Breast cancer survivors

Η επόμενη μέρα μετά τη θεραπεία

Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός πως σήμερα το προσδόκιμο επιβίωσης των γυναικών που νοσούν με καρκίνο του μαστού έχει επιμηκυνθεί σημαντικά σε σύγκριση με το παρελθόν. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ (National Health Institute, NIH), η πενταετής επιβίωση όλων των περιπτώσεων του καρκίνου του μαστού φτάνει το 90,8%. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τον τοπικό καρκίνο (όταν ο καρκίνος δεν εξαπλώνεται εκτός του μαστού) η πενταετής επιβίωση αγγίζει το 99,3%.

Καθοριστικό ρόλο στην αύξηση των ποσοστών επιβίωσης έχουν διαδραματίσει αφενός η ευαισθητοποίηση των γυναικών στη συμμετοχή τους στον προληπτικό έλεγχο μαστογραφίας, που έχει ως αποτέλεσμα την ανίχνευση καρκίνων σε πολύ πρώιμο στάδιο, αφετέρου η τεράστια εξέλιξη στοχευμένων και μοντέρνων ογκολογικών φαρμάκων.

Λόγω των αυξημένων ποσοστών επιβίωσης από τον καρκίνο του μαστού, έχει δημιουργηθεί μια ιδιαίτερη πληθυσμιακή ομάδα ασθενών που ονομάζονται cancer survivors (επιβιώσαντες από καρκίνο). Η παρακολούθηση και η βελτίωση της ποιότητας ζωής αυτών των ασθενών κρίνονται ως ιδιαίτερα σημαντικές.

Στόχευση

Ο όρος cancer survivor πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του '80. Σύμφωνα με το Εθνικό Γενικό Αντικαρκινικό Δίκτυο των ΗΠΑ (National Comprehensive Cancer Network, NCCN), επιβιώσας από καρκίνο χαρακτηρίζεται οποιοσδήποτε έχει διαγνωσθεί με καρκίνο από τη στιγμή της διάγνωσης, κατά τη διάρκεια της θεραπείας, μετά τη θεραπεία αλλά και καθ’ όλη τη διάρκεια της υπόλοιπης ζωής του.

Ο όρος αυτός δεν επιδιώκει το στιγματισμό των ανθρώπων που πάσχουν από καρκίνο, αλλά τον εντοπισμό τους μέσα στην κοινωνία ώστε να τους παρέχεται η κατάλληλη ιατρική φροντίδα, με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους.

Αναφορικά με τον καρκίνο του μαστού πολλαπλές είναι οι συνέπειες, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες, στη σωματική και ψυχική υγεία των γυναικών μετά τις θεραπείες: Η κούραση, το λεγόμενο «σύνδρομο Fatigue», η καρδιοτοξικότητα, η νευροτοξικότητα -κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας των χημειοθεραπειών- η στειρότητα, τα συμπτώματα εμμηνόπαυσης, τα λεμφοιδήματα, η αλλαγμένη εικόνα του σώματος, η σεξουαλική δυσλειτουργία, τα ψυχολογικά ζητήματα όπως κατάθλιψη, άγχος, φόβος και αβεβαιότητα για μία ενδεχόμενη επανεμφάνιση της νόσου.

Οι ανάγκες των γυναικών που νοσούν από καρκίνο του μαστού είναι ποικίλες και εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως την ηλικία της γυναίκας, το στάδιο της νόσου, την εθνικότητά της, ακόμη και από τα διαφορετικά συστήματα υγείας κάθε χώρας. Τα πλάνα παρακολούθησης πρέπει να έχουν υπόψιν τους όλες τις παραπάνω παραμέτρους και να βασίζονται σε ένα ευέλικτο μοντέλο παρακολούθησης.

Βασικοί στόχοι της παρακολούθησης των ασθενών που έχουν επιβιώσει από καρκίνο του μαστού είναι ο έγκαιρος εντοπισμός υποτροπών της νόσου, μεταστάσεων, νέου καρκίνου στον ετερόπλευρο μαστό, η αντιμετώπιση πιθανών επιπλοκών της χειρουργικής επέμβασης, η ανίχνευση παρενεργειών της συστηματικής θεραπείας και η γενικότερη καταγραφή της γενικής σωματικής και ψυχικής υγείας της ασθενούς.

Η παρακολούθηση μπορεί να γίνει από εξειδικευμένους ιατρούς (χειρουργό ογκολόγο, γυναικολόγο ογκολόγο, παθολόγο ογκολόγο, ακτινοθεραπευτή ογκολόγο). Η συχνότητα των επισκέψεων θα πρέπει να είναι κάθε 3-6 μήνες για τα πρώτα 5 έτη και μία φορά το χρόνο μετά την πενταετία.

Στο πλάνο παρακολούθησης περιλαμβάνονται η ετήσια μαστογραφία (και των δύο μαστών σε περίπτωση διατήρησης του μαστού αλλά και στον ετερόπλευρο μαστό σε περίπτωση μαστεκτομής), ο υπέρηχος, ο έλεγχος οστεοπόρωσης (για τις ασθενείς που λαμβάνουν αναστολείς αρωματάσης).

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες των αμερικανικών NCCN, των γερμανικών AGO (Arbeitsgemeinschaft Gynäkologische Onkologie) καθώς και των ευρωπαϊκών ESMO (European Society of Medical Oncology) απεικονιστικές, αιματολογικές εξετάσεις καθώς και η μέτρηση καρκινικών δεικτών δεν έχουν θέση σε ασυμπτωματικές ασθενείς.

Θα πρέπει να γίνονται μόνο όταν υπάρχει υποψία ή ενδεικτικά συμπτώματα. Σημαντική είναι η αποφυγή άσκοπων εξετάσεων και η ψυχολογική αποφόρτιση των επιβιωσάντων. Μία εντατική παρακολούθηση επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής τους, οδηγεί σε συναισθηματική φόρτιση και σε πολλές περιπτώσεις σε άσκοπες υπερθεραπείες, εξαιτίας πιθανών ψευδών θετικών αποτελεσμάτων.

Πολύ πιο σημαντικό για την επιβιώσασα είναι να παρατηρήσει από μόνη της τυχόν αλλαγές στο σώμα της (απώλεια βάρους, δύσπνοια, κοιλιακό άλγος, οστικός πόνος), όπως επίσης και αλλαγές στη χειρουργική τομή του μαστού ή στο χειρουργικό τοίχωμα μετά από μαστεκτομή.

Ο κλινικός ιατρός όμως δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο σε αυτό το πεδίο. Έμφαση θα πρέπει να δίνεται και στην αλλαγή του τρόπου ζωής (lifestyle) των γυναικών. Απαραίτητη είναι η παρότρυνση για τακτική γυμναστική (150-300 λεπτά την εβδομάδα αεροβική δραστηριότητα μέτριας έντασης), η σύσταση για υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή, που περιέχει τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, άπαχο κρέας, φρέσκα φρούτα και λαχανικά.

Επιπλέον, η αποφυγή καπνίσματος, η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο για την αύξηση των ποσοστών επιβίωσης των γυναικών μετά από καρκίνο του μαστού, όπως επίσης και ο έλεγχος συννοσηροτήτων, όπως υπερλιπιδαιμία, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, αρτηριακή υπέρταση κ.λπ.

Τέλος είναι αναγκαίο να γίνεται με την ασθενή ένας ανοιχτός διάλογος σε θέματα που αφορούν τη σεξουαλικότητά της, την απόκτηση παιδιών (γονιμότητα), την επάνοδό της στην καθημερινότητα, την επανένταξή της στον εργασιακό χώρο αλλά και θέματα που χρήζουν κατάλληλης ψυχολογικής υποστήριξης από ειδικούς ψυχοογκολόγους.

Η γυναίκα που ολοκλήρωσε επιτυχώς τις θεραπείες του μαστού έρχεται την επόμενη μέρα αντιμέτωπη με μια νέα καθημερινότητα. Εμείς, ως θεράποντες ιατροί της, οφείλουμε από τη μία πλευρά να αναγνωρίσουμε έγκαιρα συμπτώματα υποτροπής του καρκίνου, ώστε να αντιμετωπιστούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Από την άλλη πλευρά, είμαστε υποχρεωμένοι να δείξουμε στην cancer survivor πώς μέσα από την αλλαγή του τρόπου ζωής της μπορεί να επηρεάσει θετικά την επιβίωσή της.

Σοφία Φιλιππίδου , Dr. med, Μαιευτήρας - Γυναικολόγος, Χειρουργός Μαστού,

Γυναικολόγος - Ογκολόγος, Επιμελήτρια Β’ Κλινικής Μαστού ΙΑΣΩ