Παθολογικές καταστάσεις των νεφρών, ξεκινώντας από την παιδική ηλικία

Από το 2006 και κάθε χρόνο, έχει καθιερωθεί κάθε δεύτερη Πέμπτη του Μαρτίου  ως η Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού. Η αρχική ιδέα αποδίδεται στη Διεθνή  Νεφρολογική  Εταιρεία (ΙΝΑ), η οποία σε συνεργασία με την Διεθνή Ένωση Νεφρολογικών Ιδρυμάτων για τους νεφροπαθείς καθιέρωσαν με κοινή απόφαση την ιδέα για την Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού.

Κύριος στόχος των εμπνευστών αυτών ήταν η ενημέρωση του κοινού για τις παθολογικές καταστάσεις που σχετίζονται με τους νεφρούς. Αρκετά συχνά, οι παθολογικές αυτές καταστάσεις έχουν την αφετηρία τους στην πρώτη παιδική ηλικία ενώ άλλες εκδηλώνονται κατά την υπόλοιπη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου.

Στην πρώτη περίπτωση, ο παιδίατρος θα πρέπει να έχει ένα σημαντικό ρόλο στην έγκαιρη διάγνωση και την σωστή αντιμετώπιση ενός κατά κανόνα εκ γενετής νεφρολογικού προβλήματος του βρέφους ή και του μεγαλύτερου παιδιού, με συνήθως όμως καλή έκβαση.    

Ανεξαρτήτως ηλικίας εν τούτοις, ο στόχος για την σωστή ενημέρωση παραμένει αναλλοίωτος και εξακολουθεί πάντοτε να θεωρείται σημαντικός και επιβεβλημένος. Θα πρέπει οι επαγγελματίες υγείας να ενημερωθούν με βάση τα σύγχρονα στατιστικά δεδομένα, ποια είναι η συχνότητα της χρόνιας νεφρικής νόσου, για να κατανοήσουν ακόμη περισσότερο σήμερα την αναγκαιότητα της ενημέρωσης του κοινού και κατ’ επέκταση της πιθανής πρόληψης!

Τα σύγχρονα λοιπόν δεδομένα αναφέρουν ότι 1 στα 10, φαινομενικά υγιή, ενήλικα άτομα πάσχουν από διάφορες παθολογικές καταστάσεις των νεφρών με τη μορφή μιας χρόνιας, μη αναστρέψιμης, και επομένως μόνιμης, νεφρικής βλάβης. Έχει, επίσης, υπολογιστεί ότι το έτος 2040 και παρά τα τεράστια επιτεύγματα της τεχνολογίας, η χρόνια νεφροπάθεια θα αποτελεί την 5^η αίτια για πρώιμο  θάνατο, ακολουθώντας μετά τα καρδιαγγειακά αίτια, τον καρκίνο, το σακχαρώδη διαβήτη και την χρόνια πνευμονοπάθεια. Τα τέσσερα αυτά αναφερόμενα νοσήματα μόνον προηγούνται, ως αίτια πρώιμου θανάτου σε σχέση με τις παθήσεις των νεφρών.

Είναι γνωστό εν τούτοις ότι με εξαίρεση τα συγγενή αίτια που αποτελούν ήδη ένα προϋπάρχον παθολογικό, ανατομικό, υπόστρωμα, για αρκετές άλλες νεφροπάθειες, πολλές καταστάσεις που επιβαρύνουν τη νεφρική λειτουργία είναι προβλέψιμες και αντιμετωπίσιμες, αφού τα αίτια που τις προκαλούν είναι γνωστά. Οι καταστάσεις αυτές που δρουν επιβαρυντικά για τους νεφρούς ή σε προϋπάρχον παθολογικό υπόστρωμα είτε και χωρίς το υπόστρωμα αυτό, είναι η παχυσαρκία, η υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, και η υπερουριχαιμία (αύξηση του ουρικού οξέως στο αίμα).

Ιδιαίτερα η παχυσαρκία, που αποτελεί πλέον, για τον δυτικό τουλάχιστον κόσμο μια ενδημική νόσο, έχει κατά την τελευταία 15ετια  δεκαπλασιάσει το κίνδυνο για χρόνια νεφρική νόσο (obesity related glomerulopathy). Φαίνεται δε, ότι οι αριθμοί αυτοί θα αυξάνουν εάν ο σύγχρονος άνθρωπος δεν αλλάξει τις καθημερινές διατροφικές του συνήθειες και δεν προσθέσει επίσης  στην καθημερινότητα του τη σωματική άσκηση.

Είναι έξαλλου γνωστή η συνύπαρξη της παχυσαρκίας με την υπέρταση και την υπερλιπιδαιμία όπως επίσης είναι και απόλυτα βεβαιωμένο ότι η επαναφορά του σωματικού βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα  στους παχύσαρκους, έχει ευνοϊκό αποτέλεσμα και αποκαθιστά αντίστοιχα  στα φυσιολογικά επίπεδα την αρτηριακή πίεση όπως και τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα. Έχει τέλος πρόσφατα αναφερθεί ότι και τα αυξημένα επίπεδα του ουρικού οξέως στο αίμα αποτελούν έναν ανεξάρτητο παράγοντα για χρόνια νεφρική νόσο.

Μετά την σύντομη αυτή αναφορά μας στους, διατροφικού τύπου, παράγοντες κινδύνου που επηρεάζουν τη νεφρική λειτουργία είναι κατανοητό ότι το ευρύ κοινό, ο κάθε πολίτης δίπλα μας, θα πρέπει να ενημερωθεί προς την κατεύθυνση αυτή. Για να επιτευχθεί αυτό όμως, θα πρέπει σε ενημερωθούν πρωτίστως οι επαγγελματίες υγείας.

Για παράδειγμα, στην απαραίτητη κλινική εξέταση του ασθενούς, που για οποιονδήποτε λόγο προσέρχεται στον θεράποντα ιατρό του θα πρέπει να εκτιμάται και ο δείκτης μάζας σώματος (BMI), ώστε να εντοπίζεται το υπέρβαρο και μελλοντικά παχύσαρκο άτομο, να ενημερώνεται αναλόγως και να λαμβάνει τις ορθές κατευθυντήριες οδηγίες πρόληψης.

Θα πρέπει πρωτίστως, όλοι οι φορείς της δημόσιας υγείας, κυβερνητικοί και άλλοι υπεύθυνοι, να ενημερωθούν για το μέγεθος του προβλήματος και να καταρτίσουν ανάλογα  προγράμματα για την σωστή ενημέρωση του κοινού.

Επίσης, τα ιδιαιτέρως προσφιλή στο ευρύ κοινό, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα  μπορούσαν, υπό συνθήκες ορθής ιατρικής παρέμβασης, να διαδραματίσουν ένα πολύ θετικό ρόλο στην πληροφόρηση του κοινού.  

Κατά την άποψη μας, όλα αυτά δεν είναι και δεν θα πρέπει να ακουστούν ως συνθήματα μιας ημέρας, τιμώντας  την Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού, άλλα θα πρέπει να ενταχτούν στα πλαίσια μιας επαναλαμβανόμενης ενημερωτικής καμπάνιας. Εξάλλου, η  πρόσφατη περίοδος της covid-19 πανδημίας μας δίδαξε τους τρόπους μιας επιτυχημένης υγειονομικής ενημέρωσης.

Ελένη Γεωργάκη – Αγγελάκη
Παιδονεφρολόγος Διευθύντρια Παιδονεφρολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων
Επίκουρη Καθηγήτρια, ΕΚΠΑ