Ρευματοειδής αρθρίτιδα

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα (ΡΑ) είναι ένα χρόνιο αυτοάνοσο νόσημα. Προκαλεί φλεγμονή στις αρθρώσεις (αρθρίτιδα), δηλαδή, πόνο, διόγκωση, ευαισθησία στην πίεση των προσβεβλημένων αρθρώσεων, δυσκαμψία αυτών και απώλεια της λειτουργικότητάς τους. 

Πόσο συχνή είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα & ποιους προσβάλλει;

Η ΡΑ προσβάλλει περίπου το 1% του γενικού πληθυσμού και τις γυναίκες 3 φορές πιο συχνά από τους άντρες. Στην Ελλάδα, η συχνότητα της κυμαίνεται από 0,6-1%. Εμφανίζεται σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και στην παιδική/εφηβική, αλλά συχνότερα στις ηλικίες 30-50 ετών για τις γυναίκες και 50-60 ετών για τους άνδρες. 

Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας;

Υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τη ΡΑ από άλλες φλεγμονώδεις αρθρίτιδες:

• Συχνότερα πάσχουν περισσότερες της μιας αρθρώσεις και όχι μια μεμονωμένη άρθρωση.
• Συνήθως εμφανίζεται με συμμετρική προσβολή των αρθρώσεων, δηλαδή αν πάσχουν οι αρθρώσεις του δεξιού χεριού, θα πάσχουν και οι αντίστοιχες αρθρώσεις του αριστερού χεριού.
• Προσβάλλει συχνά τις αρθρώσεις του καρπού και των δακτύλων. Επίσης, μπορεί να προσβληθούν οι κροταφογναθικές αρθρώσεις, οι αγκώνες, οι ώμοι, τα γόνατα, τα ισχία, οι αστράγαλοι αλλά και οι μικρές αρθρώσεις των άκρων ποδών.
• Οι ασθενείς εκδηλώνουν συχνά «πρωινή δυσκαμψία», δηλαδή κατά τις πρώτες πρωινές ώρες μετά την έγερσή τους από τον ύπνο τα συμπτώματα από τις αρθρώσεις είναι αρκετά εντονότερα.
• Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίζουν και άλλα συνοδά συμπτώματα όπως ανορεξία, δεκατική πυρετική κίνηση, απώλεια βάρους, κόπωση/κακουχία.

Πότε θα πρέπει ένας ασθενής να υποψιαστεί ότι μπορεί να πάσχει από ρευματοειδή αρθρίτιδα και να επισκεφτεί ρευματολόγο;

Τα συμπτώματα της ΡΑ ιδιαίτερα στην έναρξη της νόσου μπορεί να διαφέρουν πολύ από ασθενή σε ασθενή.

Συνήθως υπάρχει πόνος και οίδημα (πρήξιμο) σε μία ή περισσότερες αρθρώσεις των άκρων (χειρών ή/και ποδών). Δεν είναι ασύνηθες όμως να προσβάλλεται μία μόνο άρθρωση όπως για παράδειγμα το γόνατο.

Αυτό που είναι χαρακτηριστικό, είναι ότι τα συμπτώματα του πόνου και της δυσκαμψίας των αρθρώσεων είναι χειρότερα το πρωί (μετά από την παρατεταμένη νυκτερινή ακινησία) και βελτιώνονται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η πρωινή αυτή δυσκαμψία συνήθως διαρκεί πάνω από 1 ώρα μετά την αφύπνιση και μπορεί να δυσκολεύει τον ασθενή να εκτελέσει τις πρώτες πρωινές του καθημερινές δραστηριότητες.

Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που η ΡΑ μπορεί να πρωτοεκδηλωθεί με συμπτωματολογία συνδρόμου του καρπιαίου σωλήνα, όπως μούδιασμα και πόνος στην άκρα χείρα που συχνά επιδεινώνονται τη νύχτα. Ο πόνος μπορεί να αντανακλά και κεντρικότερα προς το αντιβράχιο και τον ώμο.

Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συνυπάρχει πυρετική κίνηση και μεγάλη καταβολή και τα συμπτώματα από τις αρθρώσεις να παραβλεφθούν.

Πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας;

Η ΡΑ μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη και παραμόρφωση στις αρθρώσεις, ειδικά́ στα αρχικά στάδια της νόσου. Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή θεραπεία από τον ειδικό γιατρό, τον ρευματολόγο. Ακόμη και σήμερα, υπάρχει σημαντική καθυστέρηση στην έγκαιρη διάγνωση σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα στην Ελλάδα, καθώς μόνο στο 27% των ασθενών η διάγνωση γίνεται στο πρώτο τρίμηνο από την έναρξη της νόσου.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας;

Η διάγνωση της ΡΑ είναι κατά βάση κλινική και απαιτεί επίσκεψη σε ειδικό ιατρό, ρευματολόγο, ο οποίος με σωστή λήψη ιστορικού και πλήρη κλινική εξέταση θα αναγνωρίσει χαρακτηριστικά σημεία και συμπτώματα της νόσου, αλλά και θα αποκλείσει άλλα πιθανά αίτια αρθρίτιδας.

Για τη διάγνωση τις ΡΑ απαιτούνται απλές (γενική εξέταση αίματος, βιοχημικός έλεγχος, δείκτες φλεγμονής), αλλά και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις αίματος. Στον ορό των ασθενών με ΡΑ μπορεί να ανιχνευθούν και κάποια αντισώματα, όπως ο ρευματοειδής παράγοντας και τα αντισώματα έναντι του κυκλικού κιτρουλλινιωμένου πεπτιδίου (anti-CCP).

Τα αντισώματα αυτά, εφόσον βρεθούν θετικά, υποστηρίζουν την κλινική διάγνωση. Η παρουσία τους δεν σημαίνει απαραίτητα νόσο, αλλά και η απουσία τους δεν αποκλείει τη διάγνωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, η οποία όπως προειπώθηκε, είναι κατά κανόνα κλινική.  

Τέλος, κάποιες φορές είναι χρήσιμος και ο απεικονιστικός έλεγχος (ακτινογραφίες, υπέρηχος, μαγνητική τομογραφία όπου και όταν απαιτείται) των αρθρώσεων.

Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας;

Αν και έως σήμερα δεν υπάρχει θεραπεία με την οποία να επιτυγχάνεται ίαση της ΡΑ, η σημαντική πρόοδος που έχει επιτελεστεί τα τελευταία χρόνια στην κατανόηση της παθογένειας της νόσου, έχει συντελέσει ουσιαστικά στην ύπαρξη πολλών θεραπευτικών επιλογών για τους ασθενείς με ΡΑ.

Στόχος της θεραπείας είναι η επίτευξη ύφεσης της νόσου, δηλαδή αναχαίτισης της φλεγμονής και της καταστροφής των αρθρώσεων, η μείωση του πόνου, η βελτίωση της λειτουργικότητας και της ποιότητάς ζωής των ασθενών.

Βασική φαρμακευτική αγωγή για τη ΡΑ αποτελούν τα τροποποιητικά της νόσου αντιρευματικά φάρμακα (Disease Modifying Anti-Rheumatic Drugs, DMARDs), συνθετικά ή βιολογικά.

Σήμερα πλέον διαθέτουμε μια πλειάδα φαρμάκων για τη θεραπεία της ΡΑ με τα οποία η πλειονότητα των ασθενών θα επιτύχει την ύφεση της νόσου, θα απαλλαγεί από τον πόνο και θα έχει μια καθημερινότητα με φυσιολογική κινητικότητα και λειτουργικότητα.