Νηπιακή διατροφή και κίνδυνοι εισρόφησης: Πρόληψη και σωστή διαχείριση

Το τελευταίο διάστημα αντιμετωπίσαμε στο ΙΑΣΩ Παίδων μια μικρή επιδημία περιστατικών εισρόφησης ξένου υλικού και ειδικότερα νηπίων που προσήλθαν στα επείγοντα με εισρόφηση τροφής. 

Παρουσιάσθηκαν 4 παιδιά με εισρόφηση τροφής και παράλληλα με λοίμωξη αναπνευστικού.

Όλα αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία μετά από βρογχοσκόπηση.

Θα μπορούσαν μήπως να προληφθούν;

Δεν είναι η πρώτη φορά, και σίγουρα όχι η τελευταία, που καλούμαστε να επιβεβαιώσουμε και να αφαιρέσουμε ένα ξένο σώμα, συχνότερα κάποιο υπόλειμμα τροφής από το αναπνευστικού κάποιου παιδιού. 

Ο αλγόριθμος διαχείρισης είναι η από κοινού αντιμετώπιση από Παιδοπνευμονολόγο και Παιδο-Ωτορινολαρυγγολόγο.

Υπό γενική αναισθησία με την αρωγή Αναισθησιολόγου γίνεται βρογχοσκόπηση με εύκαμπτο βρογχοσκόπιο και επί επιβεβαίωσης ύπαρξης ξένου υλικού γίνεται ακολούθως βρογχοσκόπηση με άκαμπτο ενδοσκόπιο & αφαίρεση αυτού. 

Τελικά ακολουθεί νέα ενδοσκόπηση με εύκαμπτο, προς αποκλεισμό ύπαρξης υπολείμματος ξένου υλικού στους αεραγωγούς.

Ο αριθμός των περιστατικών σε τόσο μικρό διάστημα, τα κοινά χαρακτηριστικά τους, και η δυναμική πρόληψης αποτέλεσαν το έναυσμα για την επικοινωνία μας.

Χαρακτηριστικά των περιστατικών

Ηλικία ασθενών: 14-28 μηνών, παρατήρηση που βρίσκεται σε συμφωνία με τη βιβλιογραφία. 

Το ξένο σώμα αφορούσε σε καρπό, ωμό λαχανικό / φρούτο, αν και αυτό δεν συμβαίνει πάντα εφόσον συχνά καλούμαστε να διαχειριστούμε περιστατικά εισρόφησης που το υλικό δεν είναι τροφή. 

Όλα τα παιδιά είχαν λοίμωξη αναπνευστικού, κάτι πολύ συχνό σε περιπτώσεις εισρόφησης, εφόσον γνωρίζουμε ότι ο βήχας και οι ρινικές εκκρίσεις, κάνουν τη λειτουργία της κατάποσης πιο επισφαλή, ακόμα και για νήπια που τα καταφέρνουν…καλά. 

Οι συγκεκριμένες βρογχοσκοπήσεις έγιναν σε νήπια με ενεργό γρίπη, RSV, ή άλλη μη καθορισμένη ιογενή συνδρομή, με πυρετό και κορεσμό οξυγόνου 93-94% στο ξεκίνημα της διαδικασίας, παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο επιπλοκών που ευτυχώς όμως δεν υπήρξαν. 

Με αυτή την εμπειρία, ας ξανά θυμηθούμε κάποια ζητήματα που είναι λίγο ως πολύ γνωστά.

• Όλοι γνωρίζουμε τις οδηγίες των τελευταίων ετών για απελευθέρωση του διαιτολογίου των βρεφών και νηπίων χωρίς περιορισμούς για τις πιο αλλεργιογονικές τροφές όπως οι καρποί, μετά την πρώτη βρεφική ηλικία.
• Οι τροφές εισάγονται πλέον, χωρίς ιδιαίτερες απαγορεύσεις και καθυστερήσεις, στο πλαίσιο μιας τυπικής μεσογειακής διατροφής ή ανάλογα με την κουλτούρα των γονιών. 
• Οι μελέτες δείχνουν, ότι καρποί και λοιπές αλλεργιογονικές τροφές που εισάγονται σε ικανή ποσότητα και πολύ νωρίς στο διαιτολόγιο ύποπτων βρεφών που ανήκουν σε ομάδα κινδύνου από πλευράς ατοπίας, πιθανόν βοηθούν στην εγκατάσταση ανοχής και προλαμβάνουν την εμφάνιση ευαισθητοποίησης και αλλεργίας.

Επιπλέον της επιλογής της τροφής, μεγάλη σημασία έχει και η μορφή που το τρόφιμο προσφέρεται στο βρέφος και το νήπιο.

• Η εισαγωγή τροφών, τόσο σε ποικιλία όσο και σύσταση, σύμφωνα με τις κλασικές αρχές της παιδιατρικής οφείλει να σέβεται την ωριμότητα του βρέφους και νηπίου από πλευράς κατάποσης, αδρής κινητικότητας και γαστρεντερικού. Τακτική που ακολουθούμε στο ιατρείο,στη σίτιση βρεφών και νηπίων με προωρότητα. 
• Στις μέρες μας έχει κερδίσει έδαφος η πρώιμη εισαγωγή τροφών σε μη πολτοποιημένη μορφή. 
• Τα βρέφη και νήπια που τρέφονται από νωρίς με τροφές μη πολτοποιημένες (πρακτικές: baby led weaning, bliss κλπ) έχουν όφελος στην ωρίμανση της κατάποσης. Αυτά τα βρέφη, αν τρώνε με τα χέρια αντί κουταλιού, κατακτούν νωρίτερα αναπτυξιακά ορόσημα αναφορικά με τη λεπτή κινητικότητα. 
• Ωστόσο με κίνδυνο για Πνιγμονές και εισρόφηση τροφών και συχνά έλλειψη θρεπτικών συστατικών. 

Πίνακας 1. Οφέλη και κίνδυνοι των επιμέρους πρακτικών σίτισης βρεφών.

Με αυτά τα δεδομένα 

• «Ναι» στην εισαγωγή όλων των τροφών σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες 
• Η πρώιμη εισαγωγή καρπών και αλλεργιογονικών τροφών ευοδώνει πιθανόν την εγκατάσταση ανοχής και την αποφυγή της τροφικής αλλεργίας. Αυτό αφορά μόνο στα βρέφη με έντονο αλλεργικό υπόστρωμα  (μέτρια/σοβαρή ατοπική δερματίτιδα) και πιθανόν μετά από συμβουλευτική από Παιδοαλλεργιολόγο. 
• Η μορφή με την οποία προσφέρεται η τροφή πρέπει να εξασφαλίζει ότι το βρέφος και το νήπιο δεν κινδυνεύουν από πνιγμονή. 
• Φρούτα και λαχανικά όταν δεν είναι πολτοποιημένα ή βρασμένα καλά πρέπει να προσφέρονται σε μορφή νιφάδων (flakes).  
• Δεν δίνουμε στην φυσική μορφή τους, λόγω κινδύνου πνιγμονής, μικρά σταφύλια, σταφίδες, σπόρους, cranberries κ.λπ..
• Καρποί, φιστίκια κ.λπ. προτιμώνται σε μορφή σκόνης ή βουτύρου. 
• Και ακόμα και αν ένα ώριμο μεγαλύτερο νήπιο καταπίνει καλά και φαίνεται να έχει την ικανότητα χειρισμού άκοπης τροφής, η πνιγμονή είναι ένας υπαρκτός κίνδυνος. Ειδικά,  αν έχοντας γεμάτο στόμα τρέχει, ή τρώει άκοπες & σε μικρά κομμάτια τις ανωτέρω τροφές σε φάση λοίμωξης με ρινίτιδα και βήχα. 
• Και εννοείται ότι η σίτιση υπό αυτές τις συνθήκες, πρέπει να γίνεται πάντα με επίβλεψη από ενήλικα. 
• «Ναι» στη μεσογειακή Διατροφή & «Ναι» στις νέες τάσεις & πρακτικές. 
• Δικός μας πρωταρχικός ρόλος ως Παιδίατροι η Υγεία,  η Ασφάλεια και η Πρόληψη ατυχημάτων και ειδικά εισρόφησης, που δυνητικά μπορεί να οδηγήσει σε πολύ σοβαρές επιπλοκές.

Μάριος Παπαδόπουλος, Παιδοπνευμονολόγος – Αλλεργιολόγος, Διευθυντής Πνευμονολογικού Τμήματος,Διευθυντής Αλλεργιολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων