Μύθοι και αλήθειες για το τεστ Παπανικολάου

Ιωαννίνα Βιδάλη-Πατσιαβού
Ιατρός Κυτταρολόγος
Επιστημονικά Υπεύθυνη Κυτταρολογικού Εργαστηρίου ΙΑΣΩ

Το Pap test είναι μια εξέταση απλή, ακίνδυνη, ανώδυνη, χαμηλού κόστους με υψηλή διαγνωστική ακρίβεια, που έχει στόχο την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Ανακαλύφθηκε από τον μεγάλο Έλληνα γιατρό και ερευνητή Γεώργιο Παπανικολάου πριν από 70 περίπου χρόνια και εφαρμόστηκε από τότε σε παγκόσμια κλίμακα σαν screening test.

Με ποιο τρόπο κατορθώνει το Pap test να διαγνώσει έγκαιρα τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας;

Ο καρκίνος αυτός έχει διαπιστώσιμο προσυμπτωματικό στάδιο. Αυτό σημαίνει ότι δεν αναπτύσσεται απευθείας σε φυσιολογικό επιθήλιο. Μεταξύ φυσιολογικού επιθηλίου και διηθητικού καρκίνου παρεμβάλλεται το στάδιο των ενδοεπιθηλιακών αλλοιώσεων. Στο στάδιο αυτό δεν υπάρχουν υποκειμενικά συμπτώματα ή ευρήματα κατά την απλή γυναικολογική εξέταση.

Τι σημαίνει ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση του επιθηλίου του τραχήλου;

Το στάδιο της ενδοεπιθηλιακής αλλοίωσης χαρακτηρίζεται αναλόγως της μορφολογίας των κυττάρων και του πάχους του επιθηλίου που αυτά καταλαμβάνουν σε:

• LGSIL/CIN 1 (Low Grade Squamous Intraepithelial Lesion) ελαφρού βαθμού ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση πλακώδους επιθηλίου τραχήλου/ελαφρά δυσπλασία.
• HGSIL (High Grade Squamous Intraepithelial Lesion) υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση πλακώδους επιθηλίου τραχήλου. Αυτή η ομάδα είναι ετερογενής και περιλαμβάνει το CIN 2 (μετρίου βαθμού ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση πλακώδους επιθηλίου τραχήλου/μέτρια δυσπλασία) και το CIN 3 (υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση πλακώδους επιθηλίου τραχήλου/βαριά δυσπλασία).

Όλες αυτές οι αλλοιώσεις είναι πλήρως εντοπισμένες μέσα στο επιθήλιο του τραχήλου, χωρίς διάσπαση της βασικής μεμβράνης, με αποτέλεσμα να είναι πλήρως ιάσιμες.

Τι σχέση έχει ο HPV με τις ενδοεπιθηλιακές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθηλίου του τραχήλου;

Πρώτος ο Meisels το 1976, στη συνέχεια ο Zur Hausen το 1977, έπειτα ο Reid το 1984 και τέλος ο Richart το 1989, κατέληξαν ότι ο βασικός αιτιολογικός παράγοντας των ενδοεπιθηλιακών αλλοιώσεων του πλακώδους επιθηλίου του τραχήλου της μήτρας, είναι ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων HPV. Υπάρχουν περίπου 120 στελέχη του ιού αυτού, από τα οποία μόνο τα 14 θεωρούνται υψηλού κινδύνου για δημιουργία καρκίνου τραχήλου της μήτρας. Η παρουσία του ιού HPV στα κύτταρα του πλακώδους επιθηλίου έχει κυτταρολογικά χαρακτηριστικά, όπως είναι κοιλοκυττάρωση, διπυρήνωση, δυσκεράτωση, παρακεράτωση και υπερκεράτωση, τα οποία μπορούν να διαγνωστούν μόνο με το Pap test.

Πώς γίνεται το τεστ Παπανικολάου;

Η λήψη του Pap test πρέπει να προηγείται της αμφίχειρης γυναικολογικής εξέτασης και/ή του ενδοκολπικού υπερηχογραφήματος και γίνεται πάντα σε γυναικολογική θέση της γυναίκας με την εισαγωγή κολποδιαστολέων, χωρίς λιπαντικές ουσίες, που αλλοιώνουν την εικόνα του.

Το Pap test πρέπει να γίνεται στη μέση του κύκλου;

Όχι. Μπορεί να γίνεται οποιαδήποτε μέρα του κύκλου μετά το τέλος της εμμήνου ρύσεως. Πρέπει να υπάρχει διήμερη αποχή από ελεύθερη σεξουαλική επαφή και να μην έχει προηγηθεί εσωτερική κολπική πλύση, καθώς και τοποθέτηση ενδοκολπικών υποθέτων ή αλοιφών.

Κάθε πότε θα πρέπει να γίνεται το Pap test;

Η έναρξη της κυτταρολογικής εξέτασης κατά Παπανικολάου πρέπει να συμπίπτει με την έναρξη των σεξουαλικών επαφών της γυναίκας και να γίνεται στη συνέχεια κάθε χρόνο. Αναφορές στα ΜΜΕ για λήψη του Pap test κάθε 3-5 έτη, αφορούν σε Εθνικά Συστήματα Υγείας όπου οι οικονομικοί πόροι είναι περιορισμένοι και δεν επαρκούν για την κάλυψη του γυναικείου πληθυσμού με τεστ Παπανικολάου κάθε έτος.

Ποιες είναι οι γυναίκες που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου για καρκίνο τραχήλου μήτρας;

Γυναίκες οι οποίες:

• Ξεκίνησαν τη σεξουαλική ζωή από μικρή ηλικία
• Έχουν πολλούς σεξουαλικούς συντρόφους
• Παρουσιάζουν μόλυνση και στη συνέχεια λοίμωξη από HPV υψηλού κινδύνου
• Πάσχουν από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα
• Είναι καπνίστριες

Από ποια σημεία παίρνουμε κύτταρα κατά τη λήψη του Pap test;

Για να είναι αποδοτική η εξέταση πρέπει να ληφθούν τρία επιχρίσματα:

• Λήψη κολπικού επιχρίσματος με σπάτουλα από το πλάγιο-οπίσθιο τοίχωμα του κόλπου
• Λήψη εξωτραχηλικού επιχρίσματος με σπάτουλα τύπου Ayre, η οποία εφαρμόζεται στο έξω στόμιο του τραχήλου και περιστρέφεται κατά 360ο
• Λήψη ενδοτραχηλικού επιχρίσματος με μια μικρή βούρτσα, η οποία εισάγεται στον ενδοτράχηλο και περιστρέφεται κατά 360ο. Η χρήση βαμβακοφόρου στυλεού δεν συνιστάται γιατί απορροφά το υλικό

Υπάρχει καινούργιο τεστ Παπανικολάου;

Ναι, ονομάζεται ThinPrep Pap test και είναι το πρώτο τεστ υγρής φάσης, που εγκρίθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) το 1996.

Σε τι διαφέρει το ThinPrep Pap test από το συμβατικό;

Καταρχάς, δεν αλλάζει ο τρόπος λήψης του ThinPrep σε σχέση με το συμβατικό, δηλαδή λαμβάνονται κύτταρα από τον κόλπο, εξωτράχηλο και ενδοτράχηλο. Η διαφορά είναι ότι τα κύτταρα αυτά αντί να επιστρώνονται σε ένα πλακίδιο, μεταφέρονται μέσα σε ένα φιαλίδιο, το οποίο περιέχει μονιμοποιητικό υγρό. Στη συνέχεια γίνεται επεξεργασία του υγρού σε ειδικό μηχάνημα, όπου γίνεται αυτόματη επίστρωση σε πλακίδιο. Αυτή η μέθοδος εξασφαλίζει τη συλλογή όλων των κυττάρων, χωρίς απώλειες, ενώ παράλληλα καθαρίζεται το υπόστρωμα από αίμα, βλέννη και φλεγμονώδη στοιχεία. Με αυτό το τρόπο ο κυτταρολόγος που εξετάζει το Pap test έχει καθαρότερη εικόνα, χωρίς απώλεια υλικού.

Τι άλλες δυνατότητες μας προσφέρει το ThinPrep Pap test;

Με το ThinPrep ο κυτταρολόγος έχει τη δυνατότητα να κάνει και άλλες εξετάσεις στο ίδιο δείγμα, χωρίς να υποβληθεί η γυναίκα σε νέα λήψη.

Ποιες άλλες εξετάσεις μπορούν να γίνουνμε το ThinPrep Pap test;

Στο ίδιο δείγμα του ThinPrep Pap test είναι δυνατό να γίνει η ανίχνευση και η ταυτοποίηση όλων των τύπων του HPV, καθώς επίσης και των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (π.χ. χλαμύδια, μυκόπλασμα, ουρεάπλασμα κλπ.).

Γίνεται στο ΙΑΣΩ το ThinPrep Pap test;

Βεβαίως. Η λήψη μπορεί να γίνει από εξειδικευμένο προσωπικό στο νοσοκομείο μας ή από τους γυναικολόγους ιατρούς στα ιδιωτικά ιατρεία τους. Τα δείγματα και στις δυο περιπτώσεις εξετάζονται από ειδικευμένους ιατρούς κυτταρολόγους στο Κυτταρολογικό εργαστήριο του ΙΑΣΩ, το οποίο έχει πιστοποιηθεί με τα εγκεκριμένα συστήματα διαχείρισης ποιότητας ISO.

Η έναρξη της κυτταρολογικής εξέτασης κατά Παπανικολάου πρέπει να συμπίπτει με την έναρξη των σεξουαλικών επαφών της γυναίκας και να γίνεται στη συνέχεια κάθε χρόνο.