Το ψυχολογικό ταξίδι του καρκίνου

Στην ερώτηση ποια αρρώστια φοβάται κάποιος περισσότερο στην ζωή του, η απάντηση των περισσοτέρων θα είναι ο καρκίνος και αυτό διότι στο άκουσμα της λέξης ή στην υποψία διάγνωσής του δημιουργούνται συναισθήματα τρόμου, άγχους, λύπης, αλλά και ελπίδας ότι στο τέλος όλα θα πάνε καλά.

Οι ασθενείς μας αντιμετωπίζουν την διάγνωση του καρκίνου σαν ένα εχθρό που εισβάλλει απροειδοποίητα και απρόσκλητα , στον υγιή-μέχρι πρότινος- οργανισμό τους.  Συνήθως έρχεται πάντα στην λάθος στιγμή που τα παιδιά είναι μικρά ή οι ασθενείς είναι μικροί σε ηλικία και δεν έχουν προλάβει να κάνουν οικογένεια ή υπάρχουν άλλες σημαντικές επαγγελματικές υποχρεώσεις.

Συνήθως εμφανίζεται την στιγμή που οι ασθενείς μας δεν έχουν προγραμματίσει να ασχοληθούν με τον εαυτό τους γιατί προέχουν άλλα θέματα.

Η αιφνίδια παρουσία του, τρομάζει, «θολώνει», αποσυντονίζει και αποπροσανατολίζει αυτούς που επισκέπτεται και τους οικείους του.  Οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, έχουν το ίδιο μοτίβο «γιατί εγώ, γιατί τώρα» και «δεν μπορώ να το διαχειριστώ».

Απορίες όπως τι θα πουν και πως θα το πουν στα παιδιά τους, εάν θα πρέπει να ενημερώσουν του ηλικιωμένους γονείς τους  και τους συναδέλφους τους, είναι από τις ερωτήσεις που δεχόμαστε σχεδόν από όλους τους ασθενείς μας.

Υπάρχουν ασθενείς, που σε όποια ηλικία και εάν έχουν φτάσει τα παιδιά τους θέλουν να τα προστατέψουν από την αλήθεια. Η φράση «δεν θέλω να τα ταλαιπωρήσω» ακούγεται σχεδόν από όλους τους ηλικιωμένους ασθενείς μας.  Υπάρχουν γονείς μικρών παιδιών που πιστεύουν ότι εάν δεν ονομάσουν την νόσο τα παιδιά δεν θα την καταλάβουν και θα συνεχίσουν αμέριμνα την ζωή τους.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν «παιδιά» που νοσούν  και αποκρύπτουν την διάγνωση και τις θεραπείες από τους γονείς τους, για να μην επιβαρύνουν την ήδη βεβαρυμμένη υγεία τους.

Στην πραγματικότητα όλοι γνωρίζουν την αλήθεια, απομονώνονται και δεν μοιράζονται τα συναισθήματα τους, τη στιγμή που έχουν ανάγκη ο ένας την υποστήριξη του άλλου.  Ακόμα και σήμερα υπάρχουν συγγενείς που επιλέγουν να «εξαφανίσουν» ιστολογικές και εξετάσεις αρκεί  να μην «πέσουν» κατά λάθος στα χέρια των ασθενών και μαθευτεί η διάγνωση.  Ο φόβος τους είναι μήπως επηρεαστούν  οι ασθενείς και δεν το αντέξουν.  Οι ίδιοι οι ασθενείς το πρώτο πράγμα που μας επισημαίνουν είναι ότι θέλουν να γνωρίζουν όλη την αλήθεια και δεν θέλουν οι γιατροί τους να τους αποκρύψουν τίποτα. Η μόνη απαίτησή τους είναι ότι δεν θέλουν να τους λυπούνται και  να μην νιώθουν τον οίκτο στα βλέμματα των άλλων.

Η διάγνωση του καρκίνου κάποιους τους αιφνιδιάζει τόσο πολύ που χαρακτηριστικά μας αναφέρουν  ότι «είναι σαν να μου έχουν τραβήξει το χαλί κάτω από τα πόδια».

Ξεπερνώντας το πρώτο σοκ, αρχίζουν να συνειδητοποιούν τρομαγμένοι και αγχωμένοι ότι μπροστά τους υπάρχει ένα χρονικό διάστημα που θα υποβληθούν σε εξετάσεις και θεραπευτικά σχήματα, θα γνωρίσουν καινούργια μηχανήματα και θα καλεστούν να συνεργαστούν με ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, πρόσωπα άγνωστα μέχρι τότε που πρέπει να εμπιστευτούν την υγεία τους.

Οι οικείοι τους, αναρωτιούνται πως πρέπει να τους φέρονται και προσπαθούν να τους κάνουν ψυχολογική στήριξη, κάθε φορά που εκφράζουν τους φόβους τους, με την αποστομωτική φράση «μην ανησυχείς όλα θα πάνε καλά».  Αυτή η καλή πρόθεση μπορεί να θυμώσει κάποιους ασθενείς, γιατί εισπράττουν ότι δεν αναγνωρίζεται η αγωνία τους.  Άλλους ασθενείς προς στιγμή τους κάνει να νιώσουν καλά και μετά την ξεχνάνε και ξαναβυθίζονται στις αρνητικές τους σκέψεις.

Κατά τη διάρκεια των θεραπειών συνδέονται με το προσωπικό, τον ασθενή στο διπλανό κρεβάτι  και πολλές φορές παρατηρούμε ότι αλληλοϋποστηρίζονται  κάνοντας μία άτυπη ψυχολογική στήριξη, που άλλες φορές τους δίνει κουράγιο και άλλες τους προβληματίζει.

Ο καρκίνος όμως είναι και δύναμη και ελπίδα.  Πολλοί ασθενείς με προϋπάρχουσες νευρώσεις αμφιβάλουν στην αρχή των θεραπειών τους ότι θα ανταπεξέλθουν στα πολύπλοκα σχήματα θεραπειών και τις παρενέργειές τους.  Σχεδόν όλοι τα καταφέρνουν και αυτό τους δίνει δύναμη να συνεχίσουν τη ζωή τους. Ο καρκίνος είναι μία πάθηση που σε βοηθάει να ξεπεράσεις προηγούμενες φοβίες και άγχη, γιατί οι μέχρι τότε καθημερινές σου ανησυχίες εξαφανίζονται μπροστά στα γράμματα Ca.

Τελειώνοντας τις θεραπείες, μας αποχωρίζονται με ανάμεικτα συναισθήματα, χαίρονται γιατί «ένας κύκλος έκλεισε», λυπούνται γιατί φεύγουν από ένα προστατευτικό περιβάλλον που τους πρόσφερε ασφάλεια.   Η στάση μας είναι να τους διαβεβαιώσουμε ότι είμαστε πάντα δίπλα τους και όταν νιώσουν την ανάγκη μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μας.  Κάποιοι ασθενείς μας, θα μας αποχαιρετίσουν και θα επιστρέψουν στην καθημερινότητα τους με ευκολία, γεμάτοι ελπίδα ότι όλα θα πάνε καλά στο μέλλον. Κάποιοι δυσκολεύονται να ξαναγυρίσουν στις ασχολίες τους και στις δραστηριότητές τους, είναι συγκρατημένοι, φοβούνται μήπως κάνουν κάτι και βλάψουν την υγεία τους.  Πολλοί από αυτούς τους ασθενείς έχουν κατηγορήσει, στο παρελθόν τον εαυτό τους για την εμφάνιση της νόσου. Μία μεγάλη μερίδα ασθενών  αποδίδουν την διάγνωσή τους σε μία μεγάλη στεναχώρια ή στο άγχος, δηλαδή σε ψυχολογικά αίτια. Έχουν μία ψυχολογική αιτία πάντα με αρνητική σημασία και αρκετή ενοχή.

Τελειώνοντας τη θεραπεία, φοβούνται μην κάνουν τα ίδια λάθη και επιστρέψουν σε εμάς. Δεν είναι σπάνιο να ακούμε τη φράση φεύγοντας «και να μην σας ξαναδούμε».  Ευτυχώς στα αντίστοιχα ογκολογικά τμήματα γνωρίζουμε ότι δεν αναφέρονται σε προσωπικό επίπεδο, αλλά εκφράζουν την ελπίδα τους για το μέλλον.

Οι ασθενείς μας πολλές φορές θέλουν να νοηματοδοτήσουν την διάγνωση και την πορεία  της, χαρακτηριστικά αναφέρουν ότι «όλα, για κάποιο σκοπό γίνονται».

Υπάρχουν όμως και κάποιοι ασθενείς που  ξαναγυρίζουν  και χρειάζεται να τους έχουμε ξανά κοντά μας.  Τότε χρειάζεται να καταβάλλουμε περισσότερη  προσπάθεια για να τους στηρίξουμε  ψυχολογικά. Η προσπάθεια που κάνουμε είναι ομαδική, συνεργαζόμαστε με κοινό στόχο το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, οι  γιατροί (παθολόγοι- ογκολόγοι, ακτινοθεραπευτές ογκολόγοι), το νοσηλευτικό προσωπικό και οι τεχνολόγοι- ακτινοθεραπείας.

Η δεύτερη φορά είναι πιο δύσκολη για τους ασθενείς μας.  Οι ασθενείς μας νιώθουν λυπημένοι και απογοητευμένοι.  Στην αρχή μας εκφράζουν θυμό για το αποτέλεσμα, αλλά στην πορεία ξανακερδίζουμε την εμπιστοσύνη τους.  Δεσμευόμαστε να είμαστε κοντά τους με ενσυναίσθηση, αξιοπρέπεια, κρατώντας τις κατάλληλες αποστάσεις και χωρίς να ταυτιζόμαστε.  Οι ασθενείς μας θέλουν την παρουσία και την υποστήριξή μας.  Συνήθως όταν γνωρίζεις έναν ασθενή τον ακολουθείς για πολλά χρόνια, μαθαίνεις να αγωνιάς μαζί του για τα αποτελέσματα των εξετάσεων, χαίρεσαι με τις καλές απαντήσεις και ελπίζεις σε καλύτερες όταν κάτι δεν πάει όπως περιμένει ο ασθενής.

Εάν ερωτηθούμε ποια είναι η ψυχολογική ερμηνεία του καρκίνου θα την καταλάβουμε όταν την δούμε μέσα από την έννοια της απώλειας ή την απειλή της απώλειας.  Οι ασθενείς μας κατά την πορεία της νόσου μπορεί να χάσουν ή να απειληθούν ότι θα χάσουν. Μπορεί να χάσουν την υγεία τους,  τη φυσική τους δύναμη, τη σεξουαλικότητά τους, την εικόνα του σώματός τους όπως την γνώριζαν,  την ανεξαρτησία τους, τον ρόλο και  τον έλεγχο της ζωής τους.

Πολλοί ασθενείς θεωρούν τη διάγνωση του καρκίνου σαν ένα «δώρο» στη ζωή τους, κάτι που ήρθε και τους άλλαξε, τους έκανε καλύτερους. Προφανώς γιατί η απώλεια της υγείας, μας κάνει να εκτιμήσουμε αυτό που είχαμε δεδομένο μία ημέρα πριν την διάγνωση.  Στην πραγματικότητα όλοι θέλουν να γυρίσουν σε εκείνη την ημέρα.