Συνήθεις τύποι Συνδρόμων Περιοδικού Πυρετού

Η Παγκόσμια Ημέρα Σπάνιων Παθήσεων χρησιμεύει ως μια υπενθύμιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα άτομα που ζουν με ασυνήθιστες παθήσεις υγείας. Μεταξύ αυτών των σπάνιων ασθενειών, τα σύνδρομα του περιοδικού πυρετού (Periodic Fever Syndromes, PFS) ξεχωρίζουν ως μια ομάδα διαταραχών που χαρακτηρίζονται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια πυρετού και φλεγμονής. Αυτά τα σύνδρομα, αν και σπάνια, επηρεάζουν συλλογικά σημαντικό αριθμό ανθρώπων παγκοσμίως.

Τι ονομάζουμε Σύνδρομα Περιοδικού Πυρετού;

Τα σύνδρομα αυτά ανήκουν στα λεγόμενα αυτοφλεγμονώδη νοσήματα και περιλαμβάνουν μια σειρά γενετικών διαταραχών που οδηγούν σε επαναλαμβανόμενα επεισόδια πυρετού και συστηματικής φλεγμονής απουσία παραγωγής αυτοαντισωμάτων ή κάποιας λοίμωξης. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν βρεθεί τουλάχιστον 30 ξεχωριστά γονίδια που εμπλέκονται στην παθογένεια αυτών των συνδρόμων.

Ενώ τα σύνδρομα αυτά έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, το καθένα οφείλεται σε ξεχωριστές γενετικές μεταλλάξεις και έχει χαρακτηριστικές κλινικές εκδηλώσεις.

Ποιοι είναι οι συνήθεις τύποι Συνδρόμων Περιοδικού Πυρετού;

Οικογενής Μεσογειακός Πυρετός (Familial Mediterranean Fever, FMF):

Ο Οικογενής Μεσογειακός Πυρετός είναι το πιο διαδεδομένο σύνδρομο περιοδικού πυρετού παγκοσμίως. Τα ποσοστά επιπολασμού ποικίλλουν μεταξύ των πληθυσμών, με υψηλότερη συχνότητα σε άτομα μεσογειακής καταγωγής. Στην Ελλάδα, ο Οικογενής Μεσογειακός Πυρετός είναι ιδιαίτερα συχνός, με αναφερόμενο επιπολασμό περίπου 1 στα 500 άτομα.

Το γονίδιο που ευθύνεται για την εκδήλωση ονομάζεται MFEV και ανακαλύφθηκε το 1997. Έκτοτε έχουν περιγραφεί περισσότερες από 70 μεταλλάξεις αυτού. Οι κλινικές εκδηλώσεις του συνδρόμου είναι επαναλαμβανόμενα υποτροπιάζοντα επεισόδια πυρετού τα οποία συνοδεύονται από κοιλιακό άλγος, αρθραλγίες, αρθρική διόγκωση και εξάνθημα. Η συχνότητα των κρίσεων κυμαίνεται από́ μια κάθε λίγες ημέρες μέχρι μεγάλα διαστήματα, έως και έτη ελεύθερα υποτροπών. Οι κρίσεις διαρκούν συνηθώς λιγότερο από́ 72 ώρες και αποδράμουν αυτόματα.

Περιοδικό Σύνδρομο που σχετίζεται με τον Παράγοντα Νέκρωσης Όγκων (Tumor necrosis factor receptor-associated periodic syndrome, TRAPS):

Το TRAPS προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο TNFRSF1A. Το TRAPS είναι σχετικά σπάνιο και ο επιπολασμός του παγκοσμίως δεν είναι καλά εδραιωμένος. Οι κρίσεις αρχίζουν από́ την παιδική́ ηλικία και διαρκούν από́ λίγες ημέρες έως εβδομάδες.

Πυρετός με συνοδό πολυορογονίτιδα, ασύμμετρη μονοαρθρίτιδα μεγάλων αρθρώσεων, μυαλγίες, μεταναστευτικό επώδυνο ερύθημα και προσβολή των οφθαλμών με επιπεφυκίτιδα και περικογχικό οίδημα είναι οι χαρακτηριστικές κλινικές εκδηλώσεις του συνδρόμου.

Σύνδρομο υπερέκκρισης IgD με περιοδικό́ πυρετό́ (Hyper–IgD syndrome HIDS):

Το HIDS χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια επώδυνης τραχηλικής λεμφαδενοπάθειας, άφθες, κοιλιακό άλγος με εμέτους και διάχυτο κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα.

Η νόσος οφείλεται σε μετάλλαξη του γονιδίου (MVK) και έχει αυξημένη επίπτωση σε πληθυσμούς βορειοευρωπαϊκής καταγωγής. Υπάρχουν πλέον ισχυρές ενδείξεις ότι το σύνδρομο δεν οφείλεται σε υπερέκκριση IgD. Οι κρίσεις αρχίζουν συνηθώς από́ τη βρεφική́ ηλικία και διαρκούν από́ 3 ημέρες έως 1 εβδομάδα.

Περιοδικά Σύνδρομα Σχετιζόμενα με Κρυοπυρίνη (CAPS):

Αυτά τα σύνδρομα είναι γνωστά ως κρυοπυρινοπάθειες και περιλαμβάνουν το οικογενές αυτοφλεγμονώδες σύνδρομο εκ ψύχους (FCAS), το σύνδρομο Muckle-Wells (MWS) και την πιο σοβαρή́ νεογνική́ πολυσυστηματική φλεγμονώδη νόσο (NOMID). Τα τελευταία χρόνια έχουν ανιχνευθεί́ περισσότερες από́ 20 μεταλλάξεις του γονίδιου CIAS1, το οποίο κωδικοποιεί́ την κρυοπυρίνη, μεταλλάξεις οι οποίες ευθύνονται για αυτές τις τρεις διακριτές κλινικές οντότητες.

Τα CAPS περιλαμβάνουν ένα φάσμα κλινικών εκδηλώσεων που χαρακτηρίζονται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια πυρετού, εξανθήματος, πόνου στις αρθρώσεις και κνίδωσης μετά από έκθεση στο κρύο έως σοβαρές νευρολογικές εκδηλώσεις στην πιο σοβαρή μορφή, τη NOMID.

Προκλήσεις στη διάγνωση

Η διάγνωση των συνδρόμων περιοδικού πυρετού μπορεί να είναι πολύπλοκη λόγω της μεταβλητότητας των συμπτωμάτων, της μη ειδικής φύσης τους και της απουσίας διαγνωστικών εξετάσεων. Επιπλέον, ενώ πολλά άτομα εμφανίζουν τα πρώτα συμπτώματα στην παιδική ηλικία, άλλα μπορεί να μην εκδηλώσουν συμπτώματα παρά αργότερα στη ζωή τους.

Ο γενετικός έλεγχος παίζει καθοριστικό ρόλο στην επιβεβαίωση της παρουσίας συγκεκριμένων μεταλλάξεων που σχετίζονται με αυτά τα σύνδρομα. Η αυξημένη ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση μεταξύ των επαγγελματιών υγείας είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης.

Διαχείριση και θεραπεία

Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για τα σύνδρομα περιοδικού πυρετού, η θεραπεία στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των προσβεβλημένων ατόμων. Η κολχικίνη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος στη διαχείριση του FMF, παρέχοντας ανακούφιση από οξέα επεισόδια και αποτρέποντας μακροχρόνιες επιπλοκές.

Οι βιολογικές θεραπείες, όπως οι αναστολείς της ιντερλευκίνης-1, έχουν δείξει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα στη θεραπεία ορισμένων περιοδικών συνδρόμων πυρετού, συμπεριλαμβανομένου του CAPS.
Έρευνα και μελλοντικές προοπτικές

Η συνεχιζόμενη έρευνα επικεντρώνεται στην αποκάλυψη της γενετικής βάσης των συνδρόμων περιοδικού πυρετού και στην ανάπτυξη στοχευμένων θεραπειών.

Οι εξελίξεις στον τομέα της γενετικής αυτών των νοσημάτων δεν περιλαμβάνουν μόνο την ανακάλυψη των υπεύθυνων γονιδίων αλλά́ και τη διευκρίνιση της σχέσης μεταξύ́ των διαφόρων μεταλλάξεων και συγκεκριμενών κλινικών εκδηλώσεων καθώς και τις αλληλεπιδράσεις τόσο σε επίπεδο γονίδιων όσο και σε επίπεδο πρωτεϊνών, που οδηγούν σε συγκεκριμένους φαινοτύπους και σε αυτές τις κλινικές εκφράσεις.

Οι συνεργατικές προσπάθειες μεταξύ κλινικών ιατρών, ερευνητών και ομάδων υποστήριξης ασθενών είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της κατανόησής μας και τη βελτίωση των αποτελεσμάτων για τα άτομα με αυτές τις σπάνιες διαταραχές.

Ευαγγελία Κ. Ζαμπέλη, MD, PhD, Ρευματολόγος, Υπεύθυνη Ρευματολογικού Ιατρείου ΙΑΣΩ Γενική Κλινική