Καλοκαίρι και Φαρμακευτική Αγωγή - Τι πρέπει να ξέρουμε

Ένας πλήρης οδηγός με συμβουλές για όσους λαμβάνουν φάρμακα σε τακτική βάση.

Παίρνετε φάρμακα; Προσέξτε για πιθανούς κινδύνους τους καλοκαιρινούς μήνες.

Γιατί πρέπει να ανησυχούμε για τη ζέστη και τον ήλιο όταν παίρνουμε φάρμακα;

Η υπερβολική ζέστη, και ιδίως η έκθεσή μας στον ήλιο, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα όταν λαμβάνουμε συγκεκριμένα φάρμακα. Τα φάρμακα έχουν σχεδιαστεί για να προκαλούν χημικές αλλαγές στο σώμα για να θεραπεύσουν ή να τροποποιήσουν την ιατρική κατάσταση για την οποία έχουν συνταγογραφηθεί.

Η επίδραση της ζέστης ή του ήλιου μπορεί να επιβραδύνει ή να μειώσει αυτές τις αλλαγές ή αντίθετα να τις εντείνει ή και να τις επιταχύνει, μεταβάλλοντας ποσοτικά τη δράση των φαρμάκων.

Κίνδυνος για θερμοπληξία

Μία από τις σημαντικότερες επιπτώσεις της θερμότητας στο σώμα είναι ότι προκαλεί εφίδρωση με αποτέλεσμα την απώλεια νερού. Η πολύ έντονη εφίδρωση μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση, μια δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση, που επηρεάζει με πολλούς τρόπους τη λειτουργία του οργανισμού. Η αφυδάτωση μπορεί να προκύψει ακόμα πιο εύκολα όταν, εκτός από την έκθεση στη ζέστη, λαμβάνει κάποιος και φάρμακα με διουρητική δράση ή φάρμακα που επηρεάζουν τη λειτουργία της εφίδρωσης ή τη λειτουργία της θερμορύθμισης.

Φάρμακα με διουρητική δράση

Διουρητικά φάρμακα λαμβάνουν συχνά άτομα με υπέρταση ή καρδιολογικά προβλήματα, όπως καρδιακή ανεπάρκεια. Παραδείγματα διουρητικών είναι η υδρο-χλωροθειαζίδη (Diuren), η φουροσεμίδη (Lasix) και η σπιρονολακτόνη (Aldactone) ή παρόμοια (Inspra). Προσοχή χρειάζεται στα αντιυπερτασικά φάρμακα που μπορεί να περιέχουν συνδυασμό φαρμακευτικών ουσιών μεταξύ των οποίων και διουρητικό, χωρίς να το συνειδητοποιεί το άτομο που τα λαμβάνει.

Καλό είναι να κοιτάμε την ετικέτα του φαρμάκου και το όνομα που συνήθως περιλαμβάνει το πρόθεμα «Co-“» ή την κατάληξη «Plus» όταν περιέχει και διουρητικό. Τέλος, θα πρέπει να δείξουμε προσοχή και στα νέα αντιδιαβητικά φάρμακα αναστολείς συμμεταφορέων γλυκόζης και Νατρίου τύπου 2 (SGLT 2), εμπαγλιφλοζίνη (Jardiance), δαπαγλιφλοζίνη (Forxiga), καναγλιφλοζίνη (Invocana), καθώς έχουν ήπια διουρητική δράση. Σε περίπτωση συνδυαστικής χορήγησης με άλλα διουρητικά ή αντιυπερτασικά φάρμακα, αυξάνεται ο κίνδυνος αφυδάτωσης και κετοξέωσης, ειδικά σε περίπτωση φλεγμονής/λοίμωξης.

Φάρμακα που επιτείνουν την εφίδρωση

Τα πιο κοινά αντικαταθλιπτικά, οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), π.χ. φλουοξετίνη (Ladose), σερτραλίνη (Zoloft) κ.λπ., μπορεί να επιτείνουν την εφίδρωση, διευκολύνοντας πιθανή αφυδάτωση.

Φάρμακα που εμποδίζουν την εφίδρωση

Η εφίδρωση είναι ο φυσικός μηχανισμός ψύξης του σώματος, επομένως όταν εμποδίζεται η εφίδρωση υπάρχει κίνδυνος υπερθερμίας και πιθανά θερμοπληξίας. Ορισμένα ρινικά αποσυμφορητικά που περιέχουν αγγειοσυσπαστικές ουσίες ή και χάπια που περιέχουν ψευδοεφεδρίνη (Comptrex, Panadol Cold and Flu) μπορεί να μειώσουν τη ροή του αίματος στο δέρμα, αυξάνοντας τον κίνδυνο υπερθέρμανσης, και γι’ αυτό πρέπει να αποφεύγονται στα καλοκαιρινά κρυολογήματα.

Φάρμακα που επηρεάζουν τη θερμορύθμιση

Αρκετά νευρολογικά φάρμακα επηρεάζουν την ικανότητα του εγκεφάλου μας να ελέγχει τη θερμοκρασία του σώματος, αυξάνοντας τη θερμοκρασία και προκαλώντας πιθανά θερμοπληξία. Παράδειγμα τέτοιων φαρμάκων είναι τα αντιψυχωσικά, τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, ορισμένα φάρμακα για τη νόσο του Πάρκινσον, όπως η καρβιντόπα/λεβοντόπα (Sinemet), και ειδικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD).

Κίνδυνος για φωτοαντιδράσεις

Ορισμένα φάρμακα επηρεάζουν την ανοχή μας στον ήλιο. Ο πιο κοινός τύπος αντίδρασης είναι η φωτοευαισθησία λόγω της αλληλεπίδρασης των φαρμάκων με την υπεριώδη ακτινοβολία (UV) και μπορεί να προκληθεί από πολλές και διαφορετικές κατηγορίες φαρμάκων.

Από τις πιο συνηθισμένες κατηγορίες είναι τα αντιβιοτικά που χορηγούνται είτε περιστασιακά για θεραπεία λοιμώξεων ή σε πιο μόνιμη βάση, όπως στη θεραπεία της ακμής. Τέτοια αντιβιοτικά που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα με την έκθεση στον ήλιο είναι οι τετρακυκλίνες [(δοξυκυκλίνη (Vibramycin), μινοκυκλίνη (Minocyn)], οι κινολόνες (π.χ. σιπροφλοξασίνη Ciproxin) και άλλα.

Άλλες κατηγορίες φαρμάκων περιλαμβάνουν τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) που χορηγούνται για πόνο σε ορθοπαιδικές παθήσεις ή φλεγμονές, όπως η ιβουπροφαίνη (Brufen), η ναπροξένη (Naprosyn), φάρμακα για την καρδιά, όπως η αμιωδαρόνη (Angoron) και φάρμακα για τη χοληστερίνη, δηλαδή στατίνες, όπως η ατορβαστατίνη (Lipitor) κ.λπ. Αντιδιαβητικό παλαιό φάρμακο γλικλαζίδη (diamicron), φάρμακα κατά της ψωρίασης που περιέχουν ψωραλένιο και φάρμακα κατά της ακμής που περιέχουν ρετινοϊκό οξύ (Roaccutane).

Τέλος, θα πρέπει να αποφεύγονται και καλλυντικές/φαρμακευτικές κρέμες με ρετινόλη. Η φωτοευαισθησία μπορεί να προκαλέσει διάφορες δερματικές αντιδράσεις, συνήθως φωτοτοξικότητα, με βλάβες που μοιάζουν με ηλιακό έγκαυμα, και που μπορεί να συμβούν αμέσως μετά ή κάποια στιγμή αργότερα- μετά την έκθεση στον ήλιο και μπορεί να επηρεάσουν ακόμη και μέρη του σώματος που δεν εκτέθηκαν στον ήλιο. Σπανιότερα, μπορεί να προκληθεί φωτοαλλεργία, συνήθως από αλοιφές και φάρμακα που αλείφονται απευθείας στο δέρμα.

Αντιυπερτασικά και καλοκαίρι

Πολύ συχνά τα άτομα που παίρνουν φάρμακα για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης χρειάζονται τροποποίηση της αντιυπερτασικής αγωγής με μικρότερες δόσεις φαρμάκων, μιας και η πίεση μειώνεται με τη ζέστη.

Είναι λοιπόν απαραίτητο να παρακολουθούν την πίεσή τους και τους καλοκαιρινούς μήνες, για να προλάβουν πιθανά υποτασικά επεισόδια που μπορεί να οδηγήσουν σε ζάλη, αδυναμία ή και λιποθυμία. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται σε επεισόδια γαστρεντερίτιδας, όπου οι έμετοι και οι διάρροιες μπορεί να οδηγήσουν σε αφυδάτωση και πτώση της πίεσης, οπότε πιθανά να χρειαστεί και πλήρης διακοπή της αντιυπερτασικής αγωγής για λίγες μέρες σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό

Επηρεάζονται τα φάρμακα από τη ζέστη;

Είναι σημαντική η προφύλαξη των φαρμάκων από την έκθεση στον ήλιο και τη ζέστη. Η υψηλή θερμοκρασία και η ακτινοβολία του ήλιου επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων και συντομεύουν τον χρόνο ζωής και την ημερομηνία λήξης. Επιβάλλεται η αποθήκευσή τους σε δροσερό και σκιερό μέρος, ενώ ειδικά τα ενέσιμα φάρμακα, όπως η ινσουλίνη, χρειάζονται ψυγείο. Ας σημειωθεί πως η έκθεση της ινσουλίνης και των GLP-1 ενέσιμων διαβητικών φαρμάκων στη ζέστη μπορεί να αλλοιώσει τη σύσταση τους, άρα και τη δράση τους.

Προστατεύοντας τον εαυτό σας

Θα πρέπει να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας και να πληροφορείστε ποια από τα φάρμακα που λαμβάνετε μπορεί να επηρεάσουν τον οργανισμό σας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Επιπλέον, με μερικά απλά μέτρα και προφυλάξεις μπορείτε να μειώσετε τις πιθανές αρνητικές επιδράσεις της ζέστης και του ήλιου.

• Φοράτε αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας από τον ήλιο (SPF).
• Μην ξεχνάτε το μπουκάλι με το νερό σας.
• Πάρτε το όπου κι αν πάτε και συνεχίστε να πίνετε. Θα πρέπει να τρώμε πολλά φρούτα, λαχανικά, σαλάτες και να πίνουμε πολλούς χυμούς και νερό.
• Φορέστε καπέλο για να προστατεύσετε το κεφάλι σας.
• Μην περνάτε πολύ χρόνο σε εξωτερικούς χώρους κατά τις ώρες αιχμής της ζέστης και του ήλιου – για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της ημέρας.
• Μην ασκείτε πολύ τον εαυτό σας στη ζέστη και κάντε πολλά διαλείμματα για να δροσιστείτε εάν ασκείστε.
• Φοράτε άνετα, φαρδιά, ελαφριά ρούχα.
• Λάβετε υπόψη σας τα συμπτώματα της θερμοπληξίας, όπως υψηλή θερμοκρασία σώματος, γρήγορους παλμούς, πολύ ζεστό δέρμα, σύγχυση, δυσκολία στην αναπνοή, εκνευρισμό, επιληπτικές κρίσεις, σύγχυση και λιποθυμία. Ζητήστε βοήθεια αμέσως εάν συμβεί κάποιο από αυτά.
• Όσον αφορά τη διατροφή, το καλοκαίρι θα πρέπει να αλλάξουμε τις διατροφικές μας συνήθειες, ώστε να μην επιβαρύνεται ο οργανισμός.

Μάριος Γιαλαμπουκίδης, Παθολόγος, Διευθυντής Α’ Παθολογικής Κλινικής, ΙΑΣΩ Γενική Κλινική’