Παχυσαρκία και γονιμότητα

Τι είναι ουσιαστικά η παχυσαρκία

Παχυσαρκία είναι η παθολογικά αυξημένη εναπόθεση λίπους στις λιπαποθήκες του σώματος, η οποία συνεπάγεται και την αύξηση του βάρους. Σε φυσιολογικά επίπεδα το λίπος αποτελεί το 15- 20% του σωματικού βάρους για τον άνδρα και το 20- 25% για τη γυναίκα, ενώ στην παχυσαρκία τα ποσοστά ξεπερνούν τα παραπάνω.

Ο προσδιορισμός της παχυσαρκίας γίνεται μέσω του Δείκτη Μάζας Σώματος, δηλαδή:

Δείκτης Μάζας Σώματος = Σωματικό Βάρος (σε κιλά) /Ύψος2. (σε μέτρα)

Κανονικό βάρος για τους άνδρες 19,5 - 24,9.

Κανονικό βάρος για τη γυναίκα 18,5 - 23,5

Η παχυσαρκία επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα

Όλες οι σύγχρονες μελέτες συνδέουν το υπερβολικό βάρος με την υπογονιμότητα και στα δύο φύλα. Ακόμα και η μη νοσογόνος παχυσαρκία προκαλεί επιπλοκές στο γυναικείο ορμονικό σύστημα και διαταραχές στην έμμηνο ρύση. Στον άνδρα που θεωρείται υπέρβαρος, συχνά παρατηρείται μειωμένη κινητικότητα και χαμηλός όγκος των σπερματοζωαρίων.

Πώς η παχυσαρκία επηρεάζει τη γονιμότητα της γυναίκας;

Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής (ASRM), το τουλάχιστον 6% των κρουσμάτων πρωτοπαθούς υπογονιμότητας οφείλονται στην παχυσαρκία της γυναίκας.

Αυτό συμβαίνει γιατί στο σώμα της γυναίκας υπάρχουν δύο όργανα που παράγουν οιστρογόνα: οι ωοθήκες και τα επινεφρίδια.

Στις ωοθήκες παράγονται τα οιστρογόνα με κυκλικό τρόπο στη διάρκεια των 28 ημερών του κύκλου.

Στα επινεφρίδια παράγεται μία ορμόνη που λέγεται ανδροστενεδιόνη η οποία μετατρέπεται σε ένα οιστρογόνο που λέγεται οιστρόνη. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται στα λιποκύτταρα και όσο περισσότερο είναι το σωματικό λίπος τόσο μεγαλύτερη και η παραγωγή αυτού του οιστρογόνου.

Κατά συνέπεια, στις παχύσαρκες γυναίκες υπάρχει αυξημένη παραγωγή οιστρόνης, η οποία επηρεάζει το φυσιολογικό κύκλο παραγωγής οιστρογόνων από την ωοθήκη με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η ωορρηξία και να προκαλείται υπογονιμότητα ή ακόμα και στειρότητα.

Για να γίνει απόλυτα κατανοητό θα πρέπει να αναλογιστούμε τις πιθανότητες που έχει μία γυναίκα που λαμβάνει αντισυλληπτικά χάπια να μείνει έγκυος.

Επίσης, οι γυναίκες με αυξημένο δείκτη μάζας σώματος έχουν αυξημένο κίνδυνο για υπέρταση και θρομβωτικά επεισόδια που με τη σειρά τους καθιστούν μία κύηση υψηλού κινδύνου.

Πώς η παχυσαρκία επηρεάζει τη γονιμότητα του άνδρα

Στους άνδρες η παχυσαρκία σχετίζεται με αλλαγές στα επίπεδα της τεστοστερόνης καθώς και άλλων ορμονών που παίζουν σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγή, ενώ ενδέχεται να προκαλεί στυτικές δυσλειτουργίες.

Σύμφωνα με μελέτες, οι παχύσαρκοι άνδρες έχουν χαμηλότερα επίπεδα ολικής τεστοστερόνης στο αίμα τους καθώς και χαμηλότερα επίπεδα των γοναδοτροπινών LH και FSH που είναι απαραίτητες για την αναπαραγωγή. Τα χαμηλά επίπεδα των γοναδοτροπινών είναι ενδεικτικά υπογοναδισμού, κατάσταση στην οποία οι όρχεις δεν λειτουργούν φυσιολογικά.

Επίσης, η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων και μείωση της ελεύθερης τεστοστερόνης.

Η παχυσαρκία επηρεάζει σημαντικά και το σπέρμα ως προς την κινητικότητα, την ποσότητα και τη μορφολογία. Αρκετές μελέτες αποδεικνύουν ότι η κινητικότητα του σπέρματος αναστέλλεται στους παχύσαρκους άνδρες και ειδικότερα σε αυτούς με κοιλιακή παχυσαρκία.

Πώς επηρεάζει η παχυσαρκία την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

Στις υπέρβαρες ή παχύσαρκες γυναίκες, παράγονται λιγότερα ωοθυλάκια σε κύκλους IVF (in vitro fertilization), υπάρχει ελαττωμένη απάντηση στην εξωγενή (φαρμακευτική) διέγερση των ωοθηκών, οπότε έχουν χαμηλή πιθανότητα εγκυμοσύνης αλλά και αυξημένες αποβολές πρώτου τριμήν

Αντιμετώπιση

Η απώλεια βάρους βελτιώνει την ωοθυλακική λειτουργία και τη πιθανότητα σύλληψης.

Παρόλο που είναι εμφανής η αρνητική επίδραση της παχυσαρκίας στη γονιμότητα, μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και μία απώλεια του σωματικού βάρους 5-10% σε συνδυασμό με άσκηση, βελτιώνουν τον κύκλο της γυναίκας και αυξάνουν την πιθανότητα για εγκυμοσύνη. Η ωοθυλακική λειτουργία επανέρχεται στην πλειοψηφία των γυναικών ενώ η πιθανότητα εγκυμοσύνης αυξάνεται κατά 30-40% μετά από ένα χρόνο.

Στους άνδρες, η απώλεια βάρους φαίνεται να έχει σημαντικό αποτέλεσμα στην αύξηση του όγκου του σπέρματος, στη συγκέντρωση και στην κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.

Οι γυναικολόγοι αναπαραγωγής πρέπει να εξηγήσουν στο ζευγάρι ότι είναι σημαντικό να μπουν σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους και ότι η παχυσαρκία αποτελεί πάνω απ’ όλα νόσος με σοβαρές συνέπειες στη γονιμότητα και όχι μόνο.

Μέσα από συλλογική προσπάθεια ενδεχομένως με την βοήθεια και άλλων ειδικοτήτων (ενδοκρινολόγου, διαιτολόγου) το ζευγάρι θα καταφέρει να αποκτήσει ένα υγιές παιδί και να ακολουθήσει έναν υγιεινό τρόπο ζωής.

Στέλιος Παπαδόπουλος
MD, DFFP, BSCCP, Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγου
Συνεργάτης ΙΑΣΩ & Institute of Life IASO