Αθροιστική Κεφαλαλγία: Μία σπάνια αλλά βασανιστική κεφαλαλγία

Η αθροιστική κεφαλαλγία είναι ένα σπάνιο είδος κεφαλαλγίας που προκαλεί όμως έντονη ενόχληση και ανησυχία καθώς είναι επαναλαμβανόμενη και δεν ανταποκρίνεται στα συνήθη αναλγητικά φάρμακα. Πρόκειται για είδος κεφαλαλγίας που συναντάται στο μόλις 0,1% του πληθυσμού, τρείς φορές συχνότερα στους άνδρες απ’ ότι στις γυναίκες, γεγονός που δυσχεραίνει τόσο την διάγνωση όσο και την διενέργεια μελετών για την σύγκριση των θεραπευτικών παρεμβάσεων.

Εκδηλώνεται συνήθως με έντονο πόνο πού αφορά την μία πλευρά της κεφαλής και συνοδεύεται από ρινική συμφόρηση, ρινόρροια, φωτοφοβία, δακρύρροια και περιοφθαλμικό οίδημα στην πάσχουσα πλευρά. Τις περισσότερες φορές διαρκεί από 15 λεπτά μέχρι 3 ώρες  και επαναλαμβάνεται από μία φορά κάθε δεύτερη ημέρα έως και πολλές φορές την ημέρα για διάστημα μηνών αλλά σπάνια πέραν του έτους. Η αιτιολογία της παραμένει άγνωστη αλλά η κεφαλαλγία αυτή ανήκει σε μία κατηγορία γνωστή ως «αυτόνομες κεφαλαλγίες του τριδύμου» και φαίνεται ότι η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο καθώς οι συγγενείς πρώτου βαθμού ενός πάσχοντος έχουν 18 φορές περισσότερες πιθανότητες σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό να εμφανίσουν το ίδιο πρόβλημα. Μερικοί παράγοντες όπως το κάπνισμα, η ταχεία αλλαγή υψομέτρου, η έκθεση σε έντονο φως ή σε θερμότητα, η έντονη σωματική δραστηριότητα, η χρήση κοκαΐνης, αλλά και η κατανάλωση τροφών που περιέχουν νιτρώδη ενοχοποιούνται για την πρόκλησή τους. Άλλοι παράγοντες που έχουν θεωρηθεί υπεύθυνοι για την εκδήλωση αθροιστικής κεφαλαλγίας είναι και  η παρατεταμένη παρακολούθηση οθόνης, η κατανάλωση οινοπνευματωδών και οι ψυχοπιεστικές καταστάσεις. Από ιατρικές ερευνητικές μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι στην αθροιστική κεφαλαλγία υπάρχει δυσλειτουργία της περιοχής του εγκεφάλου που ονομάζεται υποθάλαμος και διαταράσσεται επίσης και ο κιρκάδιος ρυθμός (πρόκειται για μηχανισμό σαν εσωτερικό ρολόι  που ελέγχει μεταξύ άλλων τον ύπνο και τα επίπεδα ενέργειας στον οργανισμό).

Οι κλινικές μορφές της αθροιστικής κεφαλαλγίας  είναι:

• Η Επεισοδιακή που αφορά το 85 έως 90% των ασθενών. Οι ασθενείς βιώνουν καθημερινές κρίσεις για μερικές εβδομάδες ή και μήνες ενώ στη συνέχεια επέρχεται ύφεση που διαρκεί μήνες ή χρόνια. Οι ασθενείς συνήθως έχουν 1 έως 2 περιόδους επεισοδίων κατ’ έτος, πιο συχνά την άνοιξη ή το φθινόπωρο.
• Η Χρόνια στην οποία μεταπίπτει το 15 έως 20% των ασθενών. Οι ασθενείς εμφανίζουν κρίσεις που διαρκούν περισσότερο από ένα χρόνο χωρίς ύφεση ή ύφεση που διαρκεί λιγότερο από ένα μήνα.
• Η Πιθανή αφορά ασθενείς οι οποίοι πληρούν όλα τα διαγνωστικά κριτήρια εκτός από ένα.

Η διάγνωση γίνεται συνήθως μέσω του ιστορικού και της κλινικής εξέτασης ενώ εξετάσεις όπως η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία καθώς και αιματολογικές και άλλες εξετάσεις κλινικές και εργαστηριακές γίνονται για να αποκλεισθούν άλλες παθήσεις. Οι άλλες αυτές κεφαλαλγίες περιλαμβάνουν διάφορες άλλες παθήσεις όπως:

• Την παροξυσμική μονόπλευρη κεφαλαλγία που χαρακτηρίζεται από συχνότερα επεισόδια πόνου μέσα στην ίδια ημέρα και ανταποκρίνεται καλά στην θεραπεία με ινδομεθακίνη.
• Tα σύνδρομα SUNCT και SUNA (μικρής διάρκειας μονόπλευρες κεφαλαλγίες με δακρύρροια και ερεθισμό του κερατοειδούς).
• Την Hemicrania continua (συνεχή μονόπλευρη κεφαλαλγία)
• Την Τριδυμική Αυτόνομη Κεφαλαλγία.
• Άλλες κεφαλαλγίες οφειλόμενες σε παθήσεις των αγγείων όπως ενδοκράνια ανευρύσματα, κροταφική αρτηρίτιδα, αγγειίτιδες του κεντρικού νευρικού συστήματος, το σύνδρομο Tolosa-Hunt   και άλλες παθήσεις όπως αυτοάνοσα νοσήματα, χρόνιες και οξείες λοιμώξεις  των κόλπων, κοκκιώματα, νεοπλασίες  κ.α.

Η θεραπεία της οξείας  φάσης της αθροιστικής κεφαλαλγίας περιλαμβάνει διάφορες επιλογές όπως η θεραπεία με 100% οξυγόνο. Η θεραπεία αυτή ενδείκνυται μόνο για την αθροιστική κεφαλαλγία, δρα γρήγορα (εντός 10 λεπτών), δεν έχει παρενέργειες  και είναι αποτελεσματική στα δύο τρίτα τουλάχιστον των ασθενών.

Οι τριπτάνες αποτελούν επίσης αποτελεσματικές φαρμακευτικές επιλογές σε όλες τους τις μορφές (σε λήψη από το στόμα, σε ενέσιμη μορφή ή και σε ρινικό εκνεφέλωμα), ενώ υπάρχουν και άλλες φαρμακευτικές επιλογές.

Σε ό,τι αφορά την πρόληψη υπάρχουν επεμβατικές μέθοδοι όπως ο υπινιακός αποκλεισμός, η εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση και άλλες, αλλά και αρκετές φαρμακευτικές επιλογές  όπως η βεραπαμίλη και τα κορτικοειδή, και επίσης το λίθιο, το βαλπροϊκό οξύ και η μελατονίνη.

Από τους ασθενείς που θα εμφανίσουν για πρώτη φορά αθροιστική κεφαλαλγία, το 25% δεν θα εμφανίσει ποτέ ξανά παρόμοια επεισόδια, σε ένα 10 με 15% των ασθενών η πάθηση θα γίνει χρόνια και θα υποχωρήσει σε μία περίπου δεκαπενταετία ενώ στο 10 με 20% των ασθενών αυτών θα αναπτυχθεί αντίσταση στην φαρμακευτική αγωγή.

Συχνές επιπλοκές της νόσου είναι οι ψυχικές διαταραχές όπως ευερεθιστότητα, το άγχος και η κατάθλιψη και οι καρδιοαγγειακές όπως η αρτηριακή υπέρταση και οι αρρυθμίες.

Συνεπώς κάθε έντονη, μονόπλευρη, επαναλαμβανόμενη κεφαλαλγία που δεν υποχωρεί με τα συνηθισμένα αναλγητικά φάρμακα ή που εξαναγκάζει σε πολύ συχνή χρήση των φαρμάκων αυτών, πρέπει να διερευνάται αρχικά από νευρολόγο χωρίς να αποκλείεται να χρειασθεί και γνώμη ιατρού άλλης ειδικότητας (πχ. οφθαλμίατρου, ρευματολόγου, καρδιολόγου, παθολόγου, κ.α.)

Η διενέργεια ενός πλήρους κλινικού και εργαστηριακού ελέγχου επιτρέπει την σωστή διάγνωση και την επιλογή της κατάλληλης φαρμακευτικής ή επεμβατικής θεραπείας.

Dr Κωνσταντίνος Κουμάκης , Νευρολόγος – Ψυχίατρος, Διευθυντής Νευρολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική

Dr Ιωάννης Βελέντζας , Νευρολόγος – Ψυχίατρος, Διευθυντής Νευρολογικής Κλινικής & Εργαστηρίου Νευροφυσιολογίας ΙΑΣΩ Γενική Κλινική