65 ετών διαγιγνώσκονται με Επιληψία κάθε χρόνο.

Οι αριθμοί αυτοί αναδεικνύουν την τεράστια σημασία που έχει η διάγνωση της Επιληψίας από επιδημιολογική άποψη, καθώς επίσης και γιατί είναι ένα σημαντικό πρόβλημα από ιατρική άποψη.

Η Επιληψία είναι μια νόσος με πολλά πρόσωπα

Υπάρχουν πολλά Επιληπτικά Σύνδρομα, δηλαδή διαταραχές που χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένο τύπο επιληπτικών κρίσεων (εστιακών ή γενικευμένων) και από ειδικά ευρήματα στο Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα. Η ηλικία έναρξης συνεισφέρει πολύ στον καθορισμό του επιληπτικού συνδρόμου καθώς υπάρχουν ιδιαίτερα επιληπτικά σύνδρομα που εμφανίζονται σε διάφορες ηλικίες πχ. στα νεογνά, στα βρέφη, τα παιδιά, τους εφήβους κλπ, και όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό καθορίζουν και την πρόγνωση του ασθενούς.

Επομένως, υπάρχουν διαφορετικές κλινικές εκδηλώσεις στους διαφόρους ασθενείς και ο κάθε ασθενής έχει τη δική του πρόγνωση. Τόσο ο χαρακτηρισμός του επιληπτικού συνδρόμου, εάν μπορεί να γίνει, όσο και η πρόγνωση, βασίζονται πάνω σε μια σωστή και προσεκτική διαγνωστική προσέγγιση. Και φυσικά η ορθή διάγνωση οδηγεί στην ορθή θεραπεία, διότι όλες οι θεραπευτικές μέθοδοι είτε αυτά είναι φάρμακα είτε χειρουργικές παρεμβάσεις ή άλλα, στηρίζονται πάνω στην ορθή διάγνωση.

Τι προκαλεί την Επιληψία;

Οι «Επιληψίες» είναι πολλές και οι αιτιολογίες τους επίσης πολλές και διαφορετικές. Κάποιες από τις πιο συχνές αιτιολογίες είναι οι διαταραχές στη δομή του εγκεφάλου, κάτι το οποίο διαγιγνώσκουμε με τις νευροαπεικονιστικές μεθόδους. Οι δομικές διαταραχές μπορεί να αφορούν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και να εμφανίζονται νωρίς στη ζωή ή να εμφανίζονται αργότερα (πχ. όγκοι, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, τραύματα κ.α.) Επίσης, γενετικά και μεταβολικά προβλήματα, διάφορες λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, ανοσολογικά νοσήματα και άλλα. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι υπάρχουν και πολλές επιληψίες οι οποίες έχουν άγνωστη αιτιολογία.

Συχνά η εκδήλωση της Επιληψίας έχει να κάνει με την αλληλεπίδραση διαφόρων παραγόντων και αιτιολογιών από αυτές τις οποίες μόλις αναφέρθηκαν.

Επομένως, για να καταλήξει κανείς στην αιτιολογία της Επιληψίας, θα πρέπει να έχει στη διάθεσή του διάφορες διαγνωστικές μεθόδους με πρώτη και πολύ σημαντική το ΗΕΓ και στη συνέχεια τη νευροαπεικόνιση, και κυρίως τη μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Κατά περίπτωση εφαρμόζονται εξετάσεις για ενδογενείς διαταραχές του μεταβολισμού, καθώς επίσης και για διάφορες άλλες γενετικές διαταραχές οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν Επιληψία.

Πρόγνωση της Επιληψίας

Η μεγάλη πλειοψηφία των ατόμων που εμφανίζουν Επιληψία έχουν καλή πρόγνωση. Περίπου το 70% των ατόμων που διαγιγνώσκονται με Επιληψία εμφανίζουν ύφεση των συμπτωμάτων τους (η οποία είναι μακροχρόνια) μέσα στα πέντε πρώτα χρόνια από τη διάγνωσή τους.

Ειδικά για την παιδική ηλικία θα πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχουν αρκετά επιληπτικά σύνδρομα τα οποία έχουν καλή πρόγνωση. Αυτό σημαίνει ότι κάποια από αυτά ανταποκρίνονται άριστα στη θεραπεία με αποτέλεσμα να μην διαταράσσεται η ζωή του παιδιού και η πορεία του καθώς μεγαλώνει.

Επίσης υπάρχουν κάποιες Εστιακές Επιληψίες της Παιδικής Ηλικίας οι οποίες είναι «αυτοπεριοριζόμενες». Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια αυθόρμητη λύση της Επιληψίας, είτε εμείς δώσουμε φάρμακα, είτε όχι.

Ο όρος Εστιακή Επιληψία αναφέρεται στο ότι η αρχική εκδήλωση της επιληψίας είναι εστιακή και τα δίκτυα τα οποία συμμετέχουν περιορίζονται στο ένα μόνο εγκεφαλικό ημισφαίριο. Βεβαίως αυτές οι κρίσεις είναι δυνατόν να γενικευτούν, δηλαδή να προκαλέσουν και τη συμμετοχή του άλλου ημισφαιρίου.

Σε πολλές από τις εστιακής ενάρξεως επιληψίες της παιδικής ηλικίας τα κλινικά, τα ηλεκτροεγκεφαλογραφικά και τα νευροαπεικονιστικά χαρακτηριστικά δείχουν ότι ανήκουν στην κατηγορία των αυτοπεριοριζόμενων επιληψιών, οι οποίες θα σταματήσουν να εκδηλώνονται όταν το παιδί φτάσει στην εφηβεία.

Θεραπεία της Επιληψίας

Το κύριο όπλο που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση της Επιληψίας είναι τα αντιεπιληπτικά φάρμακα. Τα φάρμακα αυτής της κατηγορίας έχουν εξελιχθεί πάρα πολύ κατά τις τελευταίες δεκαετίες και έχει δειχθεί ότι σε σχέση με τα παλαιότερα φάρμακα μπορεί να μην είναι κατ’ ανάγκην πιο αποτελεσματικά, αλλά σίγουρα έχουν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες και καλύτερη ανοχή εκ μέρους των ασθενών. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ποιότητα ζωής των ανθρώπων οι οποίοι λαμβάνουν αγωγή για πολλά χρόνια είναι πολύ καλύτερη, διότι είναι σε θέση να συνεχίσουν να εργάζονται ή να σπουδάζουν και γενικώς να συνεχίζουν τη ζωή τους απρόσκοπτα, παίρνοντας απλά κάποιο φάρμακο σε ημερήσια βάση.

Είναι από παλιά γνωστό ότι το 70-75% των ατόμων που εμφανίζουν Επιληψία έχει καλό έλεγχο των κρίσεων με αντιεπιληπτικά φάρμακα.

Τι γίνεται όμως για τα άτομα τα οποία ανήκουν στο 25-30% που ανέφερα παραπάνω, οι οποίοι δεν αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με φάρμακα;

Τα άτομα αυτά πρέπει πρωταρχικά να τύχουν μιας ιδιαίτερης διαγνωστικής προσέγγισης από ιατρούς και τμήματα τα οποία εξειδικεύονται στην Επιληψία, έτσι ώστε να αποδειχθεί ότι πράγματι είναι φαρμακοανθεκτικοί. Διότι η μη ανταπόκρισή τους στα φάρμακα μπορεί να είναι απλά προϊόν της μη κατάλληλης αγωγής ή των μη κατάλληλων δόσεων των αντιεπιληπτικών φαρμάκων.

Εφόσον αποδειχθεί η φαρμακοανθεκτικότητα, τότε θα πρέπει να παραπεμφθούν για περεταίρω αξιολόγηση με άλλες μεθόδους αντιμετώπισης τις οποίες θα αναφέρουμε σύντομα.

Η χειρουργική της Επιληψίας είναι γνωστή από παλιά, αλλά η τεχνολογία έχει εξασφαλίσει να υπάρχουν στα χέρια των ειδικών εργαλεία τα οποία εξασφαλίζουν πολύ καλή διάγνωση και χειρουργική αντιμετώπιση. Είναι υψηλού επιπέδου θεραπευτικές προσεγγίσεις οι οποίες γίνονται από πολύ εξειδικευμένες ομάδες και μπορεί να έχουν πολύ καλό αποτέλεσμα για τους φαρμακοανθεκτικούς ασθενείς.