Τι συμβαίνει στο σώμα σου μετά τη διακοπή καπνίσματος

Η 31η  Μαΐου ορίστηκε από τον Παγκόσμιο οργανισμό υγείας ως παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος. Είναι μία ημέρα υπενθύμισης για τις βλαβερές συνέπειες της καπνιστικής συνήθειας και την ανάγκη διακοπής της.

Πέρα από το αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα της καλλιέργειας του καπνού ο λόγος είναι ότι το κάπνισμα ευθύνεται για περισσότερους θανάτους από πολλούς άλλους παράγοντες καθώς προκαλεί καρδιοπάθειες, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και καρκίνο του πνεύμονα που αποτελούν τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.

Ο καπνός του τσιγάρου είναι εκνέφωμα με πάνω από 4.000 διαφορετικές χημικές ενώσεις εκ των οποίων τουλάχιστον 50 είναι καρκινογόνες. Το κάπνισμα σχετίζεται με ένα θάνατο κάθε  6 δευτερόλεπτα και συνολικά με 7.2 εκατομμύρια θανάτους / έτος.

Στην Ελλάδα το κάπνισμα ευθύνεται άμεσα ή έμμεσα για 25% των θανάτων των ανδρών και 7,5% των θανάτων των γυναικών. Το παθητικό κάπνισμα δεν εξαιρείται από τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των μη καπνιστών.

Ο λόγος που το κάπνισμα είναι τόσο εθιστικό έχει σχέση με τη νικοτίνη που είναι ψυχοτρόπος ουσία και συνδέεται με ειδικούς υποδοχείς στον εγκέφαλο.  Η νικοτίνη εισχωρεί στον εγκέφαλο σε 10 sec, έχει χρόνο ημίσειας ζωής περίπου 2 ώρες και  χρησιμοποιώντας το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου (Brain reward system) μας κάνει να αισθανόμαστε έντονο ευχάριστο συναίσθημα αντικαθιστώντας ήπια ευχαρίστηση που λαμβάνουμε από άλλα ερεθίσματα όπως η τροφή. Το ευφορικό συναίσθημα είναι μεγαλύτερο από αυτό της κοκαΐνης, της μορφίνης και της αμφεταμίνης. 

Η διακοπή του καπνίσματος είναι η καλύτερη κίνηση που μπορεί να κάνει ο καπνιστής για την υγεία του. Επιφέρει τόσο άμεσα όσο και μακροπρόθεσμα οφέλη και συνεπάγεται περισσότερα και υγιέστερα χρόνια ζωής: 

• Μέσα σε 12 ώρες μετά τη διακοπή του καπνίσματος, τα επίπεδα του μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα μειώνονται και τα επίπεδα οξυγόνου επανέρχονται στο φυσιολογικό.
• 1 χρόνο μετά τη διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής μειώνεται κατά 50%.
• 10 χρόνια μετά τη διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα μειώνεται κατά 50%.

Η διακοπή του καπνίσματος είναι ιδιαίτερα δύσκολη (αναφερόμενα ποσοστά επιτυχίας 3-5%), όταν γίνεται μεμονωμένα και με ατομική προσπάθεια. Επιπλέον ακόμη και οι λίγοι που τα καταφέρνουν και δηλώνουν αποφασισμένοι να παραμείνουν μακριά από το τσιγάρο, συχνά υποτροπιάζουν. Τα ποσοστά αυτά είναι ιδιαίτερα χαμηλά ακόμη κι όταν υπάρχει ιατρικός λόγος που επιβάλλει τη διακοπή καπνίσματος, όπως στους εμφραγματίες (14 %). Συγκεκριμένα:

• 70% των καπνιστών θέλουν να το διακόψουν
• 80% των καπνιστών έχουν προσπαθήσει τουλάχιστον μία φορά να το διακόψουν
• 35% των καπνιστών προσπαθούν να το διακόψουν κάθε χρόνο
• Θα απαιτηθούν τουλάχιστον 10 προσπάθειες  προτού γίνει οριστική διακοπή
• Μόνο το 7% των καπνιστών που προσπαθούν να το διακόψουν το καταφέρνουν για ένα ολόκληρο χρόνο

Με την πάροδο του χρόνου εμφανίζεται και το φαινόμενο της Ανοχής, δηλαδή όσο καπνίζουμε τόσο αυξάνονται οι υποδοχείς νικοτίνης στον εγκέφαλο. Αυτό οδηγεί σε «Ανοχή» στη νικοτίνη, δηλαδή να απαιτείται μεγαλύτερη δόση νικοτίνης  προκειμένου να νιώσουμε το ίδιο ευφορικό συναίσθημα.

Μετά τη διακοπή του καπνίσματος απαιτείται χρόνος ώστε αυτοί οι υποδοχείς να μειωθούν και επιπλέον όσοι παραμένουν «πάντα θυμούνται το ευφορικό συναίσθημα»  και εγκυμονεί ο κίνδυνος υποτροπής. Απότομη πτώση στα επίπεδα της Νικοτίνης σε συνδυασμό με φαινόμενο ανοχής στην Νικοτίνη δημιουργεί το σύνδρομο στέρησης 

Τα IQOS τσιγάρα που δεν καίγονται αλλά παράγουν καπνό με μία διαδικασία βρασμού έχουν Νικοτίνη, πίσσα, μονοξείδιο του άνθρακα, νιτροσαμίνες σε μικρότερη συγκέντρωση από το κανονικό τσιγάρο αλλά όχι αμελητέα.

Το Ηλεκτρονικό τσιγάρο περιέχει  προπυλαινογλυκόλη και φυτική γλυκερίνη που και αυτά σε χρόνια χρήση επιφέρουν βλαπτικές επιδράσεις στους πνεύμονες κυρίως με τη μορφή πνευμονίτιδας αυτοάνοσης αρχής κ.α.

Προβάλλονται ως αθώα προϊόντα και αποκτούν σημαντική δημοφιλία στους νέους και σε ανήλικους και προετοιμάζουν την ένταξη τους στο κόσμο των καπνιστών. 

Η διακοπή του καπνίσματος είναι μία ψυχοσωματική άσκηση που εξαρτάται από τη θέληση του καπνιστή, τη βαρύτητα του καπνίσματος και η επιτυχία προκύπτει όταν συνδυαστεί με καθοδήγηση από τα  ιατρεία διακοπής καπνίσματος με Πνευμονολογική, Ψυχολογική και Φαρμακευτική βοήθεια. 

Η παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος έρχεται για να ευαισθητοποιήσει όλους μας για τις βλαπτικές επιδράσεις του καπνού στην υγεία μας και να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε πως το μόνο που πρέπει να εισπνέουμε είναι  καθαρός ατμοσφαιρικός αέρας.

Η  υπενθύμιση όμως δεν πρέπει να σταματά σε μία μόνο ημέρα αλλά να είναι διαρκής και συνεχής.

Νικόλαος Ζίας, Πνευμονολόγος ΙΑΣΩ Γενική Κλινική