Παγκόσμια Ημέρα Επιδημιολογικής Ετοιμότητας

Το 2020, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, όρισε την 27η Δεκεμβρίου κάθε έτους, ως Διεθνή ημέρα Ετοιμότητας για τις Επιδημίες, λαμβάνοντας αφορμή την πανδημία COVID- 19, που τότε βρισκόταν σε εξέλιξη. 

Είναι εξαιρετικά σημαντικό όλα τα κράτη, υπό την καθοδήγηση του ΠΟΥ, να ενωθούν και να εργαστούν για την δημιουργία συστημάτων διαχείρισης έκτακτων καταστάσεων.

Σήμερα, το 2024, με την πανδημία COVID- 19 να αποτελεί παρελθόν, αναδύεται μια άλλη «σιωπηλή» πανδημία. Μια πανδημία που ταλαιπωρεί για χρόνια τα συστήματα υγείας ανά τον κόσμο και ιδιαίτερα το ελληνικό σύστημα υγείας, δοκιμάζοντας συχνά τις αντοχές του. Πρόκειται για το σύστημα της αντιμικροβιακής αντοχής, που προκύπτει μέσα από την υπερβολική κατανάλωση των αντιβιοτικών. 

Τον Απρίλιο του 2024, προσήλθε στην χώρα μας κλιμάκιο του ECDC, κατόπιν αιτήματος των εθνικών αρχών, για να διερευνήσει το ζήτημα της αντιμικροβιακής αντοχής, που τόσο μας ταλαιπωρεί. 

Από τα ευρήματα, προέκυψε ότι η αντιμικροβιακή αντοχή και οι λοιμώξεις σχετιζόμενες με την φροντίδα υγείας, παραμένουν πρώτης προτεραιότητας, λόγω και του υψηλού ποσοστού πολυανθεκτικών μικροβίων, που εύκολα και γρήγορα μεταδίδονται και στις νέες εισαγωγές ασθενών στα νοσοκομεία.

Τα συστήματα επιτήρησης καταγράφουν την χρήση αντιβιοτικών «τελευταίας λύσης», σε υψηλά ποσοστά, για την θεραπεία απειλητικών για την ζωή των ασθενών λοιμώξεων, ενώ η διασπορά των πολυανθεκτικών και πανανθεκτικών μικροοργανισμών εντός των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, είναι ανησυχητική. 

Η χώρα μας κατέχει την δεύτερη θέση στην συνολική κατανάλωση αντιβιοτικών μεταξύ των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (32,9 DDD/1000 κατοίκους/ημέρα, συμπεριλαμβανομένων των νοσοκομείων και της κοινότητας), 70% υψηλότερη κατανάλωση από τον μέσο όρο της ΕΕ (19,4 DDD/1000 κατοίκους/ημέρα). Επιπλέον, η χώρα μας έχει την μεγαλύτερη κατανάλωση σε καρβαπενέμες και κεφτολοζάνη (προωθημένα αντιβιοτικά), συνολικά από όλα τα κράτη της ΕΕ. 

Στην κοινότητα, στην χώρα μας, η συνολική κατανάλωση αντιβιοτικών το 2022 ήταν 31,2 DDD/1000 κατοίκους/ημέρα, 84% υψηλότερη κατανάλωση από τον μέσο όρο της ΕΕ, με σαφή προτίμηση σε αντιβιοτικά ευρέος φάσματος. Στα νοσοκομεία, η συνολική κατανάλωση αντιβιοτικών κυμάνθηκε κατά 7% υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. 

Τα επίπεδα της αντιμικροβιακής αντοχής, αποτελούν ένα βαρύ φορτίο για τα συστήματα υγείας, εμφανίζοντας λοιμώξεις δυσθεραπευόμενες και συγχρόνως καταναλώνονται πόροι, που θα μπορούσαν διαφορετικά να επενδυθούν στην ενίσχυση του προσωπικού και των μέτρων ελέγχου και πρόληψης λοιμώξεων. Οι ελλείψεις που υπάρχουν σε υγειονομικό προσωπικό, ενισχύουν σαφώς την διασπορά των πολυανθεκτικών μικροοργανισμών στα νοσηλευτικά ιδρύματα. 

Επιπρόσθετα, δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι οι λοιμώξεις από πολυανθεκτικούς μικροοργανισμούς, αυξάνουν τη νοσηρότητα και την θνητότητα των ασθενών, παρατείνοντας τη νοσηλεία, με αποτέλεσμα να δεσμεύονται πολύτιμες νοσοκομειακές κλίνες.

Ωστόσο, δεν πρέπει να ατενίζουμε το μέλλον απαισιόδοξα. Οι υπεύθυνοι ελέγχου του ECDC αναφέρουν ότι έχουν αναπτυχθεί αρκετές πολιτικές και πρωτόκολλα διαχείρισης της αντιμικροβιακής αντοχής, από την τελευταία επίσκεψη του κλιμακίου. Έχουν παρθεί πρωτοβουλίες και έχουν γίνει παρεμβάσεις, που φαίνεται να έχουν αποφέρει τους πρώτους καρπούς. Μία από αυτές τις παρεμβάσεις είναι η υποχρεωτική συνταγογράφηση των αντιβιοτικών, που οδήγησε σε σημαντική μείωση της χρήσης τους.

Ορισμός δια νόμου ομάδων επιτήρησης της επιμελητείας των αντιβιοτικών στα νοσοκομεία, που παρέχουν την δυνατότητα δημιουργίας υποδομών για την προώθηση της ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών. Επιπρόσθετα, διάφορες μεμονωμένες πρωτοβουλίες λαμβάνονται στα νοσοκομεία της χώρας, από ομάδες επαγγελματιών υγείας αφοσιωμένων στην επιμελητεία των αντιβιοτικών, που ενώ έχουν θετικό αντίκτυπο τοπικά, δεν καταφέρνουν να το μεταδώσουν σε συλλογικό επίπεδο.

Και τελικά, σε αυτό τον στόχο είναι που πρέπει να εστιάσει η εθνική προσπάθεια, για τον έλεγχο αυτής της «σιωπηλής» πανδημίας, πάντα προς όφελος των ασθενών, που την δεδομένη στιγμή ταλαιπωρούνται στα νοσοκομεία.

Μ.Κ.Λαζανάς, Παθολόγος - Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Παθολογικής - Λοιμωξιολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική, Πρόεδρος Επιτροπής Λοιμώξεων Ομίλου ΙΑΣΩ

Ελένη Παπασταμούλη, Προϊσταμένη Λοιμώξεων ΙΑΣΩ Γενική Κλινική