Από ποια ηλικία μπορούμε να βάζουμε αντηλιακό στα μωρά;
Αναστασία Γεωργούντζου
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Παιδίατρος ΙΑΣΩ Παίδων
Η υπεριώδης ακτινοβολία [ultraviolet (UV) radiation] είναι ένας από τους πιο σημαντικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν το ανθρώπινο σώμα. Η λελογισμένη έκθεση στον ήλιο μειώνει το στρες, βελτιώνει τις νοητικές λειτουργίες και ενεργοποιεί τη σύνθεση βιταμίνης D. Από την άλλη πλευρά, η υπερέκθεση στον ήλιο, τόσο μέσω της UVA όσο και της UVB ακτινοβολίας, έχει ενοχοποιηθεί για φωτοδερματίτιδες, εγκαύματα, φωτογήρανση, καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος του δέρματος και καρκινογένεση. Ειδικά η υπέρμετρη διαλείπουσα έκθεση στην UV ακτινοβολία στην αρχή της ζωής φαίνεται ότι αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης μελανώματος στην ενήλικο ζωή.
Η σωστή χρήση αντηλιακού φαίνεται ότι προστατεύει ως ένα βαθμό από τις βλαβερές αυτές επιπτώσεις, όμως το βρεφικό δέρμα παρουσιάζει αρκετές ιδιαιτερότητες. Τα βρέφη (δηλαδή παιδιά ηλικίας <1 έτους) έχουν λεπτότερο δέρμα, με μικρότερη ικανότητα σύνθεσης μελανίνης και επίσης πιο ανώριμο λειτουργικά δερματικό φραγμό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αφενός την ανεπαρκή προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία και αφετέρου την αυξημένη απορρόφηση από το δέρμα φαρμάκων και άλλων ουσιών που εφαρμόζονται σε αυτό. Είναι επομένως απαραίτητη η σωστή ενημέρωση και καθοδήγηση των γονιών από τον παιδίατρο ή το δερματολόγο σχετικά με την προστασία των βρεφών από τον ήλιο και τη χρήση αντηλιακού.
Παρόλο που δεν υπάρχει απόλυτη ομοφωνία στις διάφορες κατευθυντήριες οδηγίες, είναι γενικά αποδεκτό ότι τα μωρά που είναι μικρότερα από έξι μηνών θα πρέπει να αποφεύγουν την άμεση έκθεση στον ήλιο, ιδίως τις ώρες αιχμής 10 π.μ. με 4 μ.μ. Σε αυτή την ηλικία δε συστήνεται η χρήση αντηλιακών, καθώς δεν έχει τεκμηριωθεί η ασφάλεια τους. Ενδέχεται τα συστατικά τους να απορροφώνται σε μεγαλύτερο ποσοστό από το βρεφικό δέρμα και να προκαλoύν πιο συχνά ερεθισμούς και αλλεργικές αντιδράσεις. Σε περίπτωση που δε μπορούμε να αποφύγουμε την έκθεση στον ήλιο, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν άλλες μορφές προστασίας από την ηλιακή ακτινοβολία. Έτσι, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε προστατευτικά ρούχα, καπέλο και γυαλιά ηλίου. Τα ρούχα θα πρέπει να καλύπτουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιφάνεια σώματος, συμπεριλαμβανομένων χεριών και ποδιών. Όσο πιο πυκνή ύφανση και πιο σκούρο χρώμα έχουν, τόσο μεγαλύτερη είναι η προστασία που προσφέρουν. Τα τελευταία χρόνια είναι διαθέσιμα και ειδικά ρούχα που προστατεύουν αποτελεσματικά απέναντι στην υπεριώδη ακτινοβολία (δείκτης >30 σχετίζεται με πολύ καλή προστασία). Το καπέλο θα πρέπει να έχει φαρδύ γείσο, ώστε να καλύπτει επαρκώς το πρόσωπο, τον αυχένα και τα αυτιά. Προκειμένου για μικρές περιοχές δέρματος που δε μπορούν να καλυφθούν, η Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής επιτρέπει την υπό προϋποθέσεις εφαρμογή αντηλιακού στα μικρά βρέφη. Αυτό θα πρέπει να περιέχει φυσικά φίλτρα, να χρησιμοποιηθεί για περιορισμένο χρονικό διάστημα και να απομακρυνθεί με πλύσιμο μετά. Πριν τη χρήση του αντηλιακού σε αυτή την ηλικία απαραίτητη είναι η δοκιμή του σε μία πολύ μικρή δερματική επιφάνεια, ώστε να διαπιστωθεί αν γίνεται καλά ανεκτό.
Σε ό,τι αφορά τα βρέφη ηλικίας μεγαλύτερης των 6 μηνών, τα γενικά μέτρα προστασίας, με αποφυγή της άμεσης έκθεσης στον ήλιο τις ώρες αιχμής και χρήση κατάλληλου ρουχισμού, θα πρέπει να συνεχίσουν να τηρούνται. Πάντως, σε αυτή την ηλικιακή ομάδα η χρήση αντηλιακού θεωρείται ασφαλής. Σημαντικό είναι βέβαια να επιλέξουμε το κατάλληλο προϊόν. Σύμφωνα με τους ειδικούς, στα βρέφη ηλικίας άνω των 6 μηνών θα πρέπει να χρησιμοποιούνται αντηλιακά ευρέως φάσματος (προστασία για UVA & UVB ακτινοβολία), με φυσικά (ανόργανα) φίλτρα. Τα φυσικά φίλτρα είναι λιγότερο ερεθιστικά και απορροφώνται σε μικρότερο βαθμό από το δέρμα. Εγκεκριμένα από τον FDA φυσικά φίλτρα είναι το διοξείδιο του τιτανίου (TiO2) και το οξείδιο του ψευδαργύρου (ZnO). Ο δείκτης προστασίας (SPF) του αντηλιακού θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 15, ιδανικά όμως συστήνεται η χρήση σκευάσματος με δείκτη SPF ≥ 30. Ιδιαίτερη σημασία έχει και ο τρόπος εφαρμογής του αντηλιακού. Θα πρέπει να απλώνεται σε ικανοποιητική δόση, που αντιστοιχεί σε 2mg/cm2. Ένας απλός τρόπος υπολογισμού είναι να χρησιμοποιείται ποσότητα τόση, ώστε να γεμίσει την κυρτωμένη παλάμη του χεριού του μικρού παιδιού. Τα αντηλιακά με φυσικά φίλτρα αφήνουν πάντα στο δέρμα ένα άσπρο φιλμ, οπότε μπορούμε να ελέγξουμε πιο εύκολα αν έχει καλυφθεί όλο το εκτεθειμένο στον ήλιο δέρμα. Η επάλειψη θα πρέπει να γίνεται περίπου 20 λεπτά πριν από την έκθεση στον ήλιο και να επαναλαμβάνεται κάθε 2 ώρες ή και πιο συχνά αν το δέρμα του παιδιού βραχεί ή ιδρώσει. Η χρήση αντιηλιακού συνιστάται από τέλος Απριλίου μέχρι και τον Οκτώβριο.
Σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι το αντηλιακό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο στην παραλία, αλλά οπουδήποτε υπάρξει έκθεση στον ήλιο (παιδική χαρά, βόλτα)! Τέλος, καθώς τα παιδιά ακολουθούν το παράδειγμα των γονιών τους, είναι πολύ σημαντική η σωστή ενημέρωση τους, ώστε και οι ίδιοι να υιοθετήσουν τα κατάλληλα μέτρα ηλιοπροφύλαξης.