Καρκίνος του παχέος εντέρου: Η πρόληψη ΜΠΟΡΕΙ να σώσει την ζωή σας

Δήμητρα Καναλουπίτη, MD
Παθολόγος-Ογκολόγος
Διευθύντρια Δ΄ Ογκολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ

Δημοσθένης Ζύλης, MD
Παθολόγος-Ογκολόγος
Επιμελητής Δ΄ Ογκολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ

Κάθε χρόνο, ο Μάρτιος είναι παγκοσμίως αφιερωμένος στην ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού σε σχέση με την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου. Αυτή η παγκόσμια κινητοποίηση οφείλεται στο γεγονός πως ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο τρίτος σε συχνότητα καρκίνος και αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου από νεοπλασίες στις δυτικές κοινωνίες. Προκαλεί αίσθημα ανησυχίας το ότι η συχνότητα εμφάνισής του αυξάνεται τα τελευταία χρόνια στις ηλικίες κάτω των 50 ετών.

Ποιοι είναι οι παράγοντες ρίσκου;

Παράγοντες ρίσκου που δεν υπόκεινται στον έλεγχό μας είναι η ηλικία άνω των 50 ετών, η παρουσία πολυπόδων σε προηγούμενους ελέγχους, η διάγνωση φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, νόσος του Crohn), οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου, κληρονομούμενα γενετικά σύνδρομα (oικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση – FAP, σύνδρομο Lynch) και πιθανόν ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ.

Αντίθετα, παράγοντες ρίσκου που μπορούμε να τροποποιήσουμε αποτελούν η παχυσαρκία, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η δίαιτα αυξημένη σε κόκκινο κρέας, το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ.

Γιατί έχει σημασία η έγκαιρη διάγνωση;

Χωρίς θεραπεία, ο καρκίνος του παχέος εντέρου εξελίσσεται από εντοπισμένη νόσος (στάδιο Ι και ΙΙ) σε τοπικά προχωρημένη νόσο (διήθηση λεμφαδένων-στάδιο ΙΙΙ) και τελικά εξαπλώνεται σε απομακρυσμένα όργανα (μεταστάσεις-στάδιο ΙV). Η πρόγνωση του καρκίνου καθορίζεται από το στάδιο της νόσου. Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου μπορεί να καταστήσει τη νόσο εύκολα διαχειρίσιμη και, εφόσον ο καρκίνος διαγνωσθεί σε πρώιμο στάδιο, να οδηγήσει σε πλήρη ίαση. Αξιοσημείωτη είναι η κλινική παρατήρηση πως εάν η νόσος διαγνωσθεί σε αρχικό στάδιο, η πενταετής επιβίωση των ασθενών φθάνει το 90%, ενώ εάν διαγνωσθεί σε στάδιο IV μειώνεται στο 14%.

Τι συμπτώματα πρέπει να προσέξω;

Πολύ συχνά ο καρκίνος του παχέος εντέρου δεν προκαλεί συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα από την εμφάνισή του και για αυτό συστήνεται ο προληπτικός έλεγχος. Παρά ταύτα, συμπτώματα που θα πρέπει να μας ωθήσουν στο να ζητήσουμε την εκτίμηση του ιατρού αποτελούν οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (ξαφνική δυσκοιλιότητα, διάρροια ή εναλλαγή μεταξύ των δύο), η παρουσία αίματος ή βλέννας στα κόπρανα, η απώλεια βάρους ή το επίμονο κοιλιακό άλγος.

Τι εννοούμε όταν λέμε προληπτικός έλεγχος;

Στόχος του προληπτικού ελέγχου είναι να ανιχνεύσει προ-καρκινικά μορφώματα (πολύποδες, αδενώματα) ή τον καρκίνο σε πολύ πρώιμο στάδιο. Η καλύτερη και ενδεδειγμένη προληπτική μέθοδος είναι η κολονοσκόπηση, η οποία, στην περίπτωση του προκαρκινικού σταδίου, εκτός από διαγνωστική μπορεί να είναι και θεραπευτική εφόσον δύναται να αφαιρέσει πλήρως τα παθολογικά ευρήματα.

Αν και στη χώρα μας η ιδέα της προληπτικής κολονοσκόπησης αντιμετωπίζεται με δυσφορία και επιφύλαξη, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ασφαλή και ανώδυνη πλέον διαδικασία στα χέρια ενός έμπειρου γαστρεντερολόγου. Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρία (American Cancer Society), η προληπτική κολονοσκόπηση πρέπει να διενεργείται μετά την ηλικία των 45 ετών.

Στην περίπτωση που η κολονοσκόπηση δεν είναι δυνατή, υπάρχουν εναλλακτικές εξετάσεις με μειωμένη όμως ευαισθησία, όπως η ανίχνευση αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα (FIT-Guaiac test), η αξονική κολονοσκόπηση ή η κάψουλα παχέος εντέρου.

Ποια είναι η σωστή θεραπεία για τον καρκίνο του παχέος εντέρου;

Μετά τη διάγνωση του καρκίνου, η διεπιστημονική ογκολογική ομάδα που περιλαμβάνει τον Παθολόγο-Ογκολόγο, τον Χειρούργο-Ογκολόγο, τον Παθολογοανατόμο και τον Ακτινοθεραπευτή-Ογκολόγο, θα αποφασίσει τον βέλτιστο θεραπευτικό σχεδιασμό ανάλογα με το στάδιο της νόσου.

Στα πρώιμα στάδια Ι και ΙΙ, η νόσος αντιμετωπίζεται χειρουργικά και ο ασθενής τίθεται σε παρακολούθηση. Στο στάδιο ΙΙΙ, μετά το χειρουργείο, ο ασθενής θα πρέπει να υποβληθεί σε προφυλακτική (επικουρική) χημειοθεραπεία, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος επανεμφάνισης του καρκίνου τοπικά ή σε απομακρυσμένα όργανα.

Στο στάδιο IV, η φαρέτρα των ογκολογικών θεραπειών περιλαμβάνει μεγάλη γκάμα επιλογών όπως χειρουργική αφαίρεση ολιγομεταστάσεων, παρηγορητική ακτινοθεραπεία, θερμοκαυτηριασμός, χημειοθεραπεία. Αυτό που κυρίως άλλαξε το θεραπευτικό τοπίο είναι η προσθήκη εξελιγμένων και καινοτόμων θεραπειών, όπως οι μοριακά στοχευμένες θεραπείες, οι οποίες αναστέλλουν τα μονοπάτια σηματοδότησης πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων, και η ανοσοθεραπεία, η οποία ενεργοποιεί το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς για να καταπολεμήσει τη νόσο. Για την επιλογή του βέλτιστου θεραπευτικού χειρισμού επιτελείται μοριακός γενετικός έλεγχος του όγκου για την ανίχνευση μεταλλάξεων (ΝRAS/KRAS, BRAF, HER2neu, ΜΜR-MSI).

Στο στάδιο αυτό, ο ασθενής και ο Παθολόγος-Ογκολόγος του συμπορεύονται σε αυτόν τον δύσκολο δρόμο ώστε να βελτιώσουν την ποιότητα και ποσότητα της ζωής και να καταστήσουν τον καρκίνο μία χρόνια νόσο. Με τις καινοτόμες θεραπείες η επιβίωση έχει βελτιωθεί σημαντικά, η τοξικότητα και οι παρενέργειες είναι πλέον διαχειρίσιμες, ενώ αυτό που δίνει τη μεγαλύτερη ελπίδα είναι η συνεχής και πολλά υποσχόμενη κλινική έρευνα, η οποία πασχίζει να αναδείξει εξατομικευμένες θεραπείες σύμφωνα με τα γενετικά χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου ασθενούς και του συγκεκριμένου όγκου.

Τι μπορώ να κάνω για να μειώσω τον κίνδυνο να εμφανίσω καρκίνο του παχέος εντέρου;

• Αν είστε άνω των 45 ετών, επικοινωνήστε με τον ιατρό σας και προγραμματίστε έγκαιρα τον έλεγχό σας με κολονοσκόπηση ή όποια άλλη μέθοδο κριθεί κατάλληλη για εσάς.
• Πληροφορηθείτε για το οικογενειακό σας ιστορικό.
• Ακολουθήστε υγιεινή διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά και μειώστε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος και αλκοόλ.
• Ζητήστε βοήθεια από τον ιατρό σας για να διακόψετε το κάπνισμα.
• Διατηρήστε το βάρος σας σε υγιή επίπεδα.
• Προσθέστε στο πρόγραμμά σας την καθημερινή άσκηση.
• Διαδώστε το μήνυμα για την ανάγκη ενημέρωσης, πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης στους οικείους σας.
• Ο φόβος της πανδημίας του COVID-19 αποθαρρύνει την πρόληψη: Μην αμελείτε την υγεία σας. Η πρόληψη ΜΠΟΡΕΙ να σώσει τη δική σας ζωή.