Ιατρική, πρόληψη και ισορροπημένος τρόπος ζωής - Οι χειρότεροι εχθροί του καρκίνου

Οι κακοήθειες (στην καθομιλουμένη καρκίνοι), αφορούν ένα σύνολο παθήσεων που μπορούν να επηρεάσουν οποιοδήποτε ανθρώπινο όργανο. Κοινό χαρακτηριστικών όλων, είναι η ταχεία δημιουργία και ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή κυττάρων, ξένων προς τον οργανισμό, τα οποία δημιουργούν συσσωματώματα με τάση να αποικίζουν γειτνιάζοντες ή απομακρυσμένες δομές (μεταστάσεις) στο σώμα ενός ατόμου.

Στατιστικά δεδομένα

Οι κακοήθειες αφορούν μία από τις κύριες αιτίες θανάτου και έναν στους έξι θανάτους παγκοσμίως. Περίπου το 1/3 των θανάτων αυτών οφείλονται σε γνωστούς επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως η χρήση καπνικών προϊόντων, παχυσαρκία, υπερκατανάλωση αλκοόλ, έλλειψη αθλητικής δραστηριότητας και χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.

Η εμφάνιση κακοηθειών είναι αυξημένη σε χώρες με μεγάλο προσδόκιμο επιβίωσης, καλό επίπεδο διαβίωσης και εκπαίδευσης. Τα ποσοστά κάποιων τύπων, όπως αυτός του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, είναι αυξημένα ωστόσο (έως 30% του συνόλου των περιστατικών) σε χώρες χαμηλότερου κοινωνικοοικονομικού επιπέδου.

Υπάρχουν πληθυσμοί όπου έως το 39,5% των ατόμων θα διαγνωσθεί με κάποια κακοήθεια. Για την Ελλάδα, το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί στο 26,3% του γενικού πληθυσμού με το 11,36% να έχει δυστυχή κατάληξη.

Ευτυχώς το μεγαλύτερο ποσοστό αφορά αντιμετωπίσιμες περιπτώσεις και έχει άμεση συσχέτιση με το χρόνο αναγνώρισης και διάγνωσης της κακοήθειας. Κακοήθειες που αναγνωρίζονται εν τη γενέσει τους και αντιμετωπίζονται σωστά, έχουν σημαντικά υψηλότερες πιθανότητες πλήρους ίασης (σε επίπεδα άνω του 95%).

Στην Ελλάδα οι πιο συχνές κακοήθειες αφορούν με ποσοστιαία κατάταξη τον πνεύμονα (με κύριο αίτιο πρόκλησης το κάπνισμα), τον μαστό, το γαστρεντερικό, τον προστάτη και την ουροδόχο κύστη.

Τί προκαλεί τις κακοήθειες:

Από όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα οι γνωστοί καρκινογόνοι παράγοντες χωρίζονται σε:

Φυσικά καρκινογόνα, όπως η υπερβολική έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία και οι ιοντίζουσες ακτινοβολίες
Χημικά καρκινογόνα, όπως ο αμίαντος, συστατικά από την καύση καπνικών προϊόντων, το αλκοόλ, η αφλατοξίνη και το αρσενικό
Βιολογικά καρκινογόνα, όπως συγκεκριμένες ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις ή παράσιτα.

Παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση κακοηθειών

Οι καθημερινές μας συνήθειες επηρεάζουν σαφώς την υγείας μας αλλά και την πιθανότητα εμφάνισης ασθενειών και κακοηθειών στον οργανισμό. Η χρήση προϊόντων καπνού ή ατμού, η κατανάλωση αλκοόλ, η ανθυγιεινή διατροφή, η καθιστική ζωή και η μόλυνση της ατμόσφαιρας αποτελούν παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση κακοηθειών.

Χρόνιες λοιμώξεις όπως αυτές που προκαλούνται από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), τον ιό της ηπατίτιδας Β και C, τον ιό Epstein-Barr καθώς και τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV), αποτελούν επιπλέον παράγοντες κινδύνου.

Επισημαίνεται ότι ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι το 30%-50% των κακοηθειών μπορούν να προληφθούν αποφεύγοντας τα γνωστά εκλυτικά αίτια και ακολουθώντας το πρόγραμμα προληπτικής ιατρικής της κάθε χώρας.

Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπιση από την εμφάνισή τους, είναι τα μοναδικά στοιχεία που θα μας εξασφαλίσουν την πλήρη ίαση.

Προληπτικά μέτρα

Διακοπή χρήσης προϊόντων καπνού
Διατήρηση σωματικού βάρους σε σωστά επίπεδα
Υγιεινή διατροφή, δίνοντας το απαιτούμενο βάρος στις φυτικές ίνες και στα φρούτα
Συστηματική αθλητική δραστηριότητα
Περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ
Διενέργεια εμβολιασμών για νοσήματα όπως η ηπατίτιδα Β και τον HPV
Αποφυγή υπερβολικής έκθεσης σε υπεριώδη ακτινοβολία (φυσική ή τεχνητή)
Προσοχή στην έκθεση σε ιοντίζουσες ακτινοβολίες (επαγγελματική ή μη) και περιβαλλοντικά ή χημικά καρκινογόνα
Εξειδικευμένη ιατρική συμβουλευτική και διενέργεια προληπτικών ελέγχων

Έγκαιρη διάγνωση – προληπτικοί έλεγχοι

Η θνησιμότητα από τις κακοήθειες μειώνεται κατά σημαντικό ποσοστό όταν αυτές διαγιγνώσκονται εγκαίρως και αντιμετωπίζονται καταλλήλως. Είναι καίριας σημασίας η αναγνώριση των συμπτωμάτων που θα οδηγήσουν τον ασθενή στην άμεση αναζήτηση βοήθειας από εξειδικευμένο ιατρό για την διερεύνησή τους.

Προληπτικοί έλεγχοι ανά ηλικία

Πνεύμονας: Σε καπνιστές άνω των 20 πακέτων/χρόνια, συστήνεται αξονική τομογραφία θώρακα χαμηλής ακτινοβολίας ετησίως ή έως και 15 έτη αφού διακόψουν το κάπνισμα.

Μαστός: Οι γυναίκες θα πρέπει να γνωρίζουν τον τρόπο αυτοεξέτασης από την ηλικία των 20 ετών. Από την ηλικία των 45 ετών συστήνεται η ετήσια μαστογραφία και από τα 55, ο ανά 2 έτη έλεγχος.

Παχύ έντερο: Από την ηλικία των 45 ετών συνιστάται η προληπτική κολονοσκόπηση, η οποία θα επαναλαμβάνεται αναλόγως ευρημάτων έως την ηλικία των 75.

Προστάτης: Συστήνεται ετήσιος έλεγχος από την ηλικία των 45 ή 55 ετών (αναλόγως οικογενειακού ιστορικού).

Τράχηλος μήτρας: από την ηλικία των 25 ετών και εφ’ όσον έχει ξεκινήσει η σεξουαλική δραστηριότητα, ανά 5ετία έλεγχος με τεστ Παπανικολάου έως την ηλικία των 65 ετών. Ο εμβολιασμός θεωρείται απαραίτητος.

Σημείωση: οι παραπάνω οδηγίες προληπτικού ελέγχου αναφέρονται μόνο στον γενικό πληθυσμό. Σε περίπτωση ιστορικού κακοήθειας στην οικογένεια ή γενετικής προδιάθεσης, μεταβάλλονται κατά περίπτωση βάσει των οδηγιών εξειδικευμένου θεράποντος ιατρού.

Συμπερασματικά

Οι κακοήθειες αποτελούν μέχρι και σήμερα μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Με τις νέες μεθόδους παρακολούθησης, τον ισορροπημένο τρόπο ζωής και τη σωστή συμβουλευτική με τους προληπτικούς ελέγχους υπό εξειδικευμένη ιατρική καθοδήγηση, μπορούμε να περιορίσουμε σημαντικά την εμφάνισή τους.

Νικήτας Αλέξανδρος Φ. Σκληρός, Παθολόγος, Διευθυντής Β΄ Παθολογικής Κλινικής, ΙΑΣΩ Γενική Κλινική