Πυρετοφοβία - Τι πρέπει να γνωρίζουμε - Τι κάνουμε λάθος

Ιωάννα Μπαρμπουνάκη MD, MSc, PhD
Παιδίατρος,
Επιστημονικός Σύμβουλος Παιδιατρικού Τμήματος ΙΑΣΩ Παίδων

Αν οι γονείς κατανοήσουν ότι ο πυρετός αποτελεί μια φυσική αντίδραση του οργανισμού στο να αντιμετωπίσει τη λοίμωξη, θα περιορίσουν τους φόβους τους και θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με ψυχραιμία και λογικές ενέργειες.

Ο πυρετός είναι ένα κλινικό σύμπτωμα που εμφανίζεται σε όλα τα παιδιά και αποτελεί μια συνήθη αιτία κλήσης ή επίσκεψης στον παιδίατρο. Παρά το γεγονός ότι είναι πολύ συχνό σύμπτωμα, η αντιμετώπιση από τους γονείς δεν είναι η αναμενόμενη, γιατί η πλειονότητά τους έχει ελλιπή κατανόηση του φαινομένου. Γενικά οι γονείς έχουν αρνητική άποψη για τον πυρετό και εμφανίζουν σύγχυση αναφορικά με την αντιμετώπισή του. Η «πυρετοφοβία» είναι συνυφασμένη με την αντίληψη ότι ο πυρετός προκαλεί βλάβη και ειδικότερα βλάβη στον εγκέφαλο, σπασμούς ή ακόμη και θάνατο. Πού εντοπίζεται, όμως, το πρόβλημα και πώς μπορεί να αλλάξει αυτή η αρνητική στάση;

Τι είναι πυρετός

Πυρετός είναι η παθολογική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος που συμβαίνει ως αποτέλεσμα συγκεκριμένης βιολογικής απάντησης, η οποία ελέγχεται από το κεντρικό νευρικό σύστημα και συγκεκριμένα τον υποθάλαμο. Η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία, την ώρα της ημέρας, το επίπεδο της δραστηριότητας και τη φάση του εμμηνορυσιακού κύκλου στα κορίτσια. Τα βρέφη και τα μικρότερα παιδιά έχουν γενικά υψηλότερες θερμοκρασίες από τα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες, λόγω της μεγαλύτερης αναλογίας επιφάνειας σώματος προς βάρος σώματος και της αυξημένης μεταβολικής δραστηριότητας. Η φυσιολογική ημερήσια θερμοκρασία ποικίλλει κατά τη διάρκεια της ημέρας ¬με το ναδίρ τις πρώτες πρωινές ώρες και το ζενίθ τις πρώτες απογευματινές. Στα νεογνά (0-28 ημέρες) και στα μικρά βρέφη (1-3 μήνες) πυρετός που ανησυχεί ορίζεται θερμοκρασία ≥ 38 C (μέτρηση στο ορθό). Σε παιδιά (3-36 μηνών) ως πυρετός ορίζεται η θερμοκρασία ≥ 38℃ – 39℃, ενώ ως πυρετός που ανησυχεί ορίζεται η θερμοκρασία ≥39 ℃ (μέτρηση στο ορθό), εάν δεν υπάρχει εστία λοίμωξης κατά την κλινική εξέταση. Σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες ως πυρετός ορίζεται η θερμοκρασία ≥ 37,8℃ - 39,4℃, ενώ ως πυρετός που ανησυχεί ορίζεται η θερμοκρασία ≥ 39℃ (μέτρηση στο στόμα).

Πώς γίνεται η σωστή θερμομέτρηση

Η πιο ακριβής μέτρηση της θερμοκρασίας είναι από το ορθό, αλλά για πρακτικούς λόγους περιορίζεται σε παιδιά έως 3 ετών. Για παιδιά άνω των 4 ετών η μέτρηση που προτιμάται είναι από το στόμα, η οποία είναι χαμηλότερη κατά 0,6 ℃ από τη μέτρηση στο ορθό. Η λήψη θερμοκρασίας από τη μασχάλη, παρά το γεγονός ότι εμφανίζει μεγάλη μεταβλητότητα των μετρήσεων, χρησιμοποιείται ευρέως γιατί είναι πιο εύκολη, πιο γρήγορη και καλύτερα αποδεκτή από τα παιδιά και τα άτομα που τα φροντίζουν. Οι συσκευές υπέρυθρου φάσματος για μέτρηση θερμοκρασίας στο μέτωπο και στην τυμπανική μεμβράνη επηρεάζονται από διάφορες παραμέτρους (εφίδρωση, αγγειακές μεταβολές κ.λπ.) και για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε καταστάσεις όπου η ακριβής γνώση της θερμοκρασίας είναι σημαντική για τη λήψη κλινικών αποφάσεων.

Πότε χρειάζεται αντιμετώπιση και, εάν είναι αναγκαία, ποια είναι η σωστή

Ο πυρετός είναι αναπόσπαστο κομμάτι της φλεγμονώδους απάντησης και ως τέτοιο μπορεί να έχει κάποιο ρόλο στην καταπολέμηση της λοίμωξης (καθυστέρηση ανάπτυξης και αναπαραγωγής ιών και βακτηρίων, ενίσχυση ανοσολογικής λειτουργίας). Σχετίζεται, όμως, με αύξηση της μεταβολικής δραστηριότητας, κατανάλωση οξυγόνου, παραγωγή διοξειδίου και αύξηση των καρδιοαναπνευστικών αναγκών. Οι μεταβολές αυτές σε ένα υγιές παιδί δεν έχουν ιδιαίτερες επιπτώσεις, ενώ σε παιδιά με υποκείμενα νοσήματα μπορεί να αποβούν επιβλαβείς.

θ >39℃ και συνδυάζεται με δυσφορία
θ ≥ 40℃
Σε όλα τα παιδιά που εμφανίζουν ευερεθιστότητα ή πόνο.

Δοσολογία- χρήση αντιπυρετικών φαρμάκων

Όταν ενδείκνυται η χρήση αντιπυρετικών φαρμάκων συστήνεται αρχικά η χορήγηση παρακεταμόλης: 10 με 15mg/kg τη δόση (maximum 1gr) από το στόμα κάθε 4-6 ώρες (όχι πάνω από 5 δόσεις ημερησίως). Η δράση της αρχίζει μετά από 30-60 λεπτά, το μέγιστο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται σε 3-4 ώρες και η διάρκεια δράσης της είναι 4-6 ώρες. Δεν συνιστάται η χορήγησή της σε βρέφη κάτω των 3 μηνών. Εναλλακτικά, συνιστάται η χορήγηση ιβουπροφαίνης: 10 mg/kg τη δόση (maximum 600mg) από το στόμα κάθε 6 ώρες (μέγιστη ημερήσια δόση 40mg/kg μέχρι 2,4g). Η δράση της αρχίζει σε λιγότερο από 60 λεπτά, το μέγιστο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται σε 3-4 ώρες και η διάρκεια δράσης της είναι 6-8 ώρες. Δεν συνιστάται η χορήγησή της σε βρέφη κάτω των 6 μηνών. Η χορήγησή τους πρέπει να γίνεται με δοσομετρικές συσκευές για την αποφυγή μικρότερης δοσολογίας, με πιθανά αναποτελεσματική αντιμετώπιση του πυρετού, ή υπερδοσολογίας με κίνδυνο παρενεργειών. Δεν συνιστάται ο συνδυασμός ή η εναλλαγή των αντιπυρετικών προς αποφυγή λαθών, τοξικότητας και ενίσχυσης της πυρετοφοβίας. Αν και ο συνδυασμός και η εναλλαγή των αντιπυρετικών μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικά στη μείωση του πυρετού, δεν είναι σαφές αν η μείωση αυτή είναι κλινικά σημαντική, ενώ ελλοχεύει θεωρητικά ο κίνδυνος ηπατικής ή νεφρικής βλάβης - κυρίως σε παιδιά που δεν είναι επαρκώς ενυδατωμένα. Η ασπιρίνη πρέπει να αποφεύγεται. Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για τους κινδύνους από τη χορήγηση ιβουπροφαίνης σε περιστατικά με πυρετό που νοσούν από Covid 19.

Συμβουλές προς τους γονείς που φροντίζουν ένα παιδί με πυρετό

Ο πυρετός δεν είναι ασθένεια, αλλά μια φυσιολογική απάντηση του οργανισμού σε κάποιο βλαπτικό παράγοντα.
Στα υγιή παιδιά οι περισσότεροι πυρετοί είναι αυτοπεριοριζόμενοι και καλοήθεις, υπό την προϋπόθεση ότι η αιτία είναι γνωστή και το παιδί ενυδατώνεται επαρκώς.
Ο πυρετός δεν προκαλεί εγκεφαλική βλάβη και δεν επιδεινώνει το νόσημα.
Τα αρχικά μέτρα για τη μείωση του πυρετού περιλαμβάνουν χορήγηση επαρκών υγρών, ελαφρά ένδυση και μείωση της δραστηριότητας.
Ο πυρετός χρήζει αντιμετώπισης με αντιπυρετικά φάρμακα, όταν το παιδί δεν είναι καλά (μειωμένη δραστηριότητα, μείωση λήψης υγρών κ.λπ.)
Η μείωση της θερμοκρασίας μετά από χορήγηση αντιπυρετικών δεν βοηθά τον διαχωρισμό της μικροβιακής από την ιογενή λοίμωξη. Σημασία πρέπει να δίνεται στη γενική κατάσταση του παιδιού.
Τα αντιπυρετικά δεν συμβάλλουν στην πρόληψη της εμφάνισης ή της υποτροπής των πυρετικών σπασμών.
Δεν χρειάζεται να ξυπνάμε τα παιδιά για να χορηγήσουμε αντιπυρετικά φάρμακα.
Αναζητάμε ιατρική συμβουλή εάν δεν υπάρχει βελτίωση μέσα σε 48 ώρες ή εάν το παιδί:
- Είναι εμπύρετο και κάτω των 6 μηνών.
- Δείχνει άρρωστο, χλομό, ληθαργικό ή αδύναμο.
- Αρνείται να πιει υγρά.
- Εμφανίζει:

Η κατανόηση του ότι ο πυρετός αποτελεί μια φυσική και επωφελή αντίδραση του οργανισμού στο να αντιμετωπίσει τη λοίμωξη ή ακόμη και να περιορίσει τη διάρκειαά της, πρέπει να αντικαταστήσει τον αβάσιμο φόβο εμφάνισης σπασμών, μηνιγγίτιδας ή άλλων νευρολογικών προβλημάτων. Συστηματική εκπαίδευση των γονέων διαμέσου ξεκάθαρων κατευθυντήριων οδηγιών από παιδιατρικές εταιρείες και τους παιδίατρους αποτελεί το βασικό εργαλείο εξορθολογισμού της στάσης των γονέων απέναντι στο σύμπτωμα του πυρετού.

«Δεν συνιστάται ο συνδυασμός ή η εναλλαγή των αντιπυρετικών προς αποφυγή λαθών, τοξικότητας και ενίσχυσης της πυρετοφοβίας»

«Δεν χρειάζεται να ξυπνάμε τα παιδιά για να χορηγήσουμε αντιπυρετικά φάρμακα»