Ψυχολογική υποστήριξη γονέων με πρόωρα νεογνά

Ένας πρόωρος τοκετός είναι πρόκληση για τους γονείς.

Ο πρόωρος τοκετός είναι ένα ξαφνικό γεγονός που εξελίσσεται ραγδαία, προκαλεί σοκ για την οικογένεια και οδηγεί σε συναισθηματική κρίση. Η προσδοκία της χαράς αντικαθίσταται από ένα αίσθημα αυξανόμενου στρες καθώς οι γονείς αναγκάζονται να παραιτηθούν από τη φροντίδα του μωρού τους.

Ένας πρόωρος τοκετός κατά το τελευταίο τρίμηνο της κύησης μπορεί να προκαλέσει ψυχικό τραύμα επειδή η μητέρα αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι το παιδί είναι αυτόνομο πλάσμα λίγο μετά το μισό της κύησης. Εάν ο σωματικός χωρισμός συμβεί πριν να είναι η μητέρα ψυχικά έτοιμη δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στην νέα κατάσταση.

Οι μητέρες βιώνουν πολλαπλές απώλειες με τον πρόωρο τοκετό.

Απώλεια μέρους του σώματός τους: Σε αντίθεση με τις περιπτώσεις τελειόμηνης εγκυμοσύνης η μητέρα ενός παιδιού που γεννήθηκε πολλές εβδομάδες νωρίτερα δεν έχει το χρόνο να αποδεσμευτεί από την ναρκισσιστική αγάπη της και να το αγαπήσει έτσι ώστε να το βιώσει ως πραγματική οντότητα που υπάρχει χωριστά από εκείνη
Απώλεια του εαυτού τους: Η μητέρα βιώνει την απώλεια του εαυτού της (μια άδεια κοιλιά) η οποία συμπληρώνεται με μια άδεια αγκαλιά. Το αίσθημα πένθους που βιώνουν συντελεί στη θλίψη που ζουν οι μητέρες μετά τον τοκετό.
Απώλεια του τέλειου μωρού: Η γέννηση ενός πρόωρου αντιπροσωπεύει την απώλεια του ιδανικού μωρού και κατ’ επέκταση την απώλεια της αυτοεικόνας τους, ως ικανούς να αναπαράγουν τους εαυτούς τους, αφού γέννησαν ένα τέτοιο μωρό. Η μητέρα δεν έχει αρκετό χρόνο για να αποδομήσει το φανταστικό μωρό (το μωρό που έχει πλάσει στη φαντασία της). Πιθανόν να βιώνουν ένα μαζικό αίσθημα απαξίωσης.
Απώλεια της αυτοεκτίμησης: Η μητέρα μπορεί να εκφράζεται με τη μορφή φόβου, ενοχών και ανασφάλειας για την επιβίωση του βρέφους, με το αίσθημα της ανικανότητας και μειωμένης αυτοπεποίθησης (αφού δεν ολοκλήρωσε την εγκυμοσύνη της) και ανεκπλήρωτης πραγμάτωσης. Ο αποχωρισμός της μητέρας από το μωρό της βιώνεται ως βίαιο και άγριο ξερίζωμα.

Αντιδράσεις γονέων στη νεογνική απώλεια

Ο φόβος των γονέων μήπως χάσουν το μωρό τους θα αφυπνίσει όλες τις απώλειες και τα πένθη που βίωσαν στο παρελθόν και θα κάνει να αναδυθούν οι συγκινήσεις και οι ψυχικές συγκρούσεις που συνδέονται με αυτές.

Οι γονείς των πρόωρων αναφέρουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις και δυσκολίες προσαρμογής μετά τη γέννησή του, όπως:

Υψηλά επίπεδα άγχους
Αισθήματα ανεπάρκειας και απόγνωσης
Ενοχές για την εμπειρία του πρόωρου τοκετού.
Κατηγορούν τον εαυτό τους για την ανωριμότητα του μωρού τους και για τις πιθανές δραματικές συνέπειες.
Θεωρούν τον εαυτό τους υπεύθυνο για τον σωματικό και ψυχικό του πόνο.
Παρουσιάζουν αμφιθυμία για τη σχέση της με το μωρό. Υπάρχει η πιθανότητα οι γονείς να τρομάξουν αντικρίζοντας το μωρό τους και να αρνηθούν να το επισκεφθούν ή να καθυστερούν το εξιτήριο του προβάλλοντας διάφορες δικαιολογίες ή ακόμα και εγκαταλείπουν τα μωρά τους στην ΜΕΝΝ.
Οι γονείς δεν μπορούν να φανταστούν το μέλλον του παιδιού τους και αυτό καθιστά οδυνηρή την ανάμνηση της εγκυμοσύνης και παγιδεύει τους γονείς σε ένα τρομακτικό και απογοητευτικό παρόν.

Το άγνωστο και τρομακτικό περιβάλλον της Μονάδας Νεογνών

Οι μονάδες εντατικής νοσηλείας νεογνών είναι το πλέον ακατάλληλο μέρος για την δημιουργία μια οποιασδήποτε προσωπικής σχέσης. Τα πλαστικά τοιχώματα της θερμοκοιτίδας χωρίζουν τη μητέρα από το παιδί.

Οι μητέρες δεν είναι προετοιμασμένες να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι το παιδί τους είναι τόσο μικροσκοπικό και εύθραυστο. Η λεγόμενη μέθοδος καγκουρό είναι η πλέον κατάλληλη για αυτή τη συμφιλίωση.

Πώς μπορούμε να στηρίξουμε τους γονείς αυτούς;

Διατήρηση και εφαρμογή υποστηρικτικής και ανθρωποκεντρικής στάσης απέναντι στους γονείς. Το νεογνό όπως και οι γονείς του χρειάζονται να νιώθουν αγάπη και στήριξη, οπότε ενθαρρύνοντάς τους να αγγίζουν, να ταΐζουν και να φροντίζουν το νεογνό θα βοηθήσει στην εδραίωση του δεσμού τους με το νεογνό.
Εφαρμογή της «Μεθόδου Καγκουρό». Διευκολύνουμε τη μητέρα να πάρει το νεογνό στην αγκαλιά της. Το πλεονέκτημα στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι η μητέρα έχει πάλι το παιδί της στην κοιλιά ή στο στήθος της, έτσι ώστε να το αισθάνεται και να βιώνει την αίσθηση που είχε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αυτή η θετική αίσθηση μεταφέρεται και στον τρόπο με τον οποίο βλέπει η γυναίκα στο παιδί της.
Διευκόλυνση του Μητρικού θηλασμού. Μέσω του μητρικού θηλασμού αρχίζει να εδραιώνεται μια στενή σχέση εγγύτητας και αγάπης με αυτή τη νέα ανθρώπινη ύπαρξη. Η νέα μητέρα λοιπόν θα αναπτύξει τη δική της τεχνοτροπία σύμφωνα με την οποία θα συνδέεται με το μωρό της και θα ρυθμίζει τα βιώματά του. Οι μητέρες των πρόωρων μέσω του θηλασμού ή της άντλησης μητρικού γάλακτος νιώθουν ότι προσφέρουν στο μωρό τους κάτι που δεν μπορεί κανένας άλλος να τους προσφέρει, κι έτσι νιώθουν ολοκληρωμένες και χρήσιμες.
Ενημέρωση γονέων για Ομάδες αλληλοβοήθειας. Σε αυτές τις ομάδες γίνεται εφικτό οι γονείς να συζητήσουν ανοιχτά και χωρίς ντροπή συναισθήματα και προβλήματα που παρουσιάστηκαν μετά τον πρόωρο τοκετό. Με τη μετάδοση γνώσεων και εμπειριών μέσα στην ομάδα, ενισχύεται η αυτοπεποίθηση και η αυτοβοήθεια.
Ύπαρξη προγραμμάτων ψυχολογικής παρέμβασης για τους γονείς. Σε ορισμένα προγεννητικά κέντρα προσφέρονται προγράμματα ψυχολογικής παρέμβασης για τους γονείς που έχουν ως στόχο την ανάπτυξη θετικής σχέσης των γονέων με το νεογνό.

Το νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό του ΙΑΣΩ και ΙΑΣΩ Παίδων δεσμεύεται στην στήριξη των μελών της οικογένειας με πρόωρα νεογνά και στην παροχή ενημέρωσης για την καλύτερη αντιμετώπιση αυτής της κρίσιμης και προκλητικής κατάστασης.

Παναγιώτα Καραγιαννίδου, Μαία, Προϊσταμένη ΜΕΝΝ