Τα αθώα καρδιακά φυσήματα της παιδικής ηλικίας

Δρ Γεώργιος Σ. Τσαούσης
Παιδοκαρδιολόγος, Δ/ντης Παιδοκαρδιολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων

Μία ιδιαίτερη κατηγορία φυσημάτων με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης στην παιδική ηλικία είναι τα αθώα ή φυσιολογικά φυσήματα. Τα φυσήματα αυτά οφείλονται σε δονήσεις του καρδιαγγειακού χώρου απότοκες φυσιολογικής στροβιλώδους ροής και όχι σε οργανική καρδιοπάθεια.

Συχνά τα αθώα φυσήματα καλούνται «λειτουργικά», αλλά ο όρος αυτός δημιουργεί σύγχυση, διότι σε τελευταία ανάλυση όλα τα καρδιακά φυσήματα σχετίζονται με την καρδιακή λειτουργία.

Λειτουργικά φυσήματα ονομάζονται τα φυσήματα που εμφανίζονται σε άτομα κάθε ηλικίας με την παρουσία παραγόντων (π.χ. πυρετός, αναιμία, υπερθυροειδισμός) που ευνοούν την εμφάνιση στροβιλώδους ροής και δονήσεων στο φυσιολογικό καρδιαγγειακό χώρο. Αθώα ή παθολογικά φυσήματα μπορεί να εμφανίζουν ελαφρά αύξηση της έντασής τους (λειτουργική επίταση) σε αυτές τις καταστάσεις. Η επίταση αυτή σε καμία περίπτωση δεν αλλάζει την αιτιολογία τους. Τα αθώα παραμένουν αθώα.

Ένα ή και περισσότερα αθώα φυσήματα μπορεί να ακουστούν σε κάθε σχεδόν παιδί στη διάρκεια μιας προσεκτικής ακρόασης της καρδιάς, αν το παιδί συνεργάζεται και ο εξεταστικός χώρος είναι ήσυχος.

Η συχνότητα ακρόασης των αθώων φυσημάτων μειώνεται προοδευτικά με την ηλικία του παιδιού, την αύξηση του θωρακικού τοιχώματος και τη φυσιολογική μεταβολή των αιμοδυναμικών συνθηκών. Η διάκριση μεταξύ του αθώου και του οργανικού φυσήματος θα γίνει με βάση το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τον εργαστηριακό έλεγχο. Παιδιά που έχουν αθώο φύσημα είναι βασικά υγιή χωρίς συμπτώματα.

Κλινική εξέταση: Τα αθώα φυσήματα συμβαίνουν στην αρχή της συστολής, αμέσως μετά τον πρώτο καρδιακό τόνο. Είναι χαμηλής συχνότητας, έχουν βραχεία διάρκεια και ακούγονται συνήθως κατά μήκος του αριστερού κάτω χείλους του στέρνου και την κορυφή. Μερικές φορές είναι δυνατόν να ακούγονται και στην περιοχή της πνευμονικής αρτηρίας. Η ένταση των αθώων φυσημάτων ποικίλει από εξέταση σε εξέταση και είναι συνήθως λιγότερο από 3/6. Η αλλαγή της θέσης του ατόμου, όπως και οι διάφοροι χειρισμοί (π.χ. δοκιμασία Valsalva) επηρεάζουν την ένταση του φυσήματος (μείωση, εξαφάνιση), ενώ οι αναπνευστικές κινήσεις δεν προκαλούν καμιά συγκεκριμένη μεταβολή. Τα αθώα φυσήματα έχουν μουσική χροιά και δεν συνοδεύονται από ροίζο.

Εργαστηριακός έλεγχος: Το ΗΚΓ, η ακτινογραφία θώρακος (τηλεκαρδίας) και το υπερηχοκαρδιογράφημα είναι φυσιολογικά. Τα πιο συχνά αθώα φυσήματα είναι: Το δονητικό συστολικό ή μουσικό φύσημα του Still: Αποτελεί και τον πιο συχνό τύπο αθώου φυσήματος στην παιδική ηλικία. Το φύσημα αυτό που ακροαστικά μοιάζει με βόμβο μέλισσας είναι ακουστικό κατά μήκος του αριστερού κάτω χείλους του στέρνου ή στην έσω περιοχή της κορυφής της καρδιάς και σπανιότερα στην ίδια την κορυφή.

Το αθώο συστολικό φύσημα της πνευμονικής: Αποτελεί το δεύτερο πιο συνηθισμένο τύπο σε σύγκριση με το δονητικό φύσημα. Εντοπίζεται στο 2ο -3ο αριστερό μεσοπλεύριο διάστημα (περιοχή πνευμονικής) παραστερνικά και ακούγεται περισσότερο στην ύπτια θέση παρά στην όρθια. Η διαφορική του διάγνωση θα γίνει από ελαφρού βαθμού στένωση της πνευμονικής και μικρή μεσοκολπική επικοινωνία.

Το φύσημα περιφερικής στένωσης της πνευμονικής αρτηρίας: Ακούγεται σε φυσιολογικά νεογνά και ιδιαίτερα στα πρόωρα από τις 2 πρώτες εβδομάδες της ζωής μέχρι τον 3-6ο μήνα. Έχει υψηλή συχνότητα, ένταση μεταξύ 1-2/6 και ακούγεται το ίδιο καλά σε όλο το προκάρδιο, τις μασχάλες και την μεσοπλάτιο χώρα. Διαφορική διάγνωση θα γίνει από ελαφρού βαθμού στένωση της πνευμονικής.

Ο φλεβικός βόμβος: Είναι ένας συχνός τύπος αθώου συνεχούς φυσήματος που ακούγεται στην υποκλείδια και υπερκλείδια περιοχή συνήθως δεξιά, αλλά και αριστερά. Ένας αριθμός απλών χειρισμών όπως δακτυλική πίεση της σύστοιχης έσω σφαγίτιδας, στροφή ή κάμψη του κεφαλιού και ύπτια θέση μειώνει ή καταργεί τον βόμβο. Διαφορική διάγνωση θα γίνει από το συνεχές φύσημα του ανοιχτού βοτάλειου πόρου.

Πρέπει να καθησυχάζονται οι γονείς ότι τα αθώα φυσήματα, αποκαλούνται ακριβώς έτσι, διότι δεν συνοδεύουν κάποια πάθηση. Και επομένως η απουσία πάθησης δεν συνιστά ένδειξη για περαιτέρω παρακολούθηση. Τα παιδιά με αθώο φύσημα είναι απόλυτα υγιή και δεν χρειάζονται συχνότερη παρακολούθηση από Παιδίατρο ή Παιδοκαρδιολόγο σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα.