• Η ακτινοθεραπεία δεν προκαλεί πόνο.
• Η εξωτερική ακτινοθεραπεία δεν σας καθιστά εκπομπούς ακτινοβολίας.
• Οι θεραπείες συνήθως προγραμματίζονται σε καθημερινή βάση εκτός Σαββάτου, Κυριακής και επίσημων αργιών.
• Ο καθημερινός χρόνος παραμονής σας στο κέντρο ανέρχεται περίπου σε 30min. Η διάρκεια της θεραπείας είναι περίπου 10min
• Είναι σημαντικό κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας να έχετε μία ισορροπημένη διατροφή. Επιπλέον, να μην υποβάλλετε τον εαυτό σας σε έντονη δραστηριότητα.
• Το δέρμα σας στην περιοχή του σώματός που ακτινοβολείται μπορεί να ερεθιστεί.
• Οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας είναι συνήθως προσωρινές και ποικίλουν ανάλογα με την περιοχή του σώματος που υποβάλλεται σε θεραπεία.
• Λεπτομέρειες για την καθημερινή φροντίδα των θεραπευμένων δίδονται πριν την έναρξη της θεραπείας

Η ακτινοθεραπεία με χρήση δέσμης ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας (σωματιδιακή ή ηλεκτρομαγνητική), αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα «όπλα» στη καταπολέμηση νεοπλασματικών και μη νεοπλασματικών νόσων.

Η ακτινοβολία αυτή εκπέμπεται από ειδικά μηχανήματα – τους γραμμικούς επιταχυντές και κατευθύνεται ελεγχόμενα προς την περιοχή που εντοπίζεται η νόσος. Η ακτινοβολία χορηγείται σε πολλές «συνεδρίες», συνήθως μία συνεδρία την ημέρα και ολοκληρώνεται σε 3- 6 εβδομάδες

Τα υγιή κύτταρα παρουσιάζουν διαφορετική συμπεριφορά στην ακτινοβολία όταν αυτή χορηγείται σε υψηλές δόσεις από ότι τα νεοπλασματικά.

Η ακτινοβόληση των υγιών κυττάρων μπορεί να προκαλέσει προσωρινή αλλοίωση της λειτουργίας τους, γεγονός που οδηγεί στην εμφάνιση των παρενεργειών της θεραπείας. Μέσω όμως βιολογικών μηχανισμών τα περισσότερα από αυτά ανακάμπτουν δηλαδή επιδιορθώνουν τη βλάβη.

Αντίθετα, τα νεοπλασματικά παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στην έκθεση τους στην ακτινοβολία (λόγω των γρηγορότερων ρυθμών αναπαραγωγής και ανάπτυξής τους) με αποτέλεσμα να καταστρέφονται (νέκρωση) ή να περιορίζεται η ανάπτυξη – εξάπλωσή τους. Το γεγονός αυτό καθιστά την ακτινοθεραπεία ένα ισχυρό «όπλο» στην αντιμετώπιση πολλών ειδών νεοπλασιών.

Η επίδραση της ακτινοβολίας στα υγιή κύτταρα μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση των παρενεργειών. Μπορεί να εμφανιστούν ακόμα και κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας. Όμως είναι συνήθως προσωρινές και οι περισσότερες από αυτές είναι καλά μελετημένες και αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά.

Στόχος της ακτινοθεραπείας αποτελεί η καταστροφή των νεοπλασματικών κυττάρων με την ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση των υγιών κύτταρων - ιστών.

Η ακτινοθεραπεία, εφαρμόζεται τοπικά στην περιοχή που εντοπίζεται η νεοπλασματική νόσος, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με άλλου είδους θεραπείες:

α. Χημειοθεραπεία – Χορήγηση αντικαρκινικών φαρμάκων πριν, κατά τη διάρκεια ή και μετά την ακτινοθεραπεία. Εξαρτάται από την θέση και το είδος της νεοπλασίας.

β. Χειρουργείο - Χειρουργική αφαίρεση της νεοπλασίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις η Ακτινοθεραπεία προηγείται του χειρουργείου για την συρρίκνωση του όγκου καθιστώντας τον όγκο ευκολότερα προσπελάσιμο. Σε άλλες περιπτώσεις η ακτινοθεραπεία ακολουθεί το χειρουργείο ακτινοβολώντας περιοχές στις οποίες υπάρχει υπόνοια διασποράς της νόσου.

Η ακτινοθεραπεία διακρίνεται σε: εξωτερική και βραχυθεραπεία. Πολλοί ασθενείς υποβάλλονται και στα δύο είδη ανάλογα με τη περιοχή θεραπείας και το ιατρικό ιστορικό.

Κατά την εξωτερική ακτινοθεραπεία δέσμες ακτινοβολίας κατευθύνονται προς τη περιοχή της νόσου περιλαμβάνοντας μικρό περιθώριο γύρω από αυτή.

Κατά την εφαρμογή της βραχυθεραπείας μία ραδιενεργός πηγή (συνήθως Ιρίδιο -192) τοποθετείται στο εσωτερικό του σώματος με τη βοήθεια κατάλληλων εφαρμογέων (λεπτοί πλαστικοί καθετήρες). Ακτινοβολία εκπέμπεται τοπικά στη περιοχή της νόσου καθ’ όλη τη διάρκεια που η ραδιενεργός πηγή παραμένει στο σώμα του ασθενή.

Αποτελεί τη διαδικασία μέσω της οποίας λαμβάνονται όλες εκείνες οι πληροφορίες σχετικά με τη θέση, το μέγεθος και το σχήμα του όγκου. Για το λόγο αυτό λαμβάνεται αξονική τομογραφία CT Scan της περιοχής ώστε μέσω των εικόνων, να καταστεί δυνατός ο καθορισμός της θεραπείας.

Οι ακτινοφυσικοί από το Τμήμα Ιατρικής Φυσικής εκπονούν το πλάνο θεραπείας, καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα χορηγηθεί η θεραπεία, επιλέγοντας τη γεωμετρία των πεδίων ακτινοβολίας, φροντίζοντας η περιοχή που έχει σχεδιάσει ο ιατρός να λάβει τη μέγιστη δόση ενώ οι γύρω υγιείς ιστοί την ελάχιστη εφικτή. Τα πλάνα θεραπείας επιβεβαιώνονται με μετρήσεις στο μηχάνημα ή ανεξάρτητους υπολογισμούς πριν από την έναρξη της θεραπείας.

Μετά την εξέταση του ιστορικού σας ο ιατρός προχωρά στο σχεδιασμό της θεραπείας. Η διαδικασία ξεκινά με τη λεγόμενη εξομοίωση. Η εξομοίωση διαρκεί περίπου 30min.

Θα σας ζητηθεί να ξαπλώσετε στη τράπεζα ενός ειδικά διαμορφωμένου ακτινολογικού μηχανήματος – του εξομοιωτή – που προσομοιώνει όλες τις κινήσεις του γραμμικού επιταχυντή.

Ο ακτινοθεραπευτής φροντίζοντας να περιορίσει την επιβάρυνση των υγιών ιστών στο ελάχιστο, ορίζει την βέλτιστη είσοδο της ακτινοβολίας (πεδίο ακτινοβόλησης) στη περιοχή που πρόκειται να υποβληθεί σε θεραπεία. Ανάλογα τη περιοχή που εντοπίζεται η νόσος, μπορεί να χρησιμοποιηθούν περισσότερα από ένα πεδία. Η εξομοίωση μπορεί να πραγματοποιηθεί και μέσω αξονικής τομογραφίας σε συνδυασμό και με άλλες απεικονιστικές μεθόδους (μαγνητική τομογραφία, PET κτλ.) Οι εικόνες που λαμβάνονται χρησιμοποιούνται στην συνέχεια για τον καθορισμό από τον ακτινοθεραπευτή ογκολόγο, της περιοχής που εντοπίζεται η νόσος και των υγιών ιστών – οργάνων που την περιβάλλουν.

Για τον περιορισμό της ακούσιας κίνησης του ασθενή κατά τη διάρκεια της θεραπείας, πολλές φορές χρησιμοποιούνται ειδικά εξαρτήματα ακινητοποίησης – μάσκες (σε περιπτώσεις εγκεφάλου, κεφαλής τραχήλου, άκρων κτλ). Επιπλέον, σημειώνονται μόνιμα με σινική μελάνη (μικρά στίγματα) στο δέρμα του ασθενή τα σημεία εισόδου των πεδίων για να εξασφαλιστεί η επαναληψιμότητα τοποθέτησης στην ορθή θέση.

Ακολουθεί ο σχεδιασμός θεραπείας από τον ακτινοφυσικό σε συνεργασία με τον ιατρό. Ο ιατρός καθορίζει τη συνολική δόση ακτινοβολίας που θα χορηγηθεί καθώς και τον αριθμό των συνεδριών που αυτή θα ολοκληρωθεί (αριθμός επισκέψεων στο κέντρο). Ο ακτινοφυσικός καθορίζει τη βέλτιστη γεωμετρία των πεδίων ακτινοβόλησης ανά περίπτωση και υπολογίζει τη δόση που συνεισφέρει το κάθε ένα από αυτά στη περιοχή που εντοπίζεται η νόσος (πλάνο θεραπείας). Ιδιαίτερη προσοχή κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού, δίνεται στη προστασία ευαίσθητων οργάνων για τον περιορισμό της πιθανότητας εμφάνισης τυχόν παρενεργειών.

Μετά την εκπόνηση του πλάνου θεραπείας πραγματοποιείται η εξομοίωση «επιβεβαίωσης» του πλάνου θεραπείας προτού εφαρμοστεί στην καθημερινή κλινική πράξη. Τα γεωμετρικά δεδομένα του πλάνου συγκρίνονται με τα αντίστοιχα δεδομένα που προκύπτουν από την εξομοίωση «επιβεβαίωσης» και κατά περίπτωση γίνονται οι απαραίτητες διορθώσεις.

Με την τελική αποδοχή του πλάνου θεραπείας από τον θεράποντα ιατρό, αποστέλνεται δικτυακά από το σύστημα σχεδιασμού (Ηλεκτρονικός υπολογιστής με εξειδικευμένο λογισμικό) στο σύστημα διαχείρισης θεραπειών του τμήματος Mosaiq, το οποίο διασφαλίζει την ορθή χορήγηση τη θεραπείας.

Κατά την προσέλευση σας στο κέντρο, θα πρέπει να ανακοινώνετε την άφιξη σας στη γραμματεία. Εκείνη θα σας ενημερώσει για το πότε θα πρέπει να περάσετε για θεραπεία και σε ποιο γραμμικό επιταχυντή θα πραγματοποιηθεί (χρωματική σήμανση στους διαδρόμους του κέντρου – κάθε γραμμικός επιταχυντής αντιστοιχεί σε διαφορετικό χρώμα) Θα οδηγηθείτε στην αίθουσα θεραπείας όπου πραγματοποιείται η καθημερινή σας θεραπεία (αίθουσα γραμμικού επιταχυντή).

Υπάρχει περίπτωση να σας ζητηθεί να φορέσετε νοσοκομειακή ρόμπα προτού εισέλθετε στο θάλαμο θεραπείας.

Στο θάλαμο ο τεχνολόγος χρησιμοποιώντας τα εξατομικευμένα για εσάς συστήματα ακινητοποίησης καθώς και τα σημάδια πάνω στο δέρμα σας θα σας τοποθετήσει στην ορθή θέση θεραπείας. Για κάθε συνεδρία ο χρόνος παραμονής κυμαίνεται από 10 – 20min. Ο περισσότερος χρόνος απαιτείται για τη σωστή τοποθέτησή σας. Η ακτινοβολία διαρκεί 1-2 λεπτά.

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας θα πρέπει να παραμένετε ακίνητοι έτσι ώστε να αποφευχθεί εσφαλμένη ακτινοβόληση περιοχών εκτός στόχου. Δεν χρειάζεται να κρατήσετε την αναπνοή σας, αλλά να αναπνέετε φυσιολογικά και να μη είσθε σφιγμένοι. Μετά τη τοποθέτηση σας στην ορθή θέση ο τεχνολόγος και το υπόλοιπο προσωπικό απομακρύνεται από το θάλαμο.

Ο τεχνολόγος του μηχανήματος, σας παρακολουθεί από κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης με δυνατότητα αμφίδρομης ηχητικής επικοινωνίας, και μπορεί να διακόψει την ακτινοβολία ανά πάσα στιγμή σε περίπτωση που δεν αισθάνεστε καλά.

Σε κάποιες από τις συνεδρίες σας θα πραγματοποιηθεί έλεγχος τοποθέτησης με τη βοήθεια ακτινολογικών εικόνων (ακτινογραφία ή αξονική τομογραφία) που λαμβάνονται πάνω στο μηχάνημα πριν από τη θεραπεία.

Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος: Ο ιατρός που είναι ειδικευμένος στην ακτινοθεραπευτική ογκολογία και πώς χρησιμοποιείται η ακτινοβολία προκειμένου να αντιμετωπιστεί η νόσος. Συνεργάζεται στενά με ιατρούς άλλων ειδικοτήτων (ακτινοδιαγνωστή, πυρηνικό ιατρό, ογκολόγο κτλ) για την πληρέστερη εικόνα της νόσου. Ο ιατρός σας είναι υπεύθυνος για τη θεραπεία σας. Αποφασίζει για τον συνολικό αριθμό συνεδριών και τη συνολική δόση που θα πρέπει να χορηγηθεί στην περιοχή που έχετε το πρόβλημα και την ανεκτή δόση στους γύρω υγιείς ιστούς. Ο ιατρός σας, σας παρακολουθεί σχεδόν καθημερινά και συνεργάζεται στενά με όλη την ομάδα προκειμένου να έχετε τη βέλτιστη θεραπεία.

Ακτινοφυσικός– Φυσικός Ιατρικής: είναι υπεύθυνος για τη δοσιμετρία των ακτινοθεραπευτικών μηχανημάτων ακτινοβολίας και την ασφαλή χορήγηση της επιθυμητής δόσης ακτινοβολίαςγια κάθε ασθενή.

Ακτινοφυσικός– Φυσικός Ιατρικής: είναι υπεύθυνος για τη δοσιμετρία των ακτινοθεραπευτικών μηχανημάτων ακτινοβολίας και την ασφαλή χορήγηση της επιθυμητής δόσης ακτινοβολίαςγια κάθε ασθενή.

Συνεργάζεται με τον Ακτινοθεραπευτή – Ογκολόγο για τον καθορισμό της θεραπείας του ασθενούς, εκπονεί στο ειδικευμένο υπολογιστικό σύστημα, τον σχεδιασμό του πλάνου θεραπείας, την διάταξη των δεσμών της ακτινοβολίας του μηχανήματος ακτινοθεραπείας, ώστε να επικεντρώνονται στον κακοήθη όγκο αποφεύγοντας κατά το δυνατόν τους γειτονικούς ιστούς.

Επίσης κατά την θεραπευτική αγωγή με χρήση ραδιενεργών υλικών τα οποία εισάγονται ή εμφυτεύονται στον ασθενή, που ονομάζεται βραχυθεραπεία, ο Ακτινοφυσικός είναι υπεύθυνος για τον ασφαλή χειρισμό των ραδιενεργών πηγών και την δοσιμετρία τους.

Τεχνολόγος: Είναι υπεύθυνος σε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό και τον ακτινοφυσικό για την τοποθέτηση του ασθενή στην θέση θεραπείας καθώς και για την χορήγηση της.

Πραγματοποιεί σε τακτά χρονικά διαστήματα ακτινογραφίες ή αξονικές τομογραφίες της περιοχής που ακτινοβολείται ελέγχοντας αφενός την τοποθέτηση του ασθενή αφ εταίρου για τυχόν αλλαγές στο μέγεθος ή και το σχήμα του όγκου. Σε κάθε περίπτωση ενημερώνει τον θεράποντα ιατρό.

Ως σύμμορφη ακτινοθεραπεία μπορεί να οριστεί η τεχνική εκείνη που διαμορφώνει τις περιοχές υψηλής δόσης ως το «εκμαγείο» της τρισδιάστατης μορφής ενός όγκου και συγχρόνως αποτρέπει την ακτινοβόληση μεγάλων τμημάτων φυσιολογικών ιστών και οργάνων έχοντας ως αποτέλεσμα μικρότερη τοξικότητα και λιγότερες παρενέργειες.

Αποτελεί εξελιγμένη μορφή 3D CRT η οποία με τη διαμόρφωση της έντασης της ακτινοβολίας, επιτρέπει σε μεγαλύτερο βαθμό τη συμμόρφωση της κατανομής της δόσης στο τρισδιάστατο σχήμα του όγκου ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα την επιβάρυνση στους περιβάλλοντες υγιείς ιστούς. Με τον τρόπο αυτό παρέχεται η δυνατότητα της αύξησης της δόσης στον όγκο στόχο αυξάνοντας αντίστοιχα την πιθανότητα ίασης.

Το Volumetric Modulated Arc Therapy (VMAT) αποτελεί στην ουσία μία περιστροφική IMRT τεχνική ακτινοθεραπείας. Ο γραμμικός επιταχυντής καθώς περιστρέφεται γύρω από τον ασθενή διαμορφώνει τη ένταση της ακτινοβολίας που εκπέμπει. Ως αποτέλεσμα η θεραπεία να διαρκεί λιγότερο χρόνο. Αποτελεί τη ρουτίνα στο κέντρο μας.

Η ακτινοθεραπεία με δέσμες ακτινοβολίας υψηλού ρυθμού δόσης FFF (Flattening Filter Free) χορηγείται σε χρόνους πολύ μικρότερους από τους συμβατικούς μεγιστοποιώντας την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Με τον τρόπο αυτό περιορίζεται η πιθανότητα ακούσια κίνησης του ασθενή και της εσωτερικής κίνησης των οργάνων

Απεικονιστικά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία (IGRT) είναι η διαδικασία με την οποία πριν την εφαρμογή της θεραπείας, ελέγχεται και κατά περίπτωση διορθώνεται η θέση του ασθενή στη τράπεζα του γραμμικού επιταχυντή. Πραγματοποιείται μέσω αξονικής τομογραφίας (CBCT) από κατάλληλο απεικονιστικό σύστημα προσαρμοσμένο στον γραμμικό επιταχυντή ή ακτινογραφιών.

Με την IGRT καθίσταται δυνατή

• Η παρακολούθηση της ακτινοβολούμενης περιοχής του ασθενή σε πραγματικό χρόνο θεραπείας (real-time monitoring).
• Η «απαλειφή» των σφαλμάτων τοποθέτησης του (ακρίβεια, πιστότητα)
• Η προσαρμογή της θεραπείας στον όγκο-στόχο ανάλογα με την καθημερινή φυσιολογική κίνηση των οργάνων και το μέγεθος του όγκου.
• Η αύξηση της δόσης στον όγκο-στόχο (doseescalation) με ταυτόχρονη προστασία των υγιών ιστών και κατά συνέπεια, το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας το μέγεθος ή και το σχήμα του όγκου της νόσου μπορεί να μεταβληθεί. Ακόμα να παρατηρηθεί μεγάλη απώλεια βάρους στον ασθενή. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα γεωμετρικά δεδομένα του πλάνου θεραπείας δεν ταιριάζουν με εκείνα του ασθενή. Για το λόγο αυτό και μόνο μετά από απόφαση του θεράποντος ιατρού, σχεδιάζεται εξ αρχής νέο πλάνο θεραπείας (νέα αξονική τομογραφία, νέα μάσκα ακινητοποίησης, καινούριο πλάνο)

Η βραχυθεραπεία είναι η πιο παλαιά μα λιγότερη γνωστή μέθοδος ακτινοθεραπείας. Με την βραχυθεραπεία, ραδιενεργές πηγές κατανέμονται ενδοκοιλοτικά, ενδοϊστικά ή και σε επαφή με τον όγκο-στόχο, με σκοπό την ακτινοβόληση του στόχου σε υψηλές δόσεις και την παράλληλη ελάχιστη επιβάρυνση των παρακείμενων υγιών ιστών-οργάνων.

Ειδικότερα η βραχυθεραπεία υψηλού ρυθμού δόσης (HDR) χρησιμοποιεί πηγές υψηλής ενεργότητας (Ir-192) επιτρέποντας τη χορήγηση της δόσης σε σύντομο χρονικό διάστημα (της τάξης των μερικών λεπτών της ώρας) με το βέλτιστο δυνατό τρόπο.

Για τις περισσότερες περιπτώσεις νεοπλασιών η ακτινοθεραπεία χορηγείται σε καθημερινές επισκέψεις (εκτός Σαββάτου, Κυριακής και επίσημων αργιών), για ένα διάστημα μερικών εβδομάδων (2-8).

Με τον τρόπο αυτό οι υγιείς ιστοί που αναπόφευκτα ακτινοβολούνται, έχοντας καλύτερους επιδιορθωτικούς μηχανισμούς από τα νεοπλασματικά κύτταρα, μπορούν να διορθώσουν (ακόμα και ανάμεσα σε δύο διαδοχικές συνεδρίες) βλάβες που προκαλούνται από την θεραπεία.

Είναι σημαντικό όμως να μην γίνονται άσκοπες διακοπές των θεραπειών που θα έχουν ως συνέπεια την μη αποτελεσματική δράση τους.

Το κόστος της ακτινοθεραπείας ποικίλει ανάλογα με την περιοχή που υποβάλλεται σε θεραπεία, π.χ καρκίνος του μαστού, το είδος της τεχνικής ακτινοθεραπείας και τον αριθμό των συνεδριών.

Ορισμένο ποσό από το συνολικό κόστος θεραπείας, καλύπτεται από ασφαλιστικά ταμεία και ιδιωτικές ασφάλειες. Για περισσότερες πληροφορίες αποτανθείτε στη γραμματεία του τμήματος.