Η Σημασία της Ακοής και οι Επιπτώσεις της Βαρηκοΐας: Μια Προσέγγιση με Αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ακοής

Η ακοή είναι μια από τις πιο σημαντικές αισθήσεις μας, καθώς μας επιτρέπει να επικοινωνούμε, να μαθαίνουμε και να συνδέουμε με τον κόσμο γύρω μας. Κάθε χρόνο, στις 3 Μαρτίου, γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Ακοής, μια ευκαιρία να ευαισθητοποιήσουμε το κοινό για τη σημασία της προστασίας της ακοής και τις επιπτώσεις των διαταραχών της, όπως η βαρηκοΐα. Η βαρηκοΐα, ή η απώλεια ακοής, μπορεί να επηρεάσει ανθρώπους όλων των ηλικιών, από νεογέννητα έως ηλικιωμένους, με σοβαρές συνέπειες στην ποιότητα ζωής τους.

Η Βαρηκοΐα στα Νεογέννητα: Ένας Αθόρυβος Κίνδυνος

Η ακοή είναι μια από τις βασικότερες αισθήσεις, απαραίτητη για την επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη συνολική ποιότητα ζωής. Ιδιαίτερα στην πρώιμη παιδική ηλικία, η ακοή διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ομιλίας και της γλώσσας. Ένα παιδί που ακούει καθαρά μπορεί να μάθει να μιλά, να επικοινωνεί και να αναπτύσσει κοινωνικές σχέσεις ομαλά.

Αντίστοιχα, η ομιλία είναι το βασικότερο μέσο έκφρασης, επηρεάζοντας την αυτοεκτίμηση και την ένταξη στο σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον. Αντίθετα, η απώλεια ακοής, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να εμποδίσει αυτή τη φυσιολογική πορεία. 

Η ανίχνευση της βαρηκοΐας στα νεογέννητα είναι κρίσιμη, καθώς η ακοή παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της γλώσσας, της επικοινωνίας και των κοινωνικών δεξιοτήτων. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), περίπου 34 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως έχουν απώλεια ακοής, και πολλά από αυτά δεν διαγιγνώσκονται εγκαίρως.

Η νεογνική βαρηκοΐα μπορεί να οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (όπως η ερυθρά), ή επιπλοκές κατά τη γέννα. Εάν δεν ανιχνευθεί και αντιμετωπιστεί νωρίς, μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερημένη ανάπτυξη του λόγου και σε δυσκολίες στην εκπαίδευση. Για αυτόν τον λόγο, πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, έχουν εφαρμόσει προγράμματα νεογνικού ακουστικού ελέγχου, τα οποία επιτρέπουν την έγκαιρη ανίχνευση και παρέμβαση.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο προληπτικός έλεγχος ακοής στα νεογνά συνιστάται να πραγματοποιείται εντός του πρώτου μήνα ζωής, με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση έως την ηλικία των έξι μηνών. Η έγκαιρη αντιμετώπιση της βαρηκοΐας συμβάλλει καθοριστικά στην ομαλή ανάπτυξη του παιδιού και στη μελλοντική του ένταξη στο σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον.

Ο Προληπτικός Έλεγχος Ακοής στα Νεογέννητα στην Ελλάδα

Στο ΙΑΣΩ, ο προληπτικός έλεγχος ακοής στα νεογέννητα  εφαρμόζεται από το 2004, ένα έτος πριν γίνει μέρος του εθνικού προγράμματος προστασίας της υγείας των παιδιών στο ΕΣΥ. Αυτός ο έλεγχος, γνωστός ως νεογνικός ακουστικός έλεγχος, πραγματοποιείται συνήθως μέσα στις πρώτες 48 ώρες μετά τη γέννηση, ενώ το βρέφος βρίσκεται ακόμη στη μαιευτική κλινική.

Ο έλεγχος είναι απλός, ανώδυνος, διαρκεί μόνο λίγα λεπτά και γίνεται με σύγχρονες εξετάσεις όπως τις ωτοακουστικές εκπομπές (OAE) και τα προκλητά δυναμικά εγκεφαλικού στελέχους (ABR). Χρησιμοποιείται μια συσκευή που εκπέμπει ήχους και καταγράφει την αντίδραση του εσωτερικού ωτός του νεογέννητου.

Εάν ανιχνευθεί κάποια ανωμαλία, το βρέφος παραπέμπεται για περαιτέρω εξετάσεις σε εξειδικευμένο εργαστήριο ελέγχου ακοής εντός του νοσοκομείου. Η έγκαιρη διάγνωση και η παρέμβαση μπορούν να αποτρέψουν σοβαρά προβλήματα στην ανάπτυξη του παιδιού. 

Πέραν της συγγενούς βαρηκοΐας

Η Βαρηκοΐα στους Ηλικιωμένους: Μια Αόρατη Απομόνωση

Στους ηλικιωμένους, η βαρηκοΐα είναι συχνά μια φυσιολογική συνέπεια της γήρανσης, γνωστή ως πρεσβυακουσία. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοηθεί. Η απώλεια ακοής στους ηλικιωμένους μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, κατάθλιψη και ακόμη και γνωστική εξασθένηση. Μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της βαρηκοΐας και της άνοιας, καθώς ο εγκέφαλος καταβάλλει περισσότερη προσπάθεια για να επεξεργαστεί τους ήχους, μειώνοντας τις γνωστικές του δυνατότητες.

Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της βαρηκοΐας στους ηλικιωμένους είναι εξίσου σημαντική. Η χρήση ακουστικών βοηθημάτων, η τακτική εξέταση της ακοής και η ευαισθητοποίηση της οικογένειας μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. Επιπλέον, η κοινωνική υποστήριξη και η ενθάρρυνση να παραμείνουν ενεργοί και συνδεδεμένοι με την κοινωνία είναι κρίσιμες.

Προστατεύοντας την Ακοή Μας: Μια Ευθύνη Όλων Μας

Η Παγκόσμια Ημέρα Ακοής μας θυμίζει ότι η προστασία της ακοής είναι μια ευθύνη όλων μας. Για τους νέους γονείς, αυτό σημαίνει να ενημερώνονται για τους κινδύνους και να εξασφαλίζουν ότι τα παιδιά τους υποβάλλονται σε τακτικούς ακουστικούς ελέγχους. Για τους νέους, σημαίνει να αποφεύγουν την έκθεση σε υψηλούς ήχους, όπως αυτοί από ακουστικά ή συναυλίες, και να χρησιμοποιούν προστατευτικό εξοπλισμό όταν είναι απαραίτητο. Για τους ηλικιωμένους, σημαίνει να μην αγνοούν τα πρώτα σημάδια απώλειας ακοής και να ζητούν βοήθεια από ειδικούς.

Η ακοή είναι μια αίσθηση που συχνά θεωρούμε δεδομένη, αλλά οι επιπτώσεις της απώλειας της μπορούν να είναι καταστροφικές. Ας εκμεταλλευτούμε την Παγκόσμια Ημέρα Ακοής για να ευαισθητοποιήσουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας, και να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα για να προστατεύσουμε αυτό το πολύτιμο δώρο.

Νικόλαος Κατεϊφίδης, ΩΡΛ, Διευθυντής ΩΡΛ Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων