Η ακοή του νεογνού

Βασίλης Ντρίνιας
ΠαιδοΩΡΛ, Διευθυντής ΩΡΛ Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων

Η έγκαιρη διάγνωση βαρηκοΐας σε ένα νεογέννητο, χάρη σε πρωτοποριακές μεθόδους  είναι απαραίτητη για να προλάβουμε πιθανή καθυστέρηση στην ομιλία και τη νοητική ανάπτυξη του παιδιού.

H ικανότητα πρόσληψης ήχων από το ακουστικό αισθητηριακό σύστημα του ανθρώπου τον συνοδεύει ήδη από τη γέννησή του. Η πορεία που ακολουθεί ο ήχος, σαν κύμα μέσω του αέρα καταρχήν, αρχίζει από το πτερύγιο του ωτός, ακολουθεί ο έξω ακουστικός πόρος, ο τυμπανικός υμένας και το μέσον ους, που με τα οστάριά του καταλήγει στον κοχλία (το αισθητήριο όργανο της ακοής), όπου και μετατρέπεται, μέσω των τριχωτών κυττάρων του, σε ηλεκτρική ώση. Αυτή πλέον ταξιδεύει στις κεντρικότερες δομές του εγκεφάλου, διά του ακουστικού νεύρου και πολλαπλών συνάψεων, έως τα ακουστικά κέντρα του εγκεφάλου, στον κροταφικό λοβό, όπου και γίνεται η τελική επεξεργασία, με αποτέλεσμα αυτό που ονομάζουμε ακοή.

Η ακοή του νεογνού μπορεί να επηρεαστεί από διαταραχή-βλάβη σε οποιοδήποτε σημείο της πορείας του ήχου έως τον εγκέφαλο. Ανωμαλίες του πτερυγίου και του έξω ακουστικού πόρου είναι εύκολο να αναγνωριστούν από τη γέννηση του νεογνού και επομένως να αντιμετωπισθούν κατάλληλα, ανάλογα με τη βαρύτητα, και σε ιδανικό για αποκατάσταση χρόνο. Η δυσκολία της έγκαιρης διάγνωσης βρίσκεται στις διαταραχές που δεν είναι ορατές και πρέπει να διαγνωσθούν με άλλες αντικειμενικές, ιδανικά, μεθόδους. Η αναγκαιότητα εξέλιξης αντικειμενικών μεθόδων ανίχνευσης, αρχικά, και διάγνωσης εν συνεχεία της νεογνικής βαρηκοΐας έγκειται στο γεγονός ότι αυτή είναι σχετικά συχνή (0,1-0,2%), ειδικά σε σύγκριση με άλλες συγγενείς ανωμαλίες. Η εκτίμηση της ακοής του νεογνού βασιζόμενη στις αντιδράσεις του στους ήχους έχει πολύ μικρή αξιοπιστία και δεν είναι σίγουρα μετρήσιμη. Τέλος, η ακοή είναι υπέρτατης σημασίας για τη λεκτική, ψυχική και κοινωνική εξέλιξη του παιδιού και ο ρόλος της αρχίζει ήδη από τη γέννηση. Επομένως, η όσο νωρίτερα στη βρεφική ηλικία ανίχνευση, διάγνωση και αντιμετώπιση της συγγενούς βαρηκοΐας- κώφωσης, ιδανικά έως την ηλικία των 6 μηνών, είναι ένας σημαντικός στόχος.

Η ανακάλυψη ήχων που παράγονται από τον ίδιο τον κοχλία, οι ονομαζόμενες Ωτοακουστικές Εκπομπές (ΩΑΕ) από τον Kemp το 1975, υπήρξε ένα τεράστιο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή. Υπάρχει, πλέον, η δυνατότητα με μία γρήγορη, ανώδυνη και αξιόπιστη μέθοδο να γίνει η ανίχνευση αυτών των ήχων από τις πρώτες ημέρες της ζωής του νεογνού, πριν βγει ακόμα από το μαιευτήριο. Επειδή η ύπαρξη των ΩΑΕ προϋποθέτει τη φυσιολογική λειτουργία του κοχλία, η ανίχνευσή τους αποτελεί εξαιρετική μέθοδο screening (εντόπισης σε ευρύ πληθυσμό) της νεογνικής βαρηκοΐας.

Η καταγραφή των ακουστικών προκλητικών δυναμικών εγκεφαλικού στελέχους (ABR) -και πιο συγκεκριμένα η αυτοματοποιημένη παραλλαγή τους (aABR)- αποτελεί επίσης μέθοδο που προσφέρει τα προαναφερθέντα πλεονεκτήματα, ως εργαλείο ανίχνευσης νεογνικής βαρηκοΐας τις πρώτες ημέρες της ζωής, είτε από μόνη της ή και συμπληρωματικά με την καταγραφή των ΩΑΕ. Πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι ελέγχει ολόκληρη την ακουστική οδό και δεν περιορίζεται στην περιοχή του κοχλία.

Οι προαναφερθείσες μέθοδοι αποτελούν παγκοσμίως την αναγνωρισμένη πρακτική screening ακοής νεογνών, από την οποία προκύπτει ένας αριθμός ατόμων με πρόβλημα ακοής. Ακολουθεί η διαγνωστική διερεύνηση της βαρηκοΐας με απεικονιστικές μεθόδους (μαγνητική τομογραφία, αξονική τομογραφία), για να ελεγχθεί το ανατομικό υπόστρωμα της βλάβης, και με ακοολογικές μεθόδους (ABR-ASSR), ώστε να προσδιοριστεί η βαρύτητα του προβλήματος. Η διάγνωση ακολουθείται από τη θεραπεία. Χειρουργικές τεχνικές που αποκαθιστούν το έξω και μέσον ους λύνουν τα προβλήματα ακοής που προκαλούνται από ανατομικές διαταραχές των περιοχών αυτών. Η εξέλιξη της τεχνολογίας δίνει τη δυνατότητα χρήσης ακουστικών βαρηκοΐας κατάλληλων για κάθε περίπτωση, ενώ τα κοχλιακά εμφυτεύματα και τα εμφυτεύματα εγκεφαλικού στελέχους είναι επιλογές για βαρύτερες περιπτώσεις.

Να τονιστεί ότι όσο νωρίτερα γίνεται μια θεραπευτική παρέμβαση τόσο καλύτερα τα αποτελέσματα. Σημαντική είναι η παράλληλη διάγνωση και αντιμετώπιση πιθανών συνυπαρχουσών διαταραχών (νευρολογικών, αναπτυξιολογικών, ενδοκρινολογικών, οφθαλμολογικών, δυσμορφιών κ.λπ.), για να είναι η συνολική αποκατάσταση του παιδιού ολοκληρωμένη. Η ακοή του νεογνού μπορεί να ελεγχθεί αξιόπιστα και ανώδυνα, προσφέροντας έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων.