Tο λεμφοίδημα και η αντιμετώπισή του

Γεωργία Βλάχου
Φυσικοθεραπεύτρια - Λεμφοθεραπεύτρια MLD/CDT, Συνεργάτης ΙΑΣΩ

Το λεμφοίδημα είναι η συγκέντρωση υγρού (λέμφου) πλούσιο σε πρωτεΐνες ενδιάμεσα στους ιστούς. Χαρακτηρίζεται από ορατή και ψηλαφητή διόγκωση της περιοχής του σώματος που πάσχει.

Δεν έχει πόνο, εκτός από κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις (φλεγμονή, ερυσίπελα, plessopathie κ.α.).

Το λεμφικό σύστημα του οποίου η βλάβη ή η ανεπάρκεια του οδηγεί σε λεμφοίδημα αποτελείται από:

• τα λεμφαγγεία (μεταφορικό σύστημα)
• τους λεμφαδένες που ο αριθμός τους κυμαίνεται ανάλογα με τη διάμετρο που έχουν και
• τους λεμφικούς ιστούς (θύμος αδένας, σπλήνα κ.α.)

Το λεμφικό σύστημα αναπτύσσεται μαζί με το αγγειακό περίπου την 4η με 6η εβδομάδα κύησης του εμβρύου. Το 1/3 των λεμφαδένων βρίσκεται στο κεφάλι και στον τράχηλο, ενώ τα 2/3 στο υπόλοιπο σώμα. Λεμφαγγεία υπάρχουν σε όλο το σώμα, εκτός από τον εγκέφαλο και το κεντρικό νευρικό σύστημα.

Οι λειτουργίες

Οι λειτουργίες του λεμφαγγειακού συστήματος είναι:

• Η μεταφορά πρωτεϊνών
• Η μεταφορά των υγρών του σώματος (νερό)
• Η μεταφορά των λιπωδών σωματιδίων
• Η άμυνα του οργανισμού (Τ-λεμφοκύτταρα)
• Ο καθαρισμός του εξωκυτταρικού χώρου
• Η βελτίωση του ανοσοποιητικού συστήματος

Μεταφορική ικανότητα

Η μεταφορική ικανότητα είναι το μέγιστο του φορτίου της λέμφου που μπορεί να μεταφέρει το λεμφικό σύστημα και διαφέρει από άτομο σε άτομο. Η ποσότητά του έχει υπολογιστεί ότι είναι περίπου, 2 με 4 λίτρα την ημέρα.

Συγκεντρώνεται δεξιά στον ελάσσονα θωρακικό πόρο που εκβάλλει στη δεξιά φλεβώδη γωνία, στο σημείο όπου η έσω σφαγίτιδα φλέβα ενώνεται με την υποκλείδιο φλέβα και αριστερά στον μείζονα θωρακικό πόρο που εκβάλλει στην αριστερή φλεβώδη γωνία και από τους 2 αυτούς πόρους στην φλεβική κυκλοφορία.

Η διαταραχή της μεταφορικής ικανότητας οδηγεί στην εμφάνιση του λεμφοιδήματος. Συχνά, ωστόσο, προκαλεί δυσκολία στην κινητικότητα, στη λειτουργικότητα του ατόμου και αισθητική παραμόρφωση.

Μπορεί να είναι πρωτοπαθές ή δευτεροπαθές, απλό ή συνδυασμένο, άμεσο ή όψιμο, οξύ ή χρόνιο.

Πρωτοπαθές λεμφοίδημα

Το πρωτοπαθές λεμφοίδημα οφείλεται κυρίως σε συγγενή δυσπλασία/υποπλασία, διάταση, βαλβιδική ανεπάρκεια και απουσία βοηθητικών μηχανισμών. Μπορεί να εμφανιστεί μετά την γέννηση, κατά την εφηβεία ή και μετά τα 35. Είναι πιο συχνό στις γυναίκες σε ποσοστό 87% και κυρίως στα κάτω άκρα, ενώ στους άντρες εμφανίζεται, σε ποσοστό 13%.

Δευτεροπαθές λεμφοίδημα

Το δευτεροπαθές λεμφοίδημα οφείλεται κυρίως σε επίκτητα αίτια. Συνήθως παρατηρείται μετά από χειρουργική επέμβαση στους λεμφαδένες, λόγω καρκίνου στο μαστό, στις ωοθήκες, τη μήτρα, τον προστάτη, τους όρχεις κ.α. με κατανομή στα άνω και κάτω άκρα, που είναι και η πιο συχνή εμφάνιση (απλό). Αλλά πολλές φορές εμφανίζεται και στο πρόσωπο, το λαιμό, την κοιλιά και άλλα όργανα (συνδυασμένο). Επίσης μπορεί να είναι μετατραυματικό, τεχνητό, μετα-μολυσματικό, ως αποτέλεσμα χρόνιων φλεγμονών (π.χ. Σκληροδερμία, δερματομυοσίτιδα, φιλαρίαση κ.α.) αλλά και ως συνοδό σύμπτωμα εσωτερικών παθολογιών (π.χ. Σακχαρώδης Διαβήτης, ρευματοπάθεια κ.α.).

Εμφάνιση

Το λεμφοίδημα μπορεί να εμφανιστεί αμέσως μετά από το αίτιο που το προκάλεσε (άμεσο) ή μετά από μερικούς μήνες ή και μετά από χρόνια (όψιμο) και εξαρτάται από την ικανότητα ανάπτυξης παράπλευρης κυκλοφορίας με λεμφο-λεμφικές ή φλεβο-λεμφικές αναστομώσεις ή και την αναγέννηση λεμφαγγείων.

Ταξινόμηση

Τα λεμφοιδήματα ανάλογα με την κλινική τους πορεία ταξινομούνται στα εξής στάδια:

1α) Χωρίς ιδιαίτερα κλινικά συμπτώματα, αλλά παθολογική αγγειογραφία, που εξαφανίζεται κατά την νυχτερινή κατάκλιση ή και μετά από ξεκούραση μερικών ημερών (οξύ)

1β) Εμφανές οίδημα μαλακό στην αφή του, χωρίς δευτερεύουσες αλλοιώσεις των ιστών (ίνωση), αλλά κατά την πίεση δημιουργείται εύκολα εντύπωμα.

2) Το οίδημα συνοδεύεται από ίνωση, είναι σταθερό και δεν υποχωρεί (χρόνιο)

3) Το οίδημα είναι σταθερό, σκληρό, με ίνωση, υπερβολική αύξηση του όγκου και εμφανίζει συχνά δευτεροπαθές αλλοιώσεις του δέρματος. Αναφέρεται και ως στάδιο ελεφαντίασης.