Μύθοι και αλήθειες για το Μητρικό Θηλασμό

Ελένη Τσουκαλά,
MSc, Μαία, Προϊσταμένη Προγεννητικής & Μεταγεννητικής Φροντίδας ΙΑΣΩ

1. Το μωρό μου δεν θηλάζει επαρκώς, γιατί τρώει μόνο για 10 λεπτά

Η λεχωίδα θα δώσει προτεραιότητα στα σημάδια πείνας και κορεσμού του παιδιού της και όχι στο ρολόι της. Χρονοδιαγράμματα και προγραμματισμένες ώρες γευμάτων δεν βρίσκουν άμεση εφαρμογή κατά την έναρξη και εδραίωση του μητρικού θηλασμού. Το μωρό τρώει για τόση ώρα και τόσο συχνά, ανάλογα με τις ανάγκες του και αυτές διαφέρουν από παιδί σε παιδί. Μας δείχνει τον κορεσμό του αν απομακρυνθεί μόνο του από τη θηλή ή αν κοιμηθεί πάνω στο μαστό. Τα πιο πολλά νεογνά περνούν αρκετό χρόνο στο μαστό στις πρώτες τους προσπάθειες, 30 λεπτά έως και πάνω από 1 ώρα. Με τον καιρό, τα μωρά σιτίζονται πιο αποτελεσματικά και χορταίνουν σε 5 με 10 λεπτά. Ως προς τη συχνότητα, αυτή ποικίλει από ώρα σε ώρα και από μέρα σε μέρα για κάθε βρέφος.

2. Θηλασμός 10 λεπτά στον ένα μαστό και 10 λεπτά στον άλλον

Κατά τις πρώτες κρίσιμες 6 εβδομάδες της γαλουχίας, το μωρό πρέπει να τοποθετείται στο στήθος σωστά. Η διάρκεια των γευμάτων αλλάζει ανάλογα με την πείνα του, τη διάθεσή του, την ώρα της ημέρας και τον επιτυχή ή όχι τρόπο θηλασμού. Δηλαδή ένα μωρό που δεν έχει μάθει να καταπίνει γάλα από το στήθος ή δε βρίσκει γάλα, μπορεί να θηλάζει ανεπιτυχώς. Ένα άλλο μωρό μπορεί να έχει μάθει πώς να θηλάζει, να βρίσκει άφθονο γάλα και να τελειώνει το γεύμα του μέσα σε πέντε λεπτά. Δεν μετράμε λοιπόν λεπτά της ώρας με το ρολόι, αλλά παρατηρούμε το παιδί μας. Καταπίνει; Πόσες φορές κατάπιε; Έχει γάλα στο στοματάκι του; Φαίνεται χορτάτο και χαλαρωμένο στο τέλος; Για το θηλασμό δεν χρειάζεται χρονόμετρο!

3. Όσο θηλάζω δεν μπορώ να πάρω φάρμακα/ ή να κάνω συγκεκριμένες εξετάσεις

Σε γενικές γραμμές η πλειονότητα των φαρμάκων που καταναλώνουμε για τις περισσότερες περιπτώσεις είναι συμβατά με το θηλασμό. Αυτό σημαίνει ότι η μητέρα μπορεί να συνεχίζει να θηλάζει χωρίς καμία παρέμβαση. Υπάρχει μια σειρά πραγμάτων που εξετάζουμε για να κατηγοριοποιήσουμε τα φάρμακα σύμφωνα με την επικινδυνότητα για το βρέφος και για τον θηλασμό. Το μοριακό βάρος, η σύνδεσή τους με πρωτεΐνες, ο χρόνος ημίσειας ζωής, η βιοδιαθεσιμότητα είναι τα χαρακτηριστικά του φαρμάκου που αξιολογούνται για την επιλογή του φαρμάκου.

Στην περίπτωση ανάγκης διενέργειας απεικονιστικών εξετάσεων δεν υπάρχει αντένδειξη πλην των εξετάσεων που γίνεται χρήση ραδιενεργών μέσων. Στην περίπτωση αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας με χορήγηση σκιαγραφικού δίνονται συγκεκριμένες οδηγίες.

4. Είμαι έγκυος στο 2ο μωράκι μου. Πρέπει να διακόψω τον θηλασμό

Ο θηλασμός κατά τη διάρκεια μιας ομαλής εγκυμοσύνης δεν αυξάνει την πιθανότητα να υπάρξουν αρνητικές συνέπειες στη μητέρα ή στο νεογέννητο. Εδώ και αρκετά χρόνια γνωρίζουμε ότι η συνέχιση του θηλασμού στη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι ασφαλής υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει η μαμά είναι ευαισθησία του στήθους και των θηλών, ιδιαίτερα στο 1ο 3μηνο και μείωση της ποσότητας του γάλακτος στο 2ο 3μηνο. Ο θηλασμός στη διάρκεια της κύησης μπορεί να αυξήσει τον αριθμό των συσπάσεων της μήτρας. Το γεγονός αυτό δεν αποτελεί συνήθως πρόβλημα, εκτός αν υπάρχει ιστορικό επαπειλούμενων κυήσεων, αποβολών ή πιθανότητα πρόωρου τοκετού, οπότε σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να εξετάζεται το ενδεχόμενο διακοπής θηλασμού.

5. Έχω δίδυμα. Δεν μπορώ να θηλάσω

Η μητέρα παράγει γάλα, ανάλογα με το βάρος και τις ανάγκες του νεογνού της. Οι μητέρες διδύμων μάλιστα παράγουν περίπου διπλάσια ποσότητα μητρικού γάλακτος. Ο μητρικός θηλασμός διδύμων μολονότι διαρκεί περισσότερη ώρα, απαλλάσσει το ζευγάρι από το υψηλό κόστος της τεχνητής διατροφής και από τη χρονοβόρα διαδικασία καθαρισμού και αποστείρωσης των μπιμπερό. Στην περίπτωση που ο θηλασμός δεν είναι εφικτός, ενθαρρύνουμε τη μητέρα να αφαιρεί το γάλα της με θήλαστρο εκμεταλλευόμενη την ύψιστη διατροφική αξία, την ανοσολογική προστασία (πρώτο φυσικό εμβόλιο) και τον υπακτικό ρόλο που έχει το μητρικό γάλα. Η αύξηση και η διατήρηση του μητρικού γάλακτος επιτυγχάνεται με προσπάθεια και επιμονή, είτε τοποθετώντας τα νεογνά στο στήθος, είτε αντλώντας το γάλα με θήλαστρο σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Ενδεχόμενο προωρότητας

Η κατάσταση των νεογνών θα αξιολογηθεί από τους επαγγελματίες υγείας της μονάδας νεογνών και μαζί με τους γονείς θα συναποφασίσουν τον κατάλληλο τρόπο σίτισης των διδύμων, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και την επιθυμία της μητέρας να θηλάσει. Οι γονείς των διδύμων, τα οποία χρειάζονται την υποστήριξη της μονάδας νεογνών, είναι επιπλέον ψυχολογικά βεβαρημένοι καθώς αποχωρίζονται τα παιδιά τους και αισθάνονται ότι έχουν ελάχιστα να προσφέρουν στη βελτίωση της κατάστασης των μωρών τους.

6. Ο Μητρικός Θηλασμός είναι υπόθεση μόνο της μαμάς και όχι της οικογένειας

Η στάση της οικογένειας, το συγγενικό και φιλικό περιβάλλον και η γενική άποψη του πληθυσμού για το θηλασμό αποτελούν προγνωστικούς δείκτες. Πολλές νέες μητέρες , ενδέχεται να έχουν μικρή ή καθόλου εμπειρία με το θηλασμό. Αυτό οφείλεται κυρίως σε κυρίαρχες πεποιθήσεις που διαμορφώθηκαν τις δεκαετίες του ΄60 και του ΄70, όπου σημειώθηκαν τα χαμηλότερα ποσοστά του μητρικού θηλασμού σε όλες σχεδόν τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου λόγω του κινήματος της χειραφέτησης των γυναικών. Σαν αποτέλεσμα αυτού ήταν να χαθεί ή να περιοριστεί σε ανησυχητικό βαθμό η τέχνη του θηλασμού ή να εφαρμόζεται για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και να διακόπτεται.

7. Θα επιστρέψω στην εργασία μου. Πρέπει να σταματήσω το θηλασμό

Σε περίπτωση επιστροφής της μητέρας στην εργασία της, μπορεί να κάνει ατομική τράπεζα γάλακτος. Η άμελξη του γάλακτος μπορεί να επιτευχθεί με το χέρι ή με μια αντλία (κατά προτίμηση ηλεκτρική). Λίγες ημέρες νωρίτερα από την επιστροφή στην εργασία σας, θα πρέπει να αρχίσετε σταδιακά και χωρίς άγχος να αντλείτε γάλα μετά τον θηλασμό/παράλληλα με τον θηλασμό ή περίπου την ώρα σίτισης του παιδιού με στερεές τροφές. Με τον τρόπο αυτό το αντλημένο γάλα διατηρούμενο στο ψυγείο ή στην κατάψυξη , θα καλύψει τις ανάγκες του παιδιού σας , ενώ απουσιάζετε.

Πριν την άμελξη – άντληση, πλένετε καλά τα χέρια με σαπούνι και νερό. Χρήση Ηλεκτρικής αντλίας διπλής άντλησης. Καλό θα ήταν να αφιερώνετε λίγο χρόνο για άντληση και ενώ είστε στον εργασιακό σας χώρο. Έτσι αφενός θα αποφορτίσετε το στήθος σας ,που είναι πιθανό να βαρύνει αρκετά με την παράλειψη των γευμάτων, αλλά και θα αναπληρώσετε το γεύμα που καταναλώθηκε από το βρέφος από την τράπεζα την ώρα που λείπατε.

Εάν είστε μακριά από το μωρό σας, αντλείτε γάλα τόσες φορές όσες θα θηλάζατε εάν ήσασταν μαζί του. Σκόπιμο θα ήταν η άντληση να γίνεται σε μέρος ήσυχο, χωρίς πολλά ερεθίσματα, ώστε να είστε χαλαρές και να μπορείτε να σκεφτείτε το μωρό σας.

Πότε βάζω θήλαστρο;

Σε ένα τελειόμηνο νεογνό όταν ο θηλασμός ακολουθήσει μια ομαλή πορεία εδραίωσης δε χρειάζεται απαραιτήτως άντληση με θήλαστρο. Καταστάσεις στις οποίες θα μπορούσε να χρειαστεί άντληση με θήλαστρο είναι οι εξής:

• Σε καταστάσεις αποχωρισμού μητέρας βρέφους π.χ. όταν το νεογνό είναι στην Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ), ή όταν η μαμά χρειάζεται νοσηλεία.
• Όταν η παραγωγή του μητρικού γάλακτος είναι μειωμένη για διάφορους λόγους και επιδιώκουμε την αύξησή της.
• Σε περίπτωση που η χορήγηση γάλακτος κρίνεται ακατάλληλη (π.χ. η μητέρα λαμβάνει φάρμακα μη συμβατά με το θηλασμό) μπορεί να γίνουν αντλήσεις με σκοπό τη διατήρηση της γαλουχίας.
• Σε περίπτωση επιστροφής της μητέρας στην εργασία της, ώστε να κάνει ατομική τράπεζα γάλακτος.

Σημαντική αρωγή κατά την άντληση στην περίπτωση αποχωρισμού της μητέρας από το μωρό της έχουν τα οπτικά ερεθίσματα! (φωτογραφίες-βίντεο μωρού)

Αποθήκευση του μητρικού γάλακτος:

Δοχεία για την αποθήκευση του μητρικού γάλακτος από πολυπροπυλένιο (bisphenol Α free) ή τα σακουλάκια πολυπροπυλενίου, τα οποία πρέπει να σφραγίζονται καλά, και να αποθηκεύονται σε μια περιοχή όπου αποφεύγεται η φθορά τους.

Τα δοχεία για την αποθήκευση του μητρικού γάλακτος πλένονται και αποστειρώνονται μέχρι τον 4ο μήνα περίπου και στη συνέχεια μπορούν να πλυθούν με ζεστό νερό και σαπούνι και να ξεπλένονται καλά με εναλλαγή ζεστού – κρύου νερού ή να πλένονται στο πλυντήριο πιάτων. Κατά την αποθήκευση γάλακτος καλό είναι να μη γεμίζει το δοχείο – σακουλάκι μέχρι επάνω. Η ποσότητα γάλακτος που συλλέγεται μπορεί να ποικίλει.

Αυτοκόλλητη ετικέτα ή ανεξίτηλο μαρκαδόρο για να γραφτεί η ημερομηνία και ώρα συλλογής.

Ψυγείο με κατάψυξη για τη διατήρησή του. Ενδεικτικά το γάλα μπορεί να αποθηκευτεί:

• Στο ψυγείο σε θερμοκρασία 4 ⁰C έως 48 -72 ώρες.
• Στην κατάψυξη -18 ⁰C έως 1 μήνα
• Σε καταψύκτη -20 ⁰C έως 3-6 μήνες

8. Δίνω και ξένο γάλα. Αποκλείεται να καταφέρω να δίνω μόνο δικό μου

Επαναγαλακτισμός είναι η αύξηση στην παραγωγή του μητρικού γάλακτος με αποτέλεσμα την κατάργηση της χορήγησης συμπληρώματος στο μωρό και τον αποκλειστικό θηλασμό του. Έρευνες δείχνουν ότι σε διάστημα 4-6 εβδομάδων πάνω από το 75% των γυναικών μπορούν να καταφέρουν πλήρη επαναγαλακτισμό και οι υπόλοιπες μητέρες μερικό επαναγαλακτισμό. Ο επαναγαλακτισμός ενός μωρού έχει τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες να πετύχει όσο πιο κοντά στη γέννηση του μωρού ξεκινήσει. Δηλαδή μια μητέρα που προσπαθεί να κόψει το συμπλήρωμα ξένου γάλακτος δύο εβδομάδες μετά τον τοκετό είναι πιο πιθανό να το καταφέρει ή πιο πιθανό να το καταφέρει πιο σύντομα, σε σχέση με τη μητέρα που θα το προσπαθήσει τρεις μήνες αργότερα.

Απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία του επαναγαλακτισμού είναι:

• Η γνώση της μητέρας για το πώς λειτουργεί ο μητρικός θηλασμός και η παραγωγή της σε γάλα.
• Η θέληση, η πίστη και η επιμονή της μητέρας να επιδιώξει τον αποκλειστικό θηλασμό του παιδιού της.
• Η σωστή και τακτική υποστήριξη της μητέρας από επαγγελματία υγείας, όπως και υποστήριξη από το άμεσο περιβάλλον της
• Επαφή της μητέρας με το μωρό δέρμα με δέρμα και άφθονη αγκαλιά όλο το 24ωρο
• Αύξηση στον ερεθισμό του στήθους/μασάζ στο στήθος με το χέρι- το μωρό στο στήθος- συστηματική χρήση θηλάστρου (φροντίστε η χοάνη να είναι σε κατάλληλο μέγεθος, προκείμενου να γίνεται σωστή άντληση)
• Λήψη γαλακταγωγών ουσιών (Ο μάραθος, η μαγιά μπύρας, το fenugreek ή τριγωνέλλα, και το κόκκινο βατόμουρο, φαίνεται να αποτελούν επιπρόσθετα μέσα για το πώς να αυξήσετε την παραγωγή του μητρικού γάλακτος).
• Φροντίστε να τρέφεστε καλά. Να καταναλώνετε περίπου 1800 θερμίδες την ημέρα και να πίνετε αρκετά υγρά, περίπου 2 λίτρα την ημέρα.
• Προσπαθήστε να δίνετε το γάλα που αντλείτε με σύριγγα, κουτάλι ή ειδικό κύπελλο και όχι με μπουκάλι. Εάν θηλάζετε και δίνετε και με μπουκάλι είναι πιθανό το μωρό σας να εμφανίσει σύγχυση θηλών.
• Κατά την διάρκεια του θηλασμού ή των αντλήσεων φροντίστε να κάνετε συχνές εναλλαγές στους μαστούς.

9. Δεν πειράζει να δίνω γάλα με μπουκάλι

Χορήγηση μητρικού γάλακτος με μπουκάλι ή ξένου γάλακτος (φόρμουλα)

Κατά την περίοδο των 0-6 μηνών, το μωρό τρέφεται αποκλειστικά με γάλα.

«Σύγχυση θηλών» ονομάζεται το πρόβλημα που προκύπτει όταν σε ένα μωρό, εκτός από το στήθος προσφέρεται μπουκάλι ή πιπίλα, διότι ο τρόπος που ένα βρέφος τρέφεται από το στήθος, έχει πολλές και ουσιαστικές διαφορές από τον τρόπο που τρέφεται από το μπουκάλι. Ο τρόπος σίτισης με μπουκάλι είναι εντελώς διαφορετικός από τον θηλασμό στο στήθος της μητέρας! Διαφορετική ποιότητα θηλών, τρόπου ροής! Παθητική- σύντομη και αυτόματη η σίτιση με το μπουκάλι, ενεργητική-αργή, πιθανά κουραστική ο θηλασμός από το στήθος της μητέρας. Στο θηλασμό το μωρό πρέπει να ανοίξει από μόνο του το στόμα για να πιάσει το στήθος, ενώ όταν πίνει από το μπουκάλι κάτι τέτοιο δεν είναι αναγκαίο. Η θέση της γλώσσας είναι και αυτή διαφορετική. Όταν το μωρό πίνει στο στήθος η γλώσσα είναι πάνω από τα ούλα της κάτω γνάθου και κάνει κυματοειδείς κινήσεις, που βοηθούν στο άδειασμα των γαλακτοφόρων πόρων, ενώ όταν πίνει από το μπουκάλι είναι πίσω από τα ούλα και δεν κάνει τέτοιου είδους κινήσεις. Το γάλα κατά το θηλασμό δεν ρέει αμέσως, αλλά μετά από μερικά λεπτά και το μωρό για να το καταφέρει αυτό, πρέπει να προσπαθήσει. Αντίθετα κατά τη σίτιση με το μπουκάλι, το μωρό δε χρειάζεται να κάνει πολλά. Το γάλα ρέει από μόνο του.

Ο Π.Ο.Υ συνιστά η χρήση της πιπίλας να ξεκινά μετά τις 6 βδομάδες και μέχρι τον 1ο χρόνο.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΣΙΤΙΣΗΣ:

Κάποιες φορές μπορεί να χρειαστεί να δώσουμε στα μωρά συμπλήρωμα μητρικού γάλακτος ή φόρμουλας. Ωστόσο, η χρήση του μπιμπερό μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση θηλών, γι αυτό το λόγο καλό είναι να αποφεύγεται. Υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι σίτισης στους οποίους περιλαμβάνονται σίτιση με ποτηράκι, κουταλάκι, σταγονόμετρο ή με σύριγγα & σύστημα συμπληρωματικής σίτισης (sns) .

10. Το μωρό μεγαλώνει. Είναι ώρα να αποθηλάσω.

Ο μητρικός θηλασμός θα πρέπει να είναι η αποκλειστική τροφή του βρέφους για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του. Πρέπει να συνεχίζεται και μετά την εισαγωγή στερεών τροφών στο καθημερινό διαιτολόγιο, μέχρι την ηλικία των 12 μηνών και μπορεί να συνεχισθεί για όσο διάστημα το επιθυμούν η μητέρα και το παιδί. Σε κάθε περίπτωση συστήνεται στην μητέρα να κάνει σταδιακό φυσικό απογαλακτισμό. Μείωση συχνότητας κατά 1 θηλασμό ανά 2-5 μέρες, αύξηση μεσοδιαστημάτων μεταξύ θηλασμών, μείωση διάρκειας θηλασμών.

Υπάρχει πιθανότητα αντίδρασης του παιδιού, αλλαγής συμπεριφοράς του ή ασθένειας. Καθοριστική η συμμετοχή της οικογένειας στον αποθηλασμό. Σε περίπτωση που η μητέρα βιώσει μελαγχολία ή κατάθλιψη της τονίζουμε την ανάγκη να δημιουργήσει με το παιδί της νέες μορφές σχέσης, ανάλογες του αναπτυξιακού σταδίου του παιδιού και πρέπει να θυμάται ότι αυτό που έχει σημασία είναι να συνεχίσει να δίνει στο παιδί της την πολύτιμη για την ανάπτυξή του φροντίδα και αγάπη!