Ο αντιγριπικός εμβολιασμός στα χρόνια της πανδημίας

Θεοδώτα Λιακοπούλου-Τσιτσιπή
Διευθύντρια Ιατρικής Υπηρεσίας ΙΑΣΩ Παίδων
Διευθύντρια A' Παιδιατρικής Κλινικής ΙΑΣΩ Παίδων

Οι τελευταίες οδηγίες εμβολιασμού έναντι της εποχικής γρίπης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μας οδηγεί σε κρίσιμα συμπεράσματα.

Η πανδημία COVID-19 ανάγκασε τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας τους, για να συνεχίσουν να παρέχουν βασικές υπηρεσίες στους ασθενείς τους. Η διασφάλιση της διατήρησης ή της επανέναρξης των υπηρεσιών ανοσοποίησης είναι απαραίτητη για την προστασία ατόμων και κοινοτήτων από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν με τα εμβόλια και να μειώσουν το βάρος κυρίως της αναπνευστικής νόσου, εν προκειμένω κατά την προσεχή περίοδο της γρίπης. Ο τακτικός εμβολιασμός αποτρέπει ασθένειες που οδηγούν σε περιττές ιατρικές επισκέψεις, νοσηλεία και επιβάρυνση περαιτέρω του συστήματος υγείας.

Για την επερχόμενη σεζόν της γρίπης ο εμβολιασμός θα είναι καθοριστικής σημασίας για τη μείωση των επιπτώσεων των αναπνευστικών ασθενειών στον πληθυσμό και την ακόλουθη επιβάρυνση των συστημάτων υγείας εν μέσω πανδημίας. Η γνωστοποίηση της σημασίας του εμβολιασμού σε ασθενείς και γονείς, καθώς και τα πρωτόκολλα και οι διαδικασίες ασφάλειας που περιγράφονται σε αυτή την καθοδήγηση, μπορούν να βοηθήσουν στην εξασφάλιση διαβεβαίωσης σε όσους θα διστάσουν να προγραμματίσουν τους απαραίτητους εμβολιασμούς.

 Συνεχείς είναι οι εξελίξεις από την πορεία των μελετών για την ανακάλυψη κατάλληλου εμβολίου έναντι του νέου κορωνοϊού. Όμως θα περάσει αρκετό διάστημα μέχρι να κυκλοφορήσει ευρέως και να είναι διαθέσιμο για τον πληθυσμό σε όλες τις χώρες του κόσμου. Υπάρχουν ακόμα αναπάντητα ερωτήματα, κυρίως γιατί οι κλινικές μελέτες δεν έχουν ακόμα αξιολογήσει τα εμβόλια αναφορικά με τη δυνατότητα προστασίας από τον ιό ή τη μεταδοτικότητα όσων τα κάνουν. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα αφορούν την ασφάλεια των εμβολίων και την ανοσολογική απάντηση αυτών που τα λαμβάνουν.  Πιθανόν να χρειασθεί συνδυασμός διαφορετικών εμβολίων για ενίσχυση ή  αναμνηστικές δόσεις. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μπροστά μας αρκετό δρόμο να διανύσουμε στον αγώνα κατά της πανδημίας COVID-19 και θα πρέπει ο πληθυσμός να είναι καλά θωρακισμένος έναντι άλλων νοσημάτων. Για τον λόγο αυτό, οι συστάσεις των ειδικών επιστημόνων είναι να μη σταματήσουν οι εμβολιασμοί που προβλέπονται από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών - τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες.

Συστάσεις εμβολιασμών

Ο τακτικός εμβολιασμός είναι μια ουσιαστική υπηρεσία προληπτικής φροντίδας για τα παιδιά, εφήβους και ενήλικες (συμπεριλαμβανομένων και των εγκύων γυναικών), που δεν πρέπει να καθυστερήσει λόγω της πανδημίας του COVID-19. Σημειώθηκε επίπτωση στον εμβολιασμό λόγω πανδημίας: πολιτικές αποφάσεις (lockdown), περιορισμός - πίεση των συστημάτων υγείας, φόβος σε ατομικό επίπεδο. Είναι σημαντικό να αξιολογηθεί η κατάσταση εμβολιασμού όλων των ασθενών σε κάθε επίσκεψη, για να αποφευχθούν χαμένες ευκαιρίες εμβολιασμών και να διασφαλισθεί η έγκαιρη κάλυψη των εμβολίων.

Γρίπη 2020-2021: Δεδομένα από το νότιο ημισφαίριο 

Η γρίπη είναι μια υψηλά μολυσματική ιική νόσος με ετήσιες επιδημίες και προκαλεί σημαντική νοσηρότητα, θνητότητα και κόστος. Από στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), μόνο οι θάνατοι από σοβαρή αναπνευστική νόσο λόγω γρίπης φθάνουν μέχρι 650.000 ετησίως και στην Ευρώπη μέχρι 70.000. Το νότιο ημισφαίριο έχασε την εποχική γρίπη το 2020. Οι προσπάθειες για τον περιορισμό του COVID-19 είχαν τουλάχιστον μια ευπρόσδεκτη «παρενέργεια». Συγκεκριμένα, τον φετινό χειμώνα, χώρες όπως η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Αργεντινή και η Χιλή είδαν τη γρίπη σχεδόν να εξαλείφεται. Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο επέβαλαν επώδυνα μέτρα, όπως περιορισμό ταξιδιών, κλείσιμο σχολείων, κοινωνική απόσταση, χρήση μάσκας, lockdown για να περιορίσουν τον κορωνοϊό, με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της εξάπλωσής του, αλλά και της γρίπης.

Μια λογική ανησυχία που προκύπτει είναι μήπως η μείωση των κρουσμάτων δεν προκύπτει από μείωση των λοιμώξεων, αλλά από περιορισμένη δυνατότητα για τεστ σε μια χρονιά που τα συστήματα υγείας δέχονται ισχυρές πιέσεις. Η παγκόσμια μείωση της κυκλοφορίας του ιού της γρίπης φαίνεται, ωστόσο, να είναι πραγματική και ταυτόχρονα με την πανδημία του COVID-19 και τα σχετικά περιοριστικά μέτρα στην κοινότητα. Η κυκλοφορία του ιού της γρίπης φυσικά συνεχίζει να παρακολουθείται, για να προσδιορισθεί εάν τα χαμηλά επίπεδα δραστηριότητας παραμένουν μετά τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων. Ωστόσο, υπό το φως της καινοτομίας της πανδημίας COVID-19 και της αβεβαιότητας των συνεχιζόμενων περιοριστικών μέτρων στην κοινότητα, είναι σημαντικός ο προγραμματισμός για την εποχική γρίπη 2020-2021 αυτό το φθινόπωρο και χειμώνα. Το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων (CDC) θεωρεί πιθανό ότι η φετινή εποχική γρίπη και στο βόρειο ημισφαίριο θα είναι πολύ ήπια ή καθυστερημένη. Φέτος το καλοκαίρι, μόνο το 0,2% των δειγμάτων που εξετάσθηκαν στις ΗΠΑ βγήκαν θετικά για γρίπη, έναντι ποσοστού 2,3% την περίοδο 2019-2020. Παρ’ όλα αυτά, τίποτε δεν μπορεί να είναι βέβαιο εν μέσω πανδημίας και συνεπώς επιβάλλεται να γίνει έγκαιρα το αντιγριπικό εμβόλιο. Ορισμένα περιοριστικά μέτρα ενδέχεται να έχουν ρόλο στη μείωση μετάδοσης και σε μελλοντικές εποχές της γρίπης.

Εμβολιασμός γρίπης

Το Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων (CDC) και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (ΑΑΡ) συνιστούν τον αντιγριπικό εμβολιασμό σε όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 6 μηνών, με ιδιαίτερη έμφαση στις ομάδες υψηλού κινδύνου - προσωπικό υπηρεσιών υγείας (έμφαση σε γηροκομεία, κέντρα μακροχρόνιας φροντίδας), προσωπικό φαρμακείων και άλλων ζωτικών υποδομών, ενήλικες άνω των 65 ετών, άτομα με υποκείμενα νοσήματα, μειονότητες (φυλετικές/εθνοτικές). Στα άτομα υψηλού κινδύνου για επιπλοκές, σύμφωνα με ΑΑΡ και CDC, συμπεριλαμβάνονται βρέφη και μικρά παιδιά και φυσικά έγκυες.

Η σύνθεση του τετραδύναμου εμβολίου που κυκλοφορεί για το βόρειο ημισφαίριο για την περίοδο 2020-2021, μετά από σύσταση του ΠΟΥ (αντικατάσταση τριών από τα τέσσερα στελέχη σε σχέση με το εμβόλιο 2019-2020) είναι η κατωτέρω:  

Σύνθεση εμβολίου γρίπης Βορείου Ημισφαιρίου 2020-2021 (ΠΟΥ, Φεβρουάριος 2020)

Τετραδύναμο αντιγριπικό σε αυγά όρνιθας

A/Guangdong-Maonan/SWL1536/2019 (H1N1)pdm09-like virus;

A/Hong Kong/2671/2019 (H3N2)-like virus;

B/Washington/02/2019 (B/Victoria lineage)-like virus; και

B/Phuket/3073/2013 (B/Yamagata lineage)-like virus.

Τετραδύναμα αντιγριπικά κυτταρικά-ανασυνδυασμένα

A/Hawaii/70/2019 (H1N1) pdm09-like virus;

A/Hong Kong/2671/2019 (H3N2)-like virus;

B/Washington/02/2019 (B/Victoria lineage)-like virus; και

B/Phuket/3073/2013 (B/Yamagata lineage)-like virus.

Προετοιμασία για συλλοίμωξη COVID-19 και εποχικής γρίπης

Σε αντίθεση με τη γρίπη, η COVID-19 δεν φαίνεται να είναι εποχική νόσος, λόγω συνεχώς αυξανομένου αριθμού περιστατικών αυτό το καλοκαίρι στις ΗΠΑ, Ευρώπη, αλλά και στη χώρα μας. Μέχρι τώρα παραμένουν πολλά ερωτήματα σχετικά με το πώς η εποχική γρίπη μπορεί να επηρεάσει την πανδημία COVID-19 και το αντίστροφο.

Τα άτομα που έχουν μολυνθεί τόσο με γρίπη όσο και με COVID-19 έχουν διπλάσιες και πλέον πιθανότητες να καταλήξουν, σε σχέση με ασθενείς με κορωνοϊό μόνο, σύμφωνα με στοιχεία από την Αγγλία. Συγκεκριμένα, από τη Δημόσια Υγεία της Αγγλίας (ΡΗΕ) και την ανάλυση περιπτώσεων από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο 2020, διαπιστώθηκε ότι τα άτομα με τους δύο ιούς διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής ασθένειας. Οι περισσότερες περιπτώσεις ήταν σε ηλικιωμένους και περισσότεροι από τους μισούς κατέληξαν. Η Yvonne Doyle, ιατρική διευθύντρια του ΡHE, δήλωσε ότι τα δεδομένα της υπηρεσίας παρείχαν ένα σημαντικό σήμα σχετικά με την ανάγκη να προστατευθούν οι άνθρωποι από τη γρίπη, ειδικά φέτος.

Συμπεράσματα

• Ετοιμότητα στα συστήματα υγείας, εργαζόμενους σε αυτά για συλλοίμωξη γρίπης-COVID-19.
• Επιβεβαίωση των συστημάτων υγείας ότι είναι έτοιμα για την αύξηση ζήτησης σε εμβόλια. Εξασφάλιση ασφαλούς μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων.
• Αύξηση εμβολιαστικών κέντρων (π.χ. σε σχολεία, πανεπιστήμια, φαρμακεία, χώρους εργασίας).
• Εκπαίδευση και εξήγηση των πλεονεκτημάτων και της επίπτωσης του εμβολιασμού στον γενικό πληθυσμό.
• Να απευθυνθούμε στην υπευθυνότητα της κοινότητας,
• Αύξηση της πρόσβασης στα εμβόλια, αρχής γενομένης από τις ευαίσθητες ομάδες, κάτι που ίσχυε μέχρι τώρα, σε όλους αν είναι δυνατόν.
• Το 2020 μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα του τι μπορεί να κάνει η κοινωνία για όλους μας και να πάρει μαθήματα.