Όλα όσα θέλετε να μάθετε για τον Καρκίνο του Τραχήλου της Μήτρας

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων HPV έχει αποδειχθεί ότι συνήθως, αλλά όχι πάντοτε, είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενος και περισσότερο από το 80% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών έχει έρθει κάποια στιγμή σε επαφή μαζί του.

Υπάρχουν πολλά είδη και μεταλλάξεις του ιού, άνω των 220 αλλά μόνο 150 γονότυποι έχουν μελετηθεί επαρκώς.

Οι συνηθέστεροι τύποι είναι περίπου 40 και προσβάλλουν τους βλεννογόνους του γεννητικού συστήματος αλλά και τον πρωκτό, το στοματοφάρυγγα και το δέρμα.

Τι προκαλούν συνήθως?

Οι ιοί αυτοί προκαλούν κονδυλώματα, μυρμηγκιές, θηλώματα αλλά και σοβαρότερες καταστάσεις όπως είναι οι ενδοεπιθηλιακές αλλοιώσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε καρκινογένεση, συνήθως τραχήλου μήτρας αλλά και πρωκτού, αιδοίου ή κόλπου σπανιότερα, ενώ ενοχοποιούνται και για καρκινογένεση στον στοματοφάρυγγα.

Όλες όσες μολύνονται θα πάθουν καρκίνο τραχήλου μήτρας?

Όχι βέβαια.

Μόνο ένα ποσοστό από όσες μολύνθηκαν, πολύ λιγότερο από το 1% , προσεγγίζει ακόμη και το 1 στα χίλια, θα πάθει καρκίνο τραχήλου μήτρας και βέβαια εφόσον δεν αντιμετωπισθεί η προκαρκινική  βλάβη που πάντοτε προηγείται .

Το αντίθετο ισχύει για όσες έπαθαν καρκίνο τραχήλου μήτρας, όπου  στο 99.7% προηγήθηκε χρόνια μόλυνση από τον ιό HPV               (ενσωματωμένη λοίμωξη)

 Σε μεγάλο επίσης ποσοστό όσων έχουν καρκίνο κόλπου, αιδοίου, πρωκτού  αλλά και στοματοφάρυγγα, προηγήθηκε HPV λοίμωξη.

Η σημασία της ανακάλυψης του ιού από τον δρα ZUR HAUSEN που τον απομόνωσε στο εργαστήριο, ήταν μεγάλη και του χάρισε το βραβείο NOBEL.

Η καρκινογένεση συνδέεται πιο πολύ με την επίμονη πολύχρονη παρουσία του ιού και την αναπαραγωγή του μέσα στα κύτταρα του τραχήλου και όχι με την απλή μόλυνση που πολλές φορές εξαφανίζεται χωρίς θεραπεία (αυτοκάθαρση), μιά διαδικασία που όμως μπορεί να διαρκέσει έως και 36 μήνες.

Η αυτοκάθαρση είναι συνάρτηση της σύνθεσης του κολπικού μικροβιώματος, του τύπου του ιού, της βαρύτητας της βλάβης , αλλά και της σεξουαλικής συμπερφοράς.

Ειδικά το μικροβίωμα του κόλπου δηλαδή το σύνολο των παθογόνων αλλά και μη βακτηρίων του κόλπου, ασκεί προστατευτική δράση όταν υπερισχύουν οι γαλακτοβάκιλλοι.

Πώς θα καταλάβει μια γυναίκα ότι έχει μολυνθεί και ποιες κινδυνεύουν περισσότερο?

Υπάρχουν περιπτώσεις που η ίδια η γυναίκα θα παρατηρήσει κονδυλώματα ή μυρμηγκιές στα γεννητικά όργανα ή το δέρμα της, αλλά τις περισσότερες φορές η μόλυνση δεν γίνεται αντιληπτή παρά μόνο από τα κυτταρολογικά ευρήματα στο τεστ Παπανικολάου, ή από τα ειδικά HPV m-RNA ή DNA tests.

Μόλις η γυναίκα ενημερωθεί ότι υπάρχει παθολογικό παπ τεστ, ή HPV test, θα πρέπει να παραπεμφθεί σε ιατρείο κολποσκόπησης, εξειδικευμένο στην παθολογία τραχήλου  κόλπου, όπου με ειδικές εξετάσεις θα τεθεί η διάγνωση του βαθμού της βλάβης που μπορεί να υπάρχει.

Όλος αυτός ο έλεγχος είναι διαθέσιμος στο τμήμα παθολογίας τραχήλου μήτρας και κολποσκόπησης του ΙΑΣΩ.

Δεν σημαίνει ότι ένα παθολογικό παπ τέστ ή HPV test ή και ο συνδυασμός αυτών (co-testing) θα δείξει απαραίτητα και σοβαρή βλάβη στον έλεγχο με κολποσκόπηση, αλλά η διερεύνηση πρέπει να γίνει. Ο παραδοσιακός έλεγχος περιλαμβάνει το κλασσικό παπ τέστ όπου το κυτταρολογικό υλικό απλώνεται σε μία καλυπτρίδα                (πλακάκι) και μετά απο ειδική χρώση, ελέγχονται τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κυττάρων  και διαπιστώνεται εάν υπάρχει βλάβη στη σχέση πυρήνα / πρωτοπλάσματος..

Ο πιο σύγχρονος έλεγχος χρησιμοποιεί την κυτταρολογία υγρής φάσης (LBC), που εντοπίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια τα κύτταρα με παθολογικά χαρακτηριστικά, ειδικά από το αδενικό επιθήλιο.

Η χρήση παραδοσιακών ειδικών μοριακών τεχνικών μπορεί να εντοπίσει το DNA του ιού HPV και την παραγωγή  της πρωτεΐνης L1, οπότε και επιβεβαιώνεται η μόλυνση από τον ιό. Οι τεχνικές PCR εντοπισμού του DNA του ιού HPV ανιχνεύουν κυρίως την επισωματική λοίμωξη, που όμως τις περισσότερες φορές είναι παροδική.

Υπάρχουν πολλές μέθοδοι ανίχνευσης που γονοτυπούν και ανιχνεύουν έως και 49 τύπους ( όπως η μέθοδος CLART 3 HPV ) από τη γκάμα όλων των στελεχών δηλαδή υψηλού, μετρίου αλλά και υψηλού κινδύνου.

Άλλη τεχνική (COBAS HPV DNA), ανιχνεύει την επισωματική λοίμωξη που προέρχεται από τη δεξαμενή των 14 τύπων HPV υψηλού κινδύνου HIGH RISK του ιού των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων (HPV16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68)

Στη συνέχεια και εφόσον το αποτέλεσμα είναι θετικό η μέθοδος γονοτυπεί τους ιούς 16, 18.

Μια άλλη τεχνική, η τεχνική APTIMA m-RNA επιτρέπει  να γίνεται απομόνωση, ανίχνευση και ενίσχυση των ειδικών πρωτεϊνών E6/E7 ,εντοπίζει την ενσωματωμένη λοίμωξη, κάτι που έχει μεγάλη σημασία, διότι σημαίνει ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης σοβαρής βλάβης είναι μεγάλος ή και ξεκίνησε η διαδικασία της καρκινογένεσης.

Η μέθοδος αυτή επιτρέπει την ανίχνευση της ενσωματωμένης ενεργού λοίμωξης 14 τύπων HPV υψηλού κινδύνου (Ηigh-risk) του ιού των ανθρωπίνων κονδυλωμάτων (HPV16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68) στους οποίους οφείλεται άνω του 95% των καρκίνων τραχήλου και αιδοίου – κόλπου.

Στη συνέχεια και εφόσον το αποτέλεσμα είναι θετικό η μέθοδος γονοτυπεί τους ιούς 16, 18/45.

Η πλέον επικίνδυνη ηλικία ανάπτυξης σοβαρής βλάβης και τραχηλικής καρκινογένεσης, είναι μεταξύ 30 και 40 ετών.

Υπάρχουν περισσότερο και λιγότερο επικίνδυνοι ιοί?

Υπάρχουν ιοί που έχουν μεγάλη πιθανότητα να προκαλέσουν τραχηλική αλλά και άλλου είδους καρκινογένεση όπως τα ογκογόνα HIGH RISK στελέχη 16, 18,31,33,35,39,45,51,52,53,58,59,68,73,82 και άλλοι που έχουν μικρότερη όπως τα LOW RISK στελέχη 6,11 που προκαλούν συνήθως τα κονδυλώματα.

Οι ιοί 16, 18  και 45 είναι οι πλέον επικίνδυνοι.

O τύπος 16 προκαλεί καρκίνωμα από το πλακώδες επιθήλιο του τραχήλου και η συχνότητα του σαν διηθητική νόσος έχει μειωθεί στις μέρες μας και οι 18, 45  καρκίνο από το αδενικό επιθήλιο , που είναι και αρκετά ύπουλο, και πιο δύσκολο στη διάγνωση, ενώ η συχνότητα του αυξάνει στις μέρες μας.

Εκείνο όμως που έχει σημασία, είναι ότι για τη θεραπεία δεν λαμβάνουμε υπόψη  την επικινδυνότητα του ιού, όσο την βαρύτητα της βλάβης που έχει προκληθεί.

Πόσο διάστημα μετά τη μόλυνση εκδηλώνεται η βλάβη ?

Συνήθως οι κονδυλωματώδεις βλάβες αναπτύσσονται σε 3 εβδομάδες έως 3 μήνες μετά τη πρωτομόλυνση .

Οι δυσπλαστικές (ενδοεπιθηλιακές) βλάβες χαρακτηρίζονται σαν δυσπλασίες πρώτου βαθμού ( CIN1/ LGSIL-χαμηλού βαθμού αλλοιώσεις ) και δεύτερου ή τρίτου βαθμού (CIN2, CIN3 /HGSIL-υψηλόβαθμες αλλοιώσεις)

Οι βαρείες προκαρκινικές βλάβες αλλά και ο διηθητικός καρκίνος μέχρι να εκδηλωθούν σε διάστημα έως και 15 ετών από την πρωτομόλυνση.

Για να αναπτυχθεί όμως καρκίνος, γνωρίζουμε ότι απαιτείται  η λοίμωξη από τον ιό να είναι επίμονη και χρόνια και όχι παροδική.

Toμεγαλύτερο ποσοστό από τις πρώτου βαθμού βλάβες υποχωρούν αυτόματα και χωρίς θεραπεία,αλλά χρειάζεται παρακολούθηση. Στην περίπτωση αυτή είναι λάθος να γίνεται οποιαδήποτε επέμβαση και ειδικότερα εκτομή τραχήλου, ειδικά σε άτοκες γυναίκες, διότι αποτελεί υπερθεραπεία και μπορεί να προκληθεί ανεπάρκεια τραχήλου και πρόωρος τοκετός.

Οι βαρειές δυσπλασίες CIN3 (HGSIL ) που οδηγούν σε διηθητικό καρκίνο σε ποσοστό 12-30% είναι αυτές που πρέπει να πρέπει να θεραπεύονται.

Τι είδους θεραπεία εφαρμόζεται?

Στην κονδυλωμάτωση εφαρμόζονται φαρμακευτικές τοπικά αλλά και άλλες ειδικές θεραπείες τοπικά όπως LASER, κρυοπηξία, θερμοκαυτηρίαση κλπ.

Στις ήπιες δυσπλαστικές βλάβες που πολλές φορές υποστρέφουν και μόνες τους, συνιστάται παρακολούθηση και συντηρητική αντιμετώπιση. Η διακοπή του καπνίσματος, κάποιες βιταμίνες, ιχνοστοιχεία  και προβιοτικά ενισχύουν την καλή άμυνα του οργανισμού συμβάλλοντας στην υποχώρηση των ήδη υφιστάμενων βλαβών.

Υπάρχουν ανοσοενισχυντικά σκευάσματα και τοπικές κολπικές θεραπείες που αποτρέπουν τη δυσβίωση στον κόλπο, βοηθώντας στην κάθαρση από τον ιό και στην υποστροφή της βλάβης.

 Στις βαρείες δυσπλαστικές βλάβες (HGSIL) ακολουθείται συνήθως θεραπεία με LASER/LLETZ/LEEP και oι θεραπείες αυτές πρέπει να εφαρμόζονται  από εξειδικευμένους στην κολποσκόπηση και παθολογία τραχήλου γυναικολόγους.

Οι αφαιρετικές θεραπείες για βαρείες δυσπλαστικές βλάβες εφαρμόζονται λαμβάνοντας πάντοτε υπόψιν την ηλικία της ασθενούς και το προηγούμενο μαιευτικό της ιστορικό διότι κάποιες από αυτές τις θεραπείες μπορεί έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη μαιευτική νοσηρότητα, προκαλώντας ανεπάρκεια τραχήλου μήτρας με συνέπεια την αύξηση των ποσοστών προωρότητας.

Εκείνο που είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό, είναι ότι θεραπεύουμε μόνο την βλάβη που δημιουργείται και όχι τη μόλυνση από τον ιό.

Υπάρχουν μέτρα προστασίας?

Το προφυλακτικό προστατεύει σε ποσοστό άνω του 70% απο τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, παρέχοντας παρέχοντας προστασία όσον αφορά και τη μετάδοση του ιού HPV.

Γενικά συνιστάται η χρήση του όπως και η τήρηση των κανόνων υγιεινής (όχι χρήση κοινών εσωρούχων, πετσετών κλπ)

Τι γίνεται όμως με τους άνδρες ερωτικούς συντρόφους?

Όσοι έχουν εμφανή κονδυλώματα πρέπει να θεραπεύονται με τις γνωστές μεθόδους.

Υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα μόλυνσης του άνδρα ερωτικού συντρόφου από τη σύντροφο του που έχει μολυνθεί, χωρίς ο ίδιος να έχει εκδηλώσει ορατά κονδυλώματα.

Όμως η πιθανότητα να προσβληθεί κάποιος άνδρας από δυσπλασία ή καρκίνο πέους είναι πολύ μικρή.

Υπάρχει πάντοτε μεγαλύτερος κίνδυνος να μολυθεί η γυναίκα απο μολυσμένο ερωτικό σύντροφο από οτι ο άνδρας, προφανώς λόγω διαφορετικής δομής αλλά και των συνθηκών θερμοκρασίας και υγρασίας του κόλπου της γυναίκας σε σχέση με το δέρμα στην  πόσθη του άνδρα.

Υπάρχει εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου μήτρας?

Από το 2017 είναι διαθέσιμο το εμβόλιο που καλύπτει 9 τύπους  ιού HPV , τους 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 και 58 δηλαδή τους πλέον καρκινογόνους, αλλά και ταυτόχρονα προστατεύει και από τα κονδυλώματα.

 Μπορεί να χορηγηθεί σε ηλικίες 12 έως 15 ετών σε δύο δόσεις εντός εξαμήνου και σε μεγαλύτερα κορίτσια έως 18 ετών σε 3 δόσεις και είναι δωρεάν.

Χορηγείται όμως και σε μεγαλύτερες ηλικίες κάτω από προϋποθέσεις που θα συζητήσουμε .

Στις 10 Ιουνίου 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χορήγησε άδεια κυκλοφορίας, η οποία ισχύει σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, για το Gardasil 9. Η πλήρης EPAR και η περίληψη του σχεδίου διαχείρισης κινδύνου του Gardasil 9 διατίθενται στον δικτυακό τόπο του Οργανισμού, στη διεύθυνση :

ema.europa.eu/Find medicine/Human medicines/European public assessment reports

Το εμβόλιο αυτό, δηλαδή το προφυλακτικό εμβόλιο έχει ελάχιστες σοβαρές  παρενέργειες και έχει λάβει έγκριση κυκλοφορίας από τους επίσημους οργανισμούς φαρμάκων της Ευρώπης και Η.Π.Α.

Το εμβόλιο όμως αυτό δεν φαίνεται να προστατεύει όσες έχουν ήδη μολυνθεί και νοσούν από πάθηση που σχετίζεται με την παρουσία αυτών των ιών.

Υπάρχει προβληματισμός για το εάν θα χορηγείται το εμβόλιο σε όσες είχαν νοσήσει με δυσπλαστική βλάβη που οφείλεται στον HPV, θεραπεύθηκαν και δεν ανιχνεύεται πλέον ιός ή σε όσες έχουν μολυνθεί από άλλα στελέχη ιού.

Το προφυλακτικό εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί μετά απο θεραπευτική αφαιρετική θεραπεία και έλεγχο " test of cure", δηλαδή έλεγχο για την παρουσία ιού και κυτταρικών αλλοιώσεων 6 μήνες μετά τη θεραπεία.

Η τακτική παρακολούθηση, σε συνδυασμό με τις σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους αλλά και το εμβόλιο, που αφορά κυρίως την επόμενη γενιά,  δίνει την αισιοδοξία να πιστεύουμε ότι θα μειωθούν δραστικότατα οι θάνατοι από καρκίνο τραχήλου μήτρας, που σήμερα προσβάλλει περίπου 25 000 γυναίκες κάθε χρόνο, μόνο στην Ευρώπη .

Εκείνο όμως που πρέπει να κρατήσετε στο μυαλό σας είναι ότι παρά τις όποιες εξελίξεις στον τομέα της πρόληψης αλλά και της θεραπείας του καρκίνου τραχήλου μήτρας, δεν πρέπει ποτέ να αφήσουμε, ειδικά στις ηλικίες άνω των 25, τον ετήσιο γυναικολογικό έλεγχο που περιλαμβάνει τεστ Παπανικολάου και πιθανόν κολποσκόπηση ή άλλες ειδικότερες εξετάσεις.

Πρέπει να γνωρίζετε ότι ένα ποσοστό 10% από τα παπ τέστ είναι παθολογικό και 1 στα χίλια θα δείξει κακοήθη νεοπλασία.     Είναι παραδεκτό διεθνώς, ότι η γυναίκα με δυσπλαστική  βλάβη τραχήλου μήτρας, έστω και αν θεραπεύθηκε, έχει 5πλάσιο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου τραχήλου μήτρας τα επόμενα 20 χρόνια.

 Ο ετήσιος αυτός έλεγχος έχει σώσει εκατομμύρια γυναίκες μέχρι σήμερα.