Το σύγχρονο πρόσωπο της εξωσωματικής

Αναστάσιος Παχυδάκης, CCT, MRCOG
Μαιευτήρας Γυναικολόγος,
Λαπαροσκοπικός Χειρουργός, Συνεργάτης Institute of Life - ΙΑΣΩ

Η απόκτηση παιδιού γίνεται πραγματικότητα για ζευγάρια που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επίτευξη κύησης, χάρη στις καινοτόμες τεχνικές και στα πρωτόκολλα στα οποία έχουν πια πρόσβαση.

Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή με τη μέθοδο της τεχνητής γονιμοποίησης έχει συγκεκριμένες ενδείξεις και αποτελεί την τελική λύση για τα ζευγάρια που έχουν προσπαθήσει άλλες μεθόδους χωρίς επιτυχία, αλλά και για όλα τα ζευγάρια με ανεξήγητη υπογονιμότητα (Cochrane 2008). Στα ζευγάρια όπου ο κύκλος είναι φυσιολογικός, οι σάλπιγγες φαίνονται διαβατές και το σπέρμα φαίνεται να έχει φυσιολογικές παραμέτρους, η σπερματέγχυση δεν προσφέρει μεγαλύτερες πιθανότητες από τις χρονισμένες επαφές, παραδείγματος χάριν, και βέβαια καταναλώνει χρόνο και ενέργεια από τα ζευγάρια. Παρότι τα πρωτόκολλα που ακολουθούμε είναι δοκιμασμένα χιλιάδες φορές και εξελίσσουμε διαγνωστικούς αλγόριθμους για να προβλέψουμε το ιδανικό πρωτόκολλο για το ζευγάρι, ο πρώτος κύκλος θεραπείας έχει πάντα και διαγνωστικό χαρακτήρα:

Η ιδιοσυγκρασιακή αντίδραση ενός οργανισμού στη θεραπεία είναι δύσκολο να προεξοφληθεί με απόλυτη ακρίβεια. Η ασφάλεια της υγείας της ασθενούς, η εξατομίκευση του πρωτοκόλλου και η ένταξη των θεραπευτικών πρωτοκόλλων στους σύγχρονους ρυθμούς ζωής του ζευγαριού είναι ο ακρογωνιαίος λίθος μιας θεραπευτικής σχέσης χωρίς άγχος και με ευτυχές αποτέλεσμα.

Τα πρωτόκολλα που εφαρμόζονται σήμερα είναι σύντομα και διαρκούν συνήθως οκτώ ως  δώδεκα ημέρες συνολικά. Η συγκεκριμένη στρατηγική διέγερσης σχεδόν εκμηδενίζει την πιθανότητα σοβαρής κλινικής υπερδιέγερσης, που είναι και η σοβαρότερη επιπλοκή της θεραπείας. Για τις γυναίκες που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή ή απλώς δεν θέλουν να πάρουν μεγάλες δόσεις φαρμάκων, υπάρχουν ειδικά σχεδιασμένα πρωτόκολλα ήπιας διέγερσης (mini IVF), ημιφυσικού ή και εντελώς φυσικού κύκλου, όπου, όμως, η εργαστηριακή αρτιότητα των χειρισμών του ελάχιστου διαθέσιμου γενετικού υλικού είναι ύψιστης σημασίας, αφού οι εμβρυολόγοι αναγκάζονται να εργασθούν με ένα κύτταρο μόνο!

Ένα ζευγάρι, ανεξαρτήτως ηλικίας, προσβλέπει στις μέγιστες πιθανότητες κύησης όταν έχει μεταξύ 11 και 16 ωαρίων (Sunkara et al 2011). Κάτω από τα 11 ωάρια ο αριθμός των εμβρύων προς εμβρυομεταφορά είναι μικρότερος και πάνω από τα 20 ωάρια φαίνεται ότι η ποιότητα των ωαρίων πέφτει λόγω υπερβολικής παραγωγής.

Ο στόχος μίας επιτυχημένης προσπάθειας είναι να πάρει το ζευγάρι τουλάχιστον ένα υγιές παιδί στο σπίτι. Παγκόσμια, η θεραπευτική τακτική είναι να μεταφέρονται πιο εξελιγμένα -σε στάδιο βλαστοκύστης- έμβρυα, λιγότερα σε αριθμό, ένα ενίοτε (Elective Single Embryo transfer), καλύτερα ελεγμένα, με προεμφυτευτική διάγνωση των χρωμοσωμάτων τους, με παραπλήσιο ποσοστό επιτυχίας. Πρόσφατα, το Institute of Life - IASO ανέπτυξε σε συνεργασία με τον διεθνούς φήμης εμβρυολόγο Jaques Cohen ένα σύστημα διαλογής εμβρύων, αλλά και σπερματοζωαρίων, με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intellingence AI), το οποίο αναμένεται να δώσει νέα πνοή και αντικειμενικότητα στο εργαστήριο για τη μεταφορά λιγότερων, αλλά καλύτερα ελεγμένων με μη επεμβατικό τρόπο εμβρύων. Η προεμφυτευτική διάγνωση PGS με Next Generation Sequencing (NGS), που εξασφαλίζει ότι όλα τα χρωμοσώματα των εμβρύων είναι φυσιολογικά, έχει αποδειχτεί ότι μειώνει το χρονικό διάστημα μεταξύ θεραπείας και κύησης. Το έμβρυο υφίσταται βιοψία στο στάδιο της βλαστοκύστης (5^η με 6η ημέρα ανάπτυξης του εμβρύου) οπότε και του αφαιρούμε 6-8 κύτταρα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για να διαγνωσθεί ένα συγκεκριμένο γονίδιο (π.χ. Μεσογειακή Αναιμία, Κυστική Ίνωση–Pregenetic Diagnosis PGD) είτε για να ελεγχθούν τα χρωμοσώματα με PGS για σύνδρομο Down και άλλες ανευπλοειδίες. Ο έλεγχος των χρωμοσωμάτων του εμβρύου πριν τη μεταφορά του βοηθά στην αποφυγή αποβολών και αποτυχημένων εμβρυομεταφορών καιμε αυτόν τον τρόπο μειώνεται το χρονικό διάστημα μεταξύ θεραπείας και θετικού τεστ κύησης και, προφανώς, η ψυχική ανάλωση των ζευγαριών, διότι κάθε έμβρυο με υγιή χρωμοσώματα έχει 65% πιθανότητα να δώσει κύηση, ανεξάρτητα από την ηλικία της μητέρας. Επομένως, όσο αυξάνει η ηλικία της μητέρας τόσο πιο συχνή είναι η ανεύρεση εμβρύων με παθολογικά χρωμοσώματα και τόσο μειώνεται η πιθανότητα να βρεθεί ένα υγιές έμβρυο για μεταφορά. Τέλος, ο έλεγχος του μικροβιώματος του ενδομητρίου με μοριακές τεχνικές (PCR), το οποίο μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε λανθασμένα ότι δεν έχει μικροβιακή χλωρίδα, καθώς και οι συστηματικές και τοπικές θεραπείες έχουν δώσει λύση σε πολυάριθμα περιστατικά ανεξήγητης αποτυχίας.

Η χρήση PRP (platelet rich plasma) για θεραπεία τραυματισμένου ενδομητρίου φαίνεται ότι κερδίζει έδαφος σε περιστατικά όπου η ατροφία του ενδομητρίου δεν μπορεί να θεραπευτεί αλλιώς. Τέλος, η μεταφορά μιτωτικής ατράκτου σε γυναίκες με πτωχή ωοθηκική εφεδρεία και μειωμένη ποιότητα ωαρίων, που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά ερευνητικά στην κλινική μας, φαίνεται ότι μπορεί να δώσει ελπίδα σε γυναίκες που μέχρι τώρα μπορούσαν να απευθυνθούν μόνο σε προγράμματα δωρεάς ωαρίων και έχουν μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον. Τα ζευγάρια με δυσκολία στην επίτευξη κύησης έχουν πλέον έναν οργανωμένο στρατό από κλινικούς εμβρυολόγους, επεμβατικούς εμβρυολόγους, μοριακούς βιολόγους, γενετιστές, που με τον συντονισμό του ειδικού υπογονιμότητας και του προσωπικού σας γυναικολόγου κάνουν τη σύγχρονη τεχνολογία προσβάσιμη, ώστε το ταξίδι τους στη δημιουργία οικογένειας να ξεκινήσει με τη μικρότερη δυνατή καθυστέρηση.