Λογοθεραπεία σε Βρέφη και Ενήλικες: Η Σημασία της Πρώιμης Παρέμβασης

Η Παγκόσμια Ημέρα Λογοθεραπείας, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Μαρτίου, έχει ως σκοπό να ευαισθητοποιήσει το κοινό για τη σημασία της Λογοθεραπείας στην αποκατάσταση των διαταραχών λόγου, ομιλίας σίτισης και κατάποσης καθώς είναι πολύ σημαντική για την βελτίωση αυτών των λειτουργιών σε κάθε ηλικία.

Λογοθεραπεία για Βρέφη με Δυσκολίες Σίτισης και Κατάποσης

Η σίτιση είναι μια φυσική διαδικασία, όχι πάντα όμως τόσο αυτονόητη, μπορεί να αποτελέσει μία πηγή συνεχούς προβληματισμού και άγχους για τους φροντιστές και ολόκληρη την οικογένεια. Οι δυσκολίες σίτισης και κατάποσης στα βρέφη είναι μια κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη και τη γενική υγεία του παιδιού, καθώς η σωστή σίτιση είναι ζωτικής σημασίας από την πρώτη μέρα ζωής.

Όταν η σίτιση είναι αδύνατη δια στόματος τότε είναι απαραίτητη η χρήση εναλλακτικών μέσων: των σωλήνων σίτισης.

Οι σωλήνες σίτισης είναι απαραίτητες ιατρικές συσκευές που χρησιμοποιούνται για την παροχή τροφής σε ασθενείς που δεν μπορούν να φάνε ή να καταπιούν με ασφάλεια. Κατατάσσονται με βάση το σημείο εισαγωγής τους και τη διάρκεια χρήσης τους. Στην πραγματικότητα όσο και αν αποτελούν μια «τρομακτική» εικόνα για τους γονείς, η χρήση τους είναι προσωρινή και η παρέμβαση έχει πάντα στόχο την σταδιακή επαναφορά στην στοματική σίτιση.

Τα τελειόμηνα υγιή νεογνά στην προσπάθεια τους να σιτιστούν, υιοθετούν μηχανισμούς -όχι απαραίτητα σωστούς- ώστε να αποφύγουν τυχόν δυσκολίες, κατά την διαδικασία οργάνωσης τους , μέχρι να πάρουν το γάλα τους. Μια διαδικασία που ξεκινά αντανακλαστικά, αλλά στην πορεία, οργανώνεται από τις εμπειρίες τους σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι μηχανισμοί αυτοί μπορεί να είναι εν μέρη αποδοτικοί ή να έχουν συνέπειες, όπως απώλεια βάρους στο νεογνό, κόπωση κατά τη διάρκεια του θηλασμού, υπνική εικόνα ή εικόνα εκνευρισμού, συχνά διαλείμματα, σιτιστική άρνηση, παλινδρόμηση, κολικούς κ.α.

Τα πρόωρα και τα νεογνά με διαταραχές που αφορούν επι μέρους συστήματα με ανατομικές ανωμαλίες, νευρολογικές παθήσεις ή μη τυπική ανάπτυξη των μυών του στόματος και του λάρυγγα, που συμμετέχουν στην σωστή διαχείριση της κατάποσης μπορεί να παρουσιάζουν:

Δυσφαγία: Πρόκειται για δυσκολία στην κατάποση τροφής ή υγρών, η οποία μπορεί να προκαλέσει πνιγμονές και προβλήματα στην ομαλή διαδικασία σίτισης.
Αρνητική αντίδραση στη σίτιση: Το βρέφος μπορεί να αρνείται το θηλασμό ή το μπουκάλι, να παρουσιάζει έντονες συμπεριφορικές αντιδράσεις κατά τη διάρκεια του γεύματος ή να έχει δυσκολίες στο να διατηρήσει το θηλασμό ή την πόση με μπουκάλι ώστε να σιτίζεται ικανοποιητικά.

Τα θεμέλια για την βέλτιστη σίτιση ξεκινούν αρκετά νωρίς από τις πρώτες μέρες ζωής και ο τρόπος σίτισης, επηρεάζει μακροπρόθεσμα την απόδοση των μωρών στο δεύτερο 6μηνο ζωής και την σχέση τους με το φαγητό. Επίσης, προάγει την ανάπτυξη των στοματοκινητικών μυών για να υποστηρίξει αργότερα σύνθετες δεξιότητες όπως η μάσηση και η ομιλία.

Ο Ρόλος της Λογοθεραπείας στην Αντιμετώπιση

Η λογοθεραπεία για τα βρέφη με δυσκολίες σίτισης και κατάποσης επικεντρώνεται στην αποκατάσταση των δεξιοτήτων αυτών, χρησιμοποιώντας εξατομικευμένες τεχνικές για να βοηθήσουν το βρέφος να αναπτύξει τις απαραίτητες κινητικές δεξιότητες για ασφαλή και αποτελεσματική σίτιση.

Η διαδικασία ξεκινά με λήψη λεπτομερούς ιστορικού από τον λογοθεραπευτή, ο οποίος παρακολουθεί και αναλύει τη διαδικασία σίτισης του βρέφους. Στη συνέχεια, προτείνονται θεραπευτικές τεχνικές που περιλαμβάνουν, την αναγνώριση:

Των βασικών «κλειδιών» της φυσιολογίας της κατάποσης,
Της ανάπτυξης του θηλαστικού προτύπου Θηλασμός-Κατάποση–Αναπνοή,
Της ροή & της ποιότητας των θηλών & των μπιμπερό,
Της τεχνικής της συν-ρύθμισης (self - pacing),
Της πλάγιας τοποθέτησης (side lying),
Των σημείων στρες των βρεφών (Infant driven - cue based feeding).

Λογοθεραπεία για Ενήλικες: Αντιμετώπιση Διαταραχών Λόγου, Ομιλίας, Φωνής και Κατάποσης

Η Λογοθεραπεία είναι σημαντική για τους ενήλικες παρέχοντας πρόληψη, αξιολόγηση και θεραπεία σε άτομα που έχουν δυσκολίες στην ομιλία, στον λόγο, στη φωνή και στην κατάποση ως αποτέλεσμα διαφόρων παθήσεων.

Κάποιες από αυτές μπορεί να οφείλονται σε:

Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο (ΑΕΕ)
Κρανιοεγκεφαλικές Κακώσεις (ΚΕΚ)
Καρκίνος κεφαλής και τραχήλου
Τραύμα
Νευροεκφυλιστικές Παθήσεις (νόσος Parkinson, Alzheimer, Νόσος Κινητικού Νευρώνα, Πλαγιά Μυατροφική Σκλήρυνση κ.α.).
Δυσκολίες με την παραγωγή φωνής (βραχνάδα, φωνητική κόπωση, μειωμένη ένταση ή τονικό εύρος, αλλοιωμένη χροιά και άλλες δυσκολίες παραγωγής ήχου) λόγω μετεγχειρητικού τραυματισμού του λαρυγγικού μηχανισμού ή από νευρολογικά αίτια.

Διαταραχές Λόγου, Ομιλίας Κατάποσης και Φωνής

Οι διαταραχές στον λόγο και την ομιλία μπορεί να περιλαμβάνουν δυσκολία στην παραγωγή ομιλίας, στην κατανόηση της γλώσσας ή στη ροή της ομιλίας.

Οι διαταραχές σίτισης και κατάποσης αναφέρονται στην δυσκολία της επεξεργασίας και της προώθησης της τροφής και των υγρών από το στόμα προς το στομάχι (Δυσφαγία) και όταν συμβαίνει, χρήζει αξιολόγηση και θεραπεία.

Οι διαταραχές της φωνής χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:

Οργανικές βλάβες: σχετίζονται με παθολογικά ευρήματα του λάρυγγα.
Λειτουργικές δυσκολίες: οφείλονται στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε τη φωνή.
Ψυχογογενείς δυσφωνίες: δυσκολίες της φωνής που προκύπτουν είτε λόγω έντονων συναισθηματικών καταστάσεων, είτε λόγω σημαντικών δυσκολίών με την έκφραση συναισθημάτων

Συμπερασματικά,
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Λογοθεραπείας, είτε πρόκειται για βρέφη και παιδιά, είτε για ενήλικες, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης σοβαρότερων προβλημάτων, βελτιώνοντας σημαντικά την υγεία και την ποιότητα ζωής των ατόμων.

Φωτεινή Χρυσοδακτύλου, Λογοθεραπευτής, Υπεύθυνη Τμήματος Διαταραχών Βρεφικής & Παιδιατρικής Σίτισης και Κατάποσης, Λογοπαιδικός Τμήματος Φυσικοθεραπείας ΙΑΣΩ Παίδων

Σακελλαρίου Βικτωρία, Λογοθεραπευτής, Τμήμα Λογοθεραπείας, ΙΑΣΩ Γενική Κλινική

Αλίου Χριστίνα, Λογοθεραπευτής, Τμήμα Λογοθεραπείας, ΙΑΣΩ Γενική Κλινική