Οδηγίες ηλιοπροστασίας

Η ηλιακή ακτινοβολία περιλαμβάνει τρεις τύπους υπεριώδους ακτινοβολίας  που σύμφωνα με το μήκος κύματος διακρίνονται σε UVA (320–400 nm), UVB (290–320 nm) και UVC (100–290 nm). Η UVC υπεριώδης  ακτινοβολία απορροφάται στο άνω τμήμα της ατμόσφαιρας, ενώ οι UVA και UVB φτάνουν στη γη.

Η υπέρμετρη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, και επομένως στην UVA και  UVB υπεριώδη, προκαλεί παρενέργειες όχι μόνο στο δέρμα αλλά ακόμη  στα μάτια και τo αμυντικό σύστημα του οργανισμού.

Στο δέρμα  οι παρενέργειες είναι άμεσες όπως το  έγκαυμα, και απώτερες  όπως η πρόωρη γήρανση  και o καρκίνος του δέρματος (επιθηλιώματα και μελάνωμα).

H πρόωρη γήρανση του δέρματος και τα επιθηλιώματα που είναι καλοήθεις όγκοι σχετίζονται με τη χρόνια έκθεση στον ήλιο, ενώ η εμφάνιση μελανώματος με τη διαλείπουσα έκθεση στον ήλιο (για παράδειγμα αλόγιστη έκθεση στον ήλιο στις 15ημερες καλοκαιρινές διακοπές) και  τον αριθμό των ηλιακών εγκαυμάτων που έχει υποστεί κάποιος στην παιδική του ηλικία. Τονίζεται ότι  μόνο ένα ηλιακό έγκαυμα στην παιδική ηλικία διπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος στην ενήλικο ζωή. Το μελάνωμα αποτελεί μία από τις χειρότερες κακοήθειες στον άνθρωπο.

Όσον αφορά στα μάτια, η χρόνια έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει όψιμο καταρράκτη, πτερύγιο, κερατίτιδα, επιπεφυκίτιδα, καρκίνο στα βλέφαρα και τους επιπεφυκότες. Βρέφη και παιδιά ηλικίας έως 10χρονών έχουν αυξημένη διαπερατότητα του οφθαλμικού φακού στην ορατή και υπεριώδη ακτινοβολία σε σχέση με τη μετέπειτα ζωή. Επομένως μη προστασία των ματιών την περίοδο αυτή μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες του αμφιβληστροειδούς και  σε καταρράκτη.

Η υπέρμετρη έκθεση στον ήλιο φαίνεται ακόμη  ότι καταστέλλει και την άμυνα του οργανισμού ιδιαίτερα την άμυνα του δέρματος.

Το παιγνίδι σε εξωτερικούς χώρους (αυλή, μπαλκόνι) στην παιδική ηλικία και οι δραστηριότητες στο ύπαιθρο στην εφηβεία, έχουν ως αποτέλεσμα , μέχρι την ηλικία των 18 χρονών ο οργανισμός να δέχεται το 80%  της συνολικής δια βίου υπεριώδους ακτινοβολίας.

Επομένως η ηλιοπροφύλαξη πρέπει να αρχίζει από τη γέννηση και να αποτελεί τρόπο ζωής  για όλη την οικογένεια.

Τι μέτρα  πρέπει να λαμβάνονται; Από τέλος Απριλίου έως τέλος Οκτωβρίου

1) Να αποφεύγεται η έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11πμ – 3μμ επειδή η υπεριώδης ακτινοβολία που φτάνει στη γη στο χρονικό αυτό διάστημα είναι εντονότερη. Πρέπει να εξηγήσουμε στο παιδί που παίζει σε ανοικτό χώρο ότι όταν η σκιά του γίνει κοντύτερη από το ανάστημα του, αυτό σημαίνει ότι οι ακτίνες του ήλιου είναι έντονες και επικίνδυνες και πρέπει να μπει στο σπίτι!!

2) Όταν πρόκειται να εκτεθούμε στον ήλιο να χρησιμοποιείται αντιηλιακό σε όλα τα ακάλυπτα μέρη του σώματος.

Τονίζεται ότι μέχρι την ηλικία των 6 μηνών η ασφάλεια χρήσης αντηλιακών είναι αμφιλεγόμενη. Έτσι βρέφη έως 6 μηνών δεν πρέπει να εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία

Τα αντηλιακά περιέχουν χημικά φίλτρα που απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία ή φυσικά φίλτρα (οξείδιο του ψευδαργύρου, διοξείδιο του τετανίου) που την αντανακλούν ή συνδυασμό και των δύο (χημικά και φυσικά φίλτρα). Στα βρέφη και παιδιά έως 2 χρονών συνιστάται  αντηλιακό μόνο  από φυσικά φίλτρα. Τα φυσικά φίλτρα αφήνουν πάντα στο δέρμα ένα άσπρο φιλμ.  

Χρήση αντηλιακού με δείκτη προστασίας 15 σημαίνει ότι μας επιτρέπει να καθίσουμε στον ήλιο 15 φορές περισσότερο μέχρι να παρουσιάσουμε ελάχιστη κοκκινίλα στο δέρμα σε σχέση με το να μη χρησιμοποιούσαμε αντηλιακό. Επομένως η προστατευτική ικανότητα του αντηλιακού σχετίζεται άμεσα με το δείκτη προστασίας που έχει. Οι Αμερικανικές  Ακαδημίες Δερματολογίας και Παιδιατρικής  συνιστούν ο δείκτης προστασίας στα παιδιά να είναι τουλάχιστο 30 και το αντηλιακό να είναι ευρέως φάσματος δηλαδή να προστατεύει τόσο από τη UVA όσο και τη UVB ακτινοβολία Τονίζεται ακόμη ότι η προστατευτική ικανότητα εξαρτάται όχι μόνο από το δείκτη προστασίας του αντηλιακού αλλά και από την ποσότητα του αντηλιακού που χρησιμοποιείται. Η συνιστώμενη δόση είναι 2mg/cm2 και για να επιτυγχάνεται αυτό πρέπει να μπαίνει παχύ στρώμα στο δέρμα.  Μελέτες δείχνουν ότι συνήθως εφαρμόζεται λιγότερη της συνιστώμενης δόσης (25-50%), με αποτέλεσμα ανάλογη ελάττωση και  του βαθμού προστασίας. Πολύ χρήσιμα για τα μικρά παιδιά είναι και τα αντηλιακά μαγιώ.

H επάλειψη με το αντηλιακό  να γίνεται περίπου 20 -30 λεπτά πριν από την έκθεση στον ήλιο  και να επαναλαμβάνεται κάθε 2 ώρες. Όταν το παιδί μπαινοβγαίνει στο νερό ή είναι ιδρωμένο, η επάλειψη πρέπει να γίνεται συχνότερα.

Το αντηλιακό δεν πρέπει  να χρησιμοποιείται για να παρατείνεται η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Τονίζεται  ακόμη ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο στην παραλία αλλά οπουδήποτε εκτεθούμε στον ήλιο (παιδική χαρά, βόλτα κ.α.). Στα αγόρια να μην ξεχνούμε να βάζουμε αντηλιακό στα πτερύγια των αυτιών που δεν προστατεύονται από τα μαλλιά τους.

Σημειώνεται ότι:

α) το ακτινοσκιερό μέρος, μας καλύπτει μερικώς από τον ήλιο, δεδομένου ότι η ηλιακή ακτινοβολία αντανακλάται από επιφάνειες όπως η άμμος, το νερό, το τσιμέντο.

β) η συννεφιά δεν προστατεύει επαρκώς από την υπεριώδη ακτινοβολία δεδομένου ότι την ελαττώνει μόνο κατά 20-40%.

γ) το κλειστό τζάμι π.χ. του αυτοκινήτου προστατεύει από τη UVB αλλά όχι από τη UVA ακτινοβολία που έχει τη δυνατότητα να  το διαπερνά.

3) Εκτός από το αντηλιακό  στα μέτρα ηλιοπροφύλαξης περιλαμβάνονται πλατύγυρο καπέλο, μπλούζες με μανίκια, μακριά παντελόνια,  γυαλιά ηλίου.

Το καπέλο πρέπει να είναι πλατύγυρο ώστε να προστατεύει το πρόσωπο και ιδιαίτερα τα μάτια, το σβέρκο και τα αυτιά. Η χρήση  πλατύγυρου καπέλου ελαττώνει την έκθεση των ματιών στην υπεριώδη ακτινοβολία κατά 50%.

Οι μπλούζες και τα παντελόνια πρέπει να έχουν πυκνή ύφανση για να προστατεύουν από τον ήλιο. Τα ρούχα είναι ηλιοπροστατευτικά όταν δεν μπορείς να δεις μέσα από αυτά, όταν τα σηκώσεις στο φως. Σε μερικά καλοκαιρινά ρούχα σημειώνεται  στην ετικέτα και ο δείκτης προστασίας από τον ήλιο. Αναγράφεται ως UPF (Ultraviolet Protection Factor) και δείκτης UPF 50+  παρέχει άριστη ηλιοπροστασία.

Τα γυαλιά ηλίου πρέπει επίσης να τηρούν κατάλληλες προδιαγραφές (να μπλοκάρουν την υπεριώδη ακτινοβολία σε ποσοστό τουλάχιστο  99.5%)  και αυτό εξασφαλίζεται όταν τα αγοράσουμε από κατάστημα οπτικών. Όσον αφορά στο χρώμα των φακών θεωρείται ότι το καφέ είναι ίσως το πιο κατάλληλο για καθημερινή χρήση. Χρήση γυαλιών ηλίου κακής ποιότητας διαστέλλει  τις κόρες των ματιών και επομένως επιτρέπει την είσοδο μεγαλύτερης ποσότητας υπεριώδους ακτινοβολίας με επακόλουθο βλάβη στο μάτι.

Η έγκαιρη διάγνωση νόσου σε πολύ μεγάλο ποσοστό θεραπεύει. Η πρόληψη προλαμβάνει!!  Τα μέτρα ηλιοπροστασίας είναι απλά και εύκολο να τηρηθούν. Ας τα ενσωματώσουμε  λοιπόν  στον τρόπο ζωής μας.

Τάλια Τσιβιτανίδου- Κάκουρου MD PhD, Παιδίατρος μετεκπ. εις παιδιατρική δερματολογία, Μέλος του Educational board of the International Society of Pediatric Dermatology, τ. Πρόεδρος της European Society for Paediatric, Dermatology, Διευθύντρια Δερματολογικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων