Λοίμωξη από πυογόνο στρεπτόκοκκο (GAS)

Τι είναι ο πυογόνος στρεπτόκοκκος;

Ο πυογόνος στρεπτόκοκκος ή Streptococcus pyogenes ή β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος ομάδας Α (GAS) είναι ένα αερόβιο βακτήριο που αποικίζει το φάρυγγα και τους βλεννογόνους στον άνθρωπο. Όπως δηλώνει και το όνομά του είναι κόκκος και μάλιστα αερόβιος που διατάσσεται σε σειρές (στρεπτά). Σχηματίζει στις καλλιέργειες με αιματούχο άγαρ μια χαρακτηριστική διαυγαστική ζώνη β-αιμόλυσης.

Πώς μεταδίδεται;

Το άτομο που νοσεί μπορεί να μεταδώσει τη λοίμωξη μέσω σταγονιδίων του αναπνευστικού ή και με επαφή με δερματικές βλάβες. Άλλος τρόπος μετάδοσης είναι κατά την προετοιμασία φαγητού, όταν είναι πλημμελής η υγιεινή των χεριών.

Tip: Τα άτομα-φορείς πυογόνου στρεπτοκόκκου πολύ σπάνια μεταδίδουν τη νόσο.

Πώς εκδηλώνεται στα παιδιά;

Ο πυογόνος στρεπτόκοκκος ευθύνεται περίπου για το 15-30% των περιπτώσεων αμυγδαλίτιδας σε παιδιά 5-15 ετών, ιδίως τους χειμερινούς μήνες και νωρίς την άνοιξη. Από την άλλη μεριά υπολογίζεται ότι 5-21% των παιδιών 3-15 ετών είναι ασυμπτωματικοί φορείς, δηλαδή φέρουν το στρεπτόκοκκο στο φάρυγγα αλλά δε νοσούν και επομένως δε χρειάζονται θεραπεία.

Φαρυγγαλγία, επίχρισμα σε αμυγδαλές, τραχηλική λεμφαδενοπάθεια, οστρακιώδες εξάνθημα και γλώσσα με όψη φράουλας είναι συνήθη συμπτώματα. Πολύ πιο σπάνια θα εμφανιστούν σοβαρότερες εκδηλώσεις όπως διεισδυτική στρεπτοκοκκική νόσος και μικροβιαιμία, οι οποίες μπορεί να έχουν ταχεία επιδείνωση ή όψιμες επιπλοκές όπως σπειραματονεφρίτιδα και ρευματικός πυρετός.

Tip: Βήχας, βράγχος φωνής και επιπεφυκίτιδα τυπικά απουσιάζουν σε στρεπτοκοκκική λοίμωξη και αφορούν συνηθέστερα ιώσεις.

Πότε ελέγχεται και με ποιο τρόπο;

Ο πυογόνος στρεπτόκοκκος ελέγχεται στη δοκιμασία ταχείας ανίχνευσης του ειδικού στρεπτοκοκκικού αντιγόνου από το φάρυγγα (strep test). Είναι μέθοδος που ανιχνεύει το στρεπτόκοκκο σε μερικά λεπτά σε περίπου 95% των περιπτώσεων. Αν χρειαστεί ο παιδίατρος θα ζητήσει και καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος ή άλλου δείγματος σε επιλεγμένες όμως περιπτώσεις.

Tip: Σε συχνές υποτροπές, σε διεισδυτική νόσο ή για τον έλεγχο της φορείας υπάρχουν και άλλες μέθοδοι ελέγχου με τυποποίηση στελέχους ή ορολογικό έλεγχο.

Αναζήτηση βοήθειας και θεραπευτική αντιμετώπιση

Συμπτώματα για τα οποία συμβουλευόμαστε τον παιδίατρο είναι ο πυρετός που επιμένει, η έντονη φαρυγγαλγία ή δυσκαταποσία και το εξάνθημα σε εμπύρετη λοίμωξη, αίσθημα κακουχίας στο παιδί ή η εντύπωση ότι το παιδί μας δεν είναι καλά θα πρέπει να οδηγεί άμεσα στην αξιολόγηση από τον παιδίατρο.

Χορηγείται πενικιλίνη ή άλλο β-λακταμικό αντιβιοτικό. Σε περίπτωση αλλεργίας μπορεί να χορηγηθεί κλινδαμυκίνη ή μακρολίδες μετά από έλεγχο αντιβιογράμματος. Η διάρκεια θεραπείας για τη στρεπτοκοκκική αμυγδαλίτιδα είναι 10 ημέρες.

Μεταδοτικότητα και επιστροφή στο σχολείο

Το παιδί με αμυγδαλίτιδα από πυογόνο στρεπτόκοκκο βελτιώνεται γρήγορα και παύει να μεταδίδει τη νόσο από το 1ο  24ωρο μετά την έναρξη αγωγής. Εφόσον είναι απύρετο, συστήνεται να επιστρέψει στο σχολικό περιβάλλον 1-2 24ωρα μετά την έναρξη αγωγής, με αποχή από την έντονη αθλητική δραστηριότητα και κόπωση. 

Tip: Θα πρέπει να συνεκτιμάται το κόστος-όφελος της πρώιμης επιστροφής στα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο να λαμβάνει το παιδί αντιβιοτική αγωγή για στρεπτόκοκκο και να εμφανίζει εκ νέου πυρετό λόγω άλλης ίωσης κατά την επιστροφή σε παιδικό ή νηπιακό σταθμό.

Υποτροπές στρεπτοκοκκικής αμυγδαλίτιδας

Η επανεκδήλωση στρεπτοκοκκικής λοίμωξης στο παιδί μας μπορεί να σχετίζεται με ανεπαρκή συμμόρφωση στη θεραπεία (αν δεν ολοκληρώθηκε το θεραπευτικό σχήμα) ή με πραγματική νέα λοίμωξη. Στην τελευταία περίπτωση ο παιδίατρος θα πρέπει να ελέγξει το είδος της αγωγής (ο στρεπτόκοκκος είναι ευαίσθητος στα β-λακταμικά φάρμακα, ενώ αντοχή παρατηρείται κάποιες φορές σε άλλες κατηγορίες αντιβιοτικών).

Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί  μικρόβια της χλωρίδας του στόματος να παράγουν ένζυμα που αναστέλλουν τη δράση των αντιβιοτικών, οπότε απαιτείται συνδυασμός φαρμάκων. Σε περιπτώσεις πολλαπλών υποτροπών μπορεί να χρειαστεί ο έλεγχος της οικογένειας ή η εκτίμηση από ΩΡΛ.

Tip: Υπάρχει περίπτωση το παιδί να είναι φορέας, οπότε και θα ανιχνεύεται ο στρεπτόκοκκος στο φάρυγγα, χωρίς όμως να χρειάζεται θεραπεία.

Τρόποι πρόληψης

Η πρόληψη μπορεί να γίνει με την εφαρμογή κανόνων υγιεινής. Χεράκια ή μολύβια σε στόμα, το δάγκωμα παιχνιδιών, η επαφή του στόματος απευθείας με τη βρύση, η ανεπαρκής καθαριότητα παιχνιδιών και κοινών επιφανειών, ο έντονος συγχρωτισμός είναι επιβαρυντικοί παράγοντες.

Από την άλλη η έγκαιρη απομάκρυνση του παιδιού με οξεία στρεπτοκοκκική λοίμωξη (συνήθως 1-2 ημέρες αρκούν), ο κατάλληλος αερισμός των χώρων, η τήρηση της υγιεινής των χεριών, η σωστή προετοιμασία γευμάτων, ο εμβολιασμός έναντι ιών όπως γρίπης και ανεμευλογιάς είναι συμπεριφορές που θα πρέπει να εφαρμόζουμε. 

Tip: Καλύπτουμε μυτούλα και στόμα με τον αγκώνα ή με χαρτομάντηλο κατά το βήχα ή τον πταρμό και δε μοιραζόμαστε ατομικά είδη όπως μπουκάλια νερού και μαχαιροπήρουνα.

Χριστίνα Λιάκου MD, PhD, Παιδίατρος-Λοιμωξιολόγος, Υπεύθυνη Λοιμωξιολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων, Επιμελήτρια Εξωτερικών Ιατρείων ΙΑΣΩ Παίδων

Βάκη Ίλια MD, PhD, Παιδίατρος-Λοιμωξιολόγος, Υπεύθυνη Λοιμωξιολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων, Επιμελήτρια Εξωτερικών Ιατρείων ΙΑΣΩ Παίδων