Φυτοφαγία και βιώσιμη διατροφή

Όταν μιλάμε για βιώσιμη διατροφή, εννοούμε τις διατροφικές επιλογές που μπορεί να κάνουμε με τον μικρότερο δυνατό αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, εφαρμόζοντας πάντα υγιεινά πρότυπα που ταυτόχρονα κάνουν καλό και στην υγεία μας.

Αυτό σημαίνει ότι οι βιώσιμες επιλογές στη διατροφή μας προσφέρουν διπλό καλό, τόσο στην υγεία, όσο και στο περιβάλλον, στην παρούσα φάση, αλλά και στο μέλλον. Κι αν ψάχνετε το είδος διατροφής που θα σας προσφέρει και τα δύο με διάρκεια, οι φυτικές και φυσικές τροφές θα πρέπει να απαρτίζουν το μεγαλύτερο ποσοστό ή ολοκληρωτικά τη διατροφή σας.

Σύμφωνα με την EAT-Lancet Commission, μια ομάδα επιστημόνων από 16 διαφορετικές χώρες, η οποία ανέλυσε και κατέθεσε τις υπάρχουσες αποδείξεις όσον αφορά τις διατροφικές απαιτήσεις, τα απόβλητα και τις συνολικές διατροφικές επιλογές του πλανήτη, η παραγωγή τροφίμων αποτελεί τη βασική αιτία περιβαλλοντικών αλλαγών και εκπομπών αερίου στον κόσμο.

Σύμφωνα με την ομάδα επιστημόνων, η χορτοφαγική και η vegan διατροφή φαίνεται να παρουσιάζει τη μεγαλύτερη μείωση σε αξιοποίηση γης και τις λιγότερες εκπομπές αερίων, ενώ χρησιμοποιείται ταυτόχρονα και λιγότερο νερό.

Σύμφωνα με τις επιστημονικές σημειώσεις της ομάδας, για να είναι μια διατροφή βιώσιμη, πρέπει να περιλαμβάνει αυξημένη κατανάλωση λαχανικών, φρούτων, ολικής άλεσης, ξηρών καρπών και οσπρίων. Ταυτόχρονα, χρειάζεται μείωση της κατανάλωσης των επεξεργασμένων δημητριακών, των πρόσθετων σακχάρων, του κόκκινου κρέατος και των επεξεργασμένων τροφών συνολικά.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η παραγωγή τροφίμων υπολογίζεται ότι προκαλεί το 20-30% των παγκοσμίων εκπομπών αερίων και αντιστοιχεί στο 66% της χρήσης νερού.

Μια βιώσιμη διατροφή, λοιπόν, πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν τις επιπτώσεις που έχει στο περιβάλλον, το άτομο και την τροφική αλυσίδα, με τους παράγοντες που παίζουν ρόλο να είναι η διατροφική διαθεσιμότητα, το σχετικό κόστος, η βιοποικιλότητα, η προστασία του οικοσυστήματος και η γενική υγεία.

Με βάση αυτούς τους παράγοντες, λοιπόν, και σύμφωνα με την EAT-Lancet Commission, τα είδη διατροφής που είναι περισσότερο βιώσιμα από την κλασική δυτικού τύπου διατροφή είναι τα παρακάτω.

Χορτοφαγία και φυτοφαγία

Σύμφωνα με την EAT-Lancet Commission, η χορτοφαγία, η vegan διατροφή και η φυτοφαγία αποτελούν τύπους διατροφής πιο βιώσιμους από αυτούς που περιέχουν κρέας και άλλα ζωικά προϊόντα. Η ομάδα επιστημόνων, μάλιστα, τονίζει πως αν κάποιος αντικαταστήσει τα ζωικά προϊόντα στη διατροφή του με φυτικές τροφές, θα βελτιώσει το αποτύπωμά του όσον αφορά το περιβάλλον ενώ ταυτόχρονα θα κάνει καλό και στην υγεία του.

Όπως αναφέρει και μελέτη που έχει δημοσιευτεί στο Journal Global Environmental Politics, τα ζωικά προϊόντα όπως το κρέας, τα γαλακτοκομικά και τα αυγά αποτελούν το βασικό σημείο της συζήτησης όσον αφορά ένα βιώσιμο μοντέλο διατροφής.

Ο λόγος είναι ότι αυτού του είδους τα τρόφιμα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο περιβάλλον που πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν, όπως η χρήση της γης, του νερού, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, ενώ σημαντικοί παράγοντες είναι και η υπεραλίευση, όπως και η παραγωγή μεθανίου από τις φάρμες.

Το 2014, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών τόνισε ότι η κτηνοτροφία φτάνει το 14,5% όλων των εκπομπών που προέρχονται από τον άνθρωπο και η μείωσή της, μειώνοντας πρώτα την ανάγκη για κατανάλωση ζωικών προϊόντων, μπορεί να βελτιώσει την κατάσταση περιβαλλοντικά.

Η καλλιέργεια καλαμποκιού που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση, για παράδειγμα, σημαίνει ότι όλη η παραγωγή θα πάει σε ανθρώπινο πληθυσμό. Για όσους, όμως, καταναλώνουν και κρέας ή ζωικά εν γένει, η ίδια ποσότητα καλαμποκιού θα πάει στην κτηνοτροφία.

Συν τοις άλλοις, τα ζώα απαιτούν έξτρα γη και πόρους, που σημαίνει ότι η καλλιέργεια ζωικών τροφών απαιτεί σημαντικά περισσότερη γη.

Τοπική παραγωγή

Σίγουρα είναι πιο δύσκολο να βρει κάποιος τοπικά προϊόντα αν ζει σε μεγάλη πόλη, από το να βρίσκεται σε ένα μικρό χωριό με το δικό του περιβόλι, αλλά και πάλι μπορείτε να προτιμήσετε φρούτα και λαχανικά από κοντινές περιοχές, από τη λαϊκή ή από κάποιον γνωστό σας παραγωγό και σίγουρα όχι από το εξωτερικό.

Με αυτό τον τρόπο, εκτός του ότι πιθανόν να καταναλώνετε πιο φρέσκα τρόφιμα, καθώς φτάνουν σε εσάς πιο γρήγορα, μειώνεται και το ανθρακικό αποτύπωμα, καθώς δεν διανύουν χιλιάδες χιλιόμετρα για τη μεταφορά τους. Αυτό βέβαια προϋποθέτει να επιλέγετε εποχιακές τροφές, προτιμώντας πάντα τα πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα που παράγονται χωρίς τη χρήση χημικών που βλάπτουν τόσο την υγεία όσο και το περιβάλλον.

Μια ακόμη παράμετρος που αξίζει να λάβετε υπ’ όψιν είναι ότι τα τοπικά φρούτα και λαχανικά μειώνουν τη χρήση συσκευασιών και αποβλήτων, αφού δεν χρειάζεται να συσκευαστούν για να ταξιδέψουν μεγάλες αποστάσεις.

Flexitarian διατροφή

Η flexitarian διατροφή επικεντρώνεται σε φυτικές τροφές αλλά είναι πιο ευπροσάρμοστη, που σημαίνει ότι όσοι την ακολουθούν μπορούν να καταναλώνουν αραιά κάποια προϊόντα ζωικής προέλευσης.

Ο στόχος της είναι να μειωθεί ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος ατόμων που δεν είναι ακόμη έτοιμοι να στραφούν στη χορτοφαγία, αλλά θέλουν να βελτιώσουν και την υγεία τους και το ανθρακικό τους αποτύπωμα στο περιβάλλον.

Η διατροφή αυτή σημαίνει μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, ψαριού, γαλακτοκομικών και συσκευασμένων τροφών, όσο το δυνατόν περισσότερο, τόσο σε συχνότητα όσο και σε ποσότητα, με την έμφαση να παραμένει σε φυτικές τροφές. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν υπάρχει ομοφωνία στο πόσα ζωικά προϊόντα μπορεί να καταναλώνει κάποιος ενώ ακολουθεί βιώσιμη διατροφή.

Όσοι κατανάλωναν μια φορά την εβδομάδα κρέας, για παράδειγμα, μπορούν να μειώσουν σε δυο φορές τον μήνα αρχικά, ενώ όσοι κατανάλωναν καθημερινά, μπορούν να ξεκινήσουν μειώνοντάς το σε μια φορά την εβδομάδα.

Μην ξεχνάτε ότι αυτή η μείωση θα σας ωφελήσει και σε θέματα υγείας, με έρευνες σε βιώσιμες διατροφές να έχουν δείξει ότι όσοι ακολουθούν vegan διατροφή, χορτοφαγία, ημι-χορτοφαγική διατροφή ή είναι ψαρο-φάγοι, παρουσιάζουν 12% μειωμένο κίνδυνο θνητότητας σε σχέση με τους κρεατοφάγους.

Πώς να κάνετε τα πρώτα σας βήματα στη βιώσιμη διατροφή;

Για τους περισσότερους, η τακτική «βήμα-βήμα» βοηθά, καθώς μια μεγάλη και απότομη αλλαγή μπορεί να είναι αρκετά δύσκολη στην εφαρμογή της. Αναλόγως με το μοντέλο διατροφής που θα ακολουθήσετε, θα κινηθείτε καταλλήλως.

Αν πρόκειται να ακολουθήσετε flexitarian διατροφή για παράδειγμα, ξεκινήστε ορίζοντας μια ή περισσότερες ημέρες της εβδομάδας, στις οποίες θα τρώτε μόνο φυτικές τροφές. Εναλλακτικά, μπορείτε να αρχίσετε να μειώνετε σταδιακά τροφές, ξεκινώντας από τις λιγότερο βιώσιμες.

Σύμφωνα με το Environmental Working Group, οι λιγότερο βιώσιμες επιλογές είναι το αρνί, το μοσχάρι, το τυρί, το χοιρινό και ο σολομός ιχθυοτροφείου.

Οι καλύτερες, πιο υγιεινές και πιο βιώσιμες επιλογές που μπορείτε να κάνετε στη διατροφή σας είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, τα οποία στη συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν μικρό περιβαλλοντικό αντίκτυπο.

Από την άλλη, το κρέας, τα ψάρια, τα γαλακτοκομικά, οι συσκευασμένες τροφές έχουν αρνητική επίδραση στο περιβάλλον και στην υγεία.

Δέσποινα Μαρσέλου , Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος (Bsc, Msc, CERT x 2), Εξειδίκευση στα αυτοάνοσα νοσήματα και σε παθήσεις ανοσοποιητικού, Μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία, Επιστημονική συνεργάτις του Winchester University.