Σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου είναι ένα σύνολο κλινικών σημείων και συμπτωμάτων που ταλαιπωρούν τον ασθενή και που επιφέρουν αλλαγές στην ποιότητα της ζωής του. Δεν πρόκειται για κάποια φλεγμονή όπως παλαιότερα αναφερόταν ως σπαστική κολίτιδα.

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου δεν απαιτεί για τη διάγνωση του πολύπλοκες και χρονοβόρες διαγνωστικές πράξεις που αγχώνουν περισσότερο τον ασθενή και στο σύνολό τους είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα έχουν φυσιολογικά ευρήματα. Είναι όπως συνηθίζουμε να  λέμε, μια θετική διάγνωση που σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στο αναλυτικό ιατρικό ιστορικό και στα διαγνωστικά κριτήρια που αποτελούν και το βασικό εργαλείο του γαστρεντερολόγου.

Το βασικό σύμπτωμα του ευερέθιστου εντέρου είναι ο κοιλιακός πόνος ή κοιλιακή δυσφορία συν κάτι άλλο που μας αναφέρει ο ασθενής όπως φούσκωμα, δυσκοιλιότητα, διάρροια ή εναλλαγές διάρροιας με δυσκοιλιότητα και αυτά τα συμπτώματα να ενοχλούν τον ασθενή τουλάχιστον τους τελευταίους 6 μήνες.

Τα κριτήρια της Ρώμης IV είναι ένα σύνολο διαγνωστικών κριτηρίων. Τα κριτήρια αυτά έχουν αναπτυχθεί και επικαιροποιηθεί από μια διεθνή ομάδα εμπειρογνωμόνων και αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο για τους γιατρούς στη διάγνωση και τη διαχείριση αυτών των διαταραχών.

Συγκεκριμένα τα κριτήρια της Ρώμης IV για το IBS   ορίζουν ότι για να διαγνωστεί κάποιος με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, πρέπει να πληροί τα ακόλουθα:

• Επαναλαμβανόμενα επεισόδια κοιλιακού πόνου , τουλάχιστον 1 ημέρα την εβδομάδα τους τελευταίους 3 μήνες, που σχετίζονται με δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
  • Σχετίζεται με την αφόδευση.
  • Σχετίζεται με αλλαγή στη συχνότητα των κοπράνων.
  • Σχετίζεται με αλλαγή στη μορφή (εμφάνιση) των κοπράνων.
• Τα συμπτώματα να έχουν ξεκινήσει τουλάχιστον 6 μήνες πριν από τη διάγνωση.

Επιπλέον, τα κριτήρια της Ρώμης IV ταξινομούν το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου σε τέσσερις υποτύπους, ανάλογα με τα κύρια συμπτώματα των κενώσεων:

• IBS-D (διάρροια) : Όπου η διάρροια είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα.
• IBS-C (δυσκοιλιότητα) : Όπου η δυσκοιλιότητα είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα.
• IBS-M (μικτό) : Όπου υπάρχει ένας συνδυασμός διάρροιας και δυσκοιλιότητας.
• IBS-U (αταξινόμητο) : Όπου τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια για κανέναν από τους άλλους   υποτύπους.

Πολλοί πιστεύουν ότι το σύνδρομο οφείλεται σε κάποια τροφική δυσανεξία ή γενικά στις τροφές. Oι τροφές που ευθύνονται για την εκδήλωση των συμπτωμάτων διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Υπάρχει η δίαιτα FODMAP που έχει βρεθεί να βοηθά ένα μικρό σχετικά ποσοστό των ασθενών με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.

Tα τρόφιμα που κυρίως ενοχοποιούνται είναι τα γαλακτοκομικά, τα πορτοκάλια, τα μανταρίνια, τα αυγά, τα κρεμμύδια, οι πιπεριές, αλλά και κάποια ροφήματα (καφές, γάλα). Ωστόσο δεν υπάρχει κάποια σαφής και τεκμηριωμένη μελέτη που να αποδεικνύει την αιτιολογική σχέση μεταξύ των συμπτωμάτων και συγκεκριμένων τροφών.

Υπάρχει μια θεωρία ότι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι μια απόκριση του έντερου σε κυτταρικό επίπεδο, μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος χημεϊουποδοχέων και ορμονικών επιδράσεων σε ερεθίσματα που στέλνει ο εγκέφαλος (αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, διαταραχές στην ρύθμιση του αυτόνομου νευρικού συστήματος, διαταραχή του μικροβιώματος). Με βάση αυτή τη θεωρία γίνεται προσπάθεια να εξηγηθούν και πολλά εξωτερικά συμπτώματα των ασθενών (η φράση: ’’το έντερο είναι ο δεύτερος εγκέφαλος’’- είναι πολύ διαδεδομένη στον κόσμο που πάσχει από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου).

Τέτοια συμπτώματα όπως αναφέρεται σε πρόσφατο άρθρο από έγκριτο περιοδικό είναι: χρόνιος πόνος στην πλάτη, χρόνιος πονοκέφαλος, χρόνιος πυελικός πόνος, δυσμηνόρροια, ινομυαλγία, διαταραχές ύπνου, σεξουαλικές διαταραχές, επιτακτική ούρηση και άλλα σε μικρότερο ποσοστό. 

BI, gut-brain interactions; DGBI, disorders of gut brain interaction; SCN, suprachiasmatic nucleus; HPA, hypothalamic-pituitary axis; ANS, autonomic nervous system; IBS, irritable bowel syndrome; FD, functional dyspepsia; GI, gastrointestinal [From: Topan R, Scott SM. Sleep: An Overlooked Lifestyle Factor in Disorders of Gut-Brain Interaction. Curr Treat Options Gastro 2023]

Επιπροσθέτως, το στρες αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα εκδήλωσης του συνδρόμου. Oι έρευνες που έχουν γίνει κατά καιρούς έχουν αποδείξει πως υπάρχει σαφής συσχέτιση μεταξύ του ψυχισμού του ατόμου και του συνδρόμου.

Tο 80-90% των ασθενών εμφανίζει παράλληλα διάφορες μορφές ψυχικών  διαταραχών (αγχώδη συνδρομή, κατάθλιψη, νευρώσεις).

Η Ενδοσκοπική μας ομάδα αντιμετωπίζει το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου θεραπευτικά όπως εκφράζεται για το κάθε άτομο δηλαδή με εξατομίκευση στα προβλήματα του σαν ολότητα και σαν προσωπικότητα που πρέπει να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και να συνεχίσει την παραγωγική του δραστηριότητα. Στοχευμένα μπορεί να χορηγηθούν  φάρμακα αλλά και σκευάσματα που αποδεδειγμένα βοηθούν συγκεκριμένες υποκατηγορίες ασθενών.

Στην πρώτη μας συνάντηση θα μιλήσουμε αρκετά και θα εξηγήσουμε καθησυχαστικά ότι δεν κινδυνεύει η ζωή του ασθενούς από αυτό το σύνδρομο. Η πράξη έχει αποδείξει ότι αυτή η εκτεταμένη συνέντευξη ηρεμεί τον ασθενή που μπορεί να διαχειριστεί και να εφαρμόσει πολύ καλύτερα τις συμβουλές που θα του δώσουμε.

Προσπαθούμε να διερευνήσουμε σε ποια υποκατηγορία ασθενών ανήκει έτσι ώστε να κινηθούμε θεραπευτικά στοχευόμενα και με βάση την συσσωρευμένη εμπειρία μας συστήνουμε να γίνουν κάποιες εξετάσεις, χωρίς περιττές υπερβολές, ώστε να αποκλεισθούν νοσήματα που μπορεί να συνυπάρχουν με το ευερέθιστο έντερο (δυσανεξία στην λακτόζη ή στη γλουτένη, εκκολπωμάτωση π. εντέρου, λειτουργική δυσπεψία κ.λπ.) ώστε να δοθούν απαντήσεις έγκαιρα και με σαφήνεια.

Η σχέση αυτή όταν ξεκινήσει θα κρατήσει μέχρι ο ασθενής να αισθανθεί ότι παίρνει απαντήσεις για τα συμπτώματα του και κυρίως όταν θα βιώσει στην καθημερινότητα να  επανέρχεται η ποιότητα ζωής που είχε απολέσει. Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου δεν είναι απειλητικό για τη ζωή του  ασθενούς, ωστόσο τον επηρεάζει καθημερινά περιορίζοντάς τον σε επαγγελματικό κοινωνικό και προσωπικό επίπεδο.

Χρήστος Ι. Δημόπουλος MD, PhD, Γενικός Χειρουργός, Διευθυντής Ενδοσκοπικής Ομάδας

Ιωάννης Γ. Καλλιακμάνης MD, PhD, FEBGH, Γαστρεντερολόγος – Επεμβατικός Ενδοσκόπος, Διευθυντής Ενδοσκοπικής Ομάδας