Η πανδημία του COVID-19

Ιλία Βάκη, MD, PhD, Παιδίατρος-Λοιμωξιολόγος,
Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΑΣΩ ΠΑΙΔΩΝ

Χριστίνα Λιάκου, MD, PhD,
Παιδίατρος-Λοιμωξιολόγος,
Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΑΣΩ Παίδων

Η ασθένεια του κορονοϊού 2019, (Coronovirus disease 2019-COVID -19), επίσης γνωστή ως οξεία αναπνευστική νόσος 2019-nCOV είναι μία μολυσματική ασθένεια που προκαλείται από τον κορονοϊό SARS-COV-2. Η ασθένεια που προκαλεί ο ιός περιγράφηκε αρχικά στην πόλη Wuhan της επαρχίας Hubei στην Κίνα στα τέλη Δεκεμβρίου 2019. Ήδη από τις αρχές Δεκεμβρίου άρχισαν να καταγράφονται πολλές περιπτώσεις πνευμονίας άγνωστης αιτιολογίας στην πόλη Wuhan. Οι περισσότεροι ασθενείς δούλευαν στην υπαίθρια αγορά της πόλης, όπου πωλούνται ψαρικά αλλά και άγρια ζώα προς βρώση όπως νυχτερίδες και μαρμότες. Στις 7/1/2020 αναγνωρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως COVID-19, ενώ στις 11/3/2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κηρύσσει την κατάσταση που βιώνει ο πλανήτης με τον κορονοϊό ως πανδημία.

Ήδη μέχρι το τέλος του Μσρτίου 2020 είναι καταγεγραμμένα περισσότερα από 470.000 κρούσματα παγκοσμίως σε 198 χώρες, ενώ οι θάνατοι από τον COVID-19 ξεπερνούν τις 21.000 παγκοσμίως.

Κλινική εικόνα

Συχνότερα συμπτώματα της νόσου που προκαλείται είναι ο πυρετός ή η δεκατική πυρετική κίνηση, ο βήχας και η δύσπνοια. Εκδηλώνονται επίσης μυαλγίες, κεφαλαλγία, φαρυγγαλγία, έμετοι και διάρροια. Μία ιδιαίτερη συμπτωματολογία που αναγνωρίζεται πλέον σε αρκετούς ασθενείς είναι η ανοσμία. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν ήπια συμπτωματολογία συμβατή με απλό κρυολόγημα, σε ορισμένους όμως ασθενείς μπορεί να εξελιχθεί σε πνευμονία και πολυοργανική ανεπάρκεια. Από τις έως τώρα μελέτες και αναφορές προερχόμενες κυρίως από την Κίνα προσβάλλονται κυρίως άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Αυτές είναι:

• οι ηλικιωμένοι
• άτομα οποιασδήποτε ηλικίας με υποκείμενο χρόνιο νόσημα όπως καρδιαγγειακό νόσημα, πνευμονοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη, ανοσοανεπάρκεια, κακοήθειες
• Οι άνδρες φαίνεται να νοσούν συχνότερα και βαρύτερα από τις γυναίκες και πιθανά αυτό να οφείλεται σε ορμονικά αίτια.

Τα παιδιά από την εμπειρία που έχουμε αποκομίσει μέχρι τώρα νοσούν, αλλά όχι βαριά ή με επιπλοκές μπορούν όμως να μεταδώσουν τον ιό. Παιδιά <20 ετών νοσούν σπάνια (περίπου 2%) ενώ δεν καταγράφονται θάνατοι παιδιών <10 ετών. Παρατεταμένη ανίχνευση του ιού έχει αναφερθεί σε δείγματα του αναπνευστικού συστήματος και σε δείγματα κοπράνων έως και 30 ημέρες από την έναρξη της νόσου. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά παρόλο που νοσούν ήπια ή περνούν υποκλινικά τη νόσο, μπορούν να μεταδώσουν τη λοίμωξη σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που κινδυνεύουν από σοβαρές επιπλοκές.

Μετάδοση- Εργαστηριακά ευρήματα

Ο ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων τα οποία παράγονται κατά τη διάρκεια του βήχα ή του φτερνίσματος. Από την ημέρα της έκθεσης έως την εμφάνιση συμπτωμάτων (χρόνος επώασης) μεσολαβούν 2 έως 14 ημέρες, συχνότερα όμως 5 ημέρες. Ο ιός μπορεί να παραμείνει στον αέρα από 30' έως 3 ώρες. Μπορεί να επιβιώσει για 24 ώρες σε χαρτόνι, για 2 ημέρες στα μέταλλα, ενώ μεγαλύτερο χρόνο επιβίωσης έχει στο πλαστικό όπου είναι τουλάχιστον 3 ημέρες.

Ακτινολογικά μπορεί να προσβάλλει το κατώτερο αναπνευστικό με συχνότερη εικόνα την πνευμονία, ενώ σε βαρύτερες καταστάσεις προκαλεί ARDS (οξύ σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας) με την χαρακτηριστική εικόνα στην ακτινογραφία θώρακα ή στην αξονική τομογραφία της θολής υάλου.

Αιματολογικά το 33% των ασθενών παρουσιάζει λεμφοπενία. Επιπλέον παρατηρούνται αναιμία, θρομβοπενία, διαταραχή ηπατικής και νεφρικής λειτουργίας και αύξηση γαλακτικής δεϋδρογενάσης και ενζύμων εκκρινόμενων από τα μυοκύτταρα.

Οδηγίες-Μέτρα προφύλαξης

Σύμφωνα με τις οδηγίες του CDC και του ΕΟΔΥ, ως γενικά μέτρα προφύλαξης ορίζονται:

1. Αποφυγή στενής σωματικής επαφής, όχι μικρότερη του 1,5m
2. Πλύσιμο χεριών με σαπούνι και νερό αντισηπτικό διάλυμα αλκοόλης για τουλάχιστον 20sec.
3. Αποφυγή επαφής προσώπου με τα χέρια ειδικά αν δεν είναι πρόσφατα πλυμένα.
4. Αποφυγή στενής επαφής με αρρώστους
5. Παραμονή στο σπίτι σε περίπτωση ασθένειας
6. Βήχας ή φτέρνισμα σε μαντήλι ή στην εσωτερική επιφάνεια του αγκώνα
7. Συχνό πλύσιμο-απολύμανση επιφανειών

Ειδικά για παιδιά και εφήβους, ο ΕΟΔΥ έχει καταρτίσει οδηγίες για την μείωση της μεταδοτικότητας του ιού:

1. Αποφυγή συναθροίσεων και συγχρωτισμού
2. Αποφυγή ομαδικών εξωσχολικών δραστηριοτήτων
3. Ενθάρρυνση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων από απόσταση(e-learning)
4. Αποφυγή επαφών με ευπαθείς ομάδες
5. Σε περίπτωση ασθένειας παραμονή στο σπίτι σε εθελοντική απομόνωση και επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό ή τον ΕΟΔΥ.
6. Όχι μετάβαση του άρρωστου με ήπια συμπτώματα παιδιού στο Νοσοκομείο. Το Νοσοκομείο θα πρέπει να αντιμετωπίσει ασθενείς που κινδυνεύουν και πάσχουν σοβαρά.

Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι συμβαίνει κάτι ασυνήθιστο αυτή την περίοδο ειδικά τα μεγαλύτερης ηλικίας και εξαιτίας αυτού βιώνουν άγχος. Καλό είναι να τους εξηγήσουμε και να απαντήσουμε στις απορίες τους με όσο πιο απλό τρόπο γίνεται. Επίσης σωστό είναι να τα εφησυχάσουμε ότι δεν κινδυνεύουν ούτε εκείνα αλλά ούτε και η υπόλοιπη οικογένεια. Καλό είναι να διατηρηθεί μία σταθερή ρουτίνα μέσα στο σπίτι και προβλέψιμη καθημερινότητα. Αυτό δημιουργεί ασφάλεια στα παιδιά. Οι μεγαλύτεροι ας γίνουμε παράδειγμα προς μίμηση σε θέματα κοινωνικής συμπεριφοράς και ατομικής ευθύνης. Ας εμφυσήσουμε στα παιδιά μας το σεβασμό απέναντι στο συνάνθρωπο και την πεποίθηση ότι προστατεύουμε τους εαυτούς μας αλλά λειτουργούμε προστατευτικά και για το κοινωνικό σύνολο.

Ένας απλουστευμένος οδηγός προσέγγισης της πανδημίας για τα μικρότερα παιδιά βρίσκεται στο link https://blogs.sch.gr/dimkap/files/2020/03/ITA-GR-GUIDA-GALATTICA-AL-CORONA-VIRUS-3.pdf και έχει συνταχθεί υπό την αιγίδα των παιδικών μουσείων της γειτονικής μας Ιταλίας, που πλήττεται σημαντικά από την πανδημία.

Θεραπεία-Αντιμετώπιση

Η αγωνία όλου του πλανήτη είναι η ανεύρεση θεραπείας για την αντιμετώπιση της νόσου.

Ήδη μελέτες ανεύρεσης αποτελεσματικού εμβολιασμού βρίσκονται σε κλινικές δοκιμές φάσης 1 σε ανθρώπους σε Κίνα και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Αναφορικά με τις προσπάθειες αποτελεσματικής θεραπείας είναι πολλές οι κλινικές μελέτες παγκοσμίως και αρκετές οι φαρμακευτικές ουσίες που δοκιμάζονται. Στην Ιαπωνία δείχνει αρκετά ικανοποιητικά αποτελέσματα η αντιική ουσία favipavir για την αντιμετώπιση για την αντιμετώπιση ήπιων προς μέτριας βαρύτητας περιπτώσεων λοίμωξης από τον ιό COVID-19. Η συγκεκριμένη ουσία τον προηγούμενο μήνα πήρε έγκριση ως πειραματική θεραπεία για τον κορωνοϊό COVID-19.

Η χλωροκίνη και η υδροξυχλωροκίνη είναι ουσίες που έχουν πάρει επίσημη έγκριση για τη θεραπεία της ελονοσίας, του Συστηματικού Ερυθηματώδη Λύκου και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Φαίνεται από τα αποτελέσματα των κλινικών ερευνών να δρουν αποτελεσματικά και στον COVID-19.

Στη Γαλλία αλλά και σε άλλες χώρες εφαρμόζεται ένα πειραματικό πρωτόκολλο συνδυασμού υδροξυχλωροκίνης και αζιθρομυκίνης.

Ενα φάρμακο που δε φάνηκε να βοηθά σημαντικά στη νόσο από τον ιό Ebola, to Remdesivir, φαίνεται αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση του COVID-19, όπως είχε δείξει καλή δράση και σε άλλους κορονοιούς τον SARS και τον MERS. Ήδη για τον σκοπό αυτό είναι σε εξέλιξη 5 κλινικές μελέτες σε Κίνα και ΗΠΑ.

Τέλος ένα ακόμα αντιικό φάρμακο που χρησιμοποιείται θεραπευτικά στη νόσο AIDS με την εμπορική ονομασία Kaletra και το συνδυασμό δύο αντιικών lopinavir -ritonavir επίσης δοκιμάζεται.

Ανοσοθεραπείες

Καθώς ο COVID-19 μπορεί να οδηγήσει σε υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος και ενεργοποίηση του καταρράκτη της φλεγμονής με αρνητικές συνέπειες στον ασθενή , δοκιμάζονται ανοσοκατασταλτικοί παράγοντες μεταξύ αυτών ο παράγοντας tocilizumab που αυτή τη στιγμή χρησιμοποιείται ικανοποιητικά στη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Ο πλανήτης αυτή τη στιγμή δοκιμάζεται. Η ανθρωπότητα για μια ακόμα φορά γνωρίζει μία ασύμμετρη απειλή. Ας λειτουργήσουμε όλοι όσο πιο υπεύθυνα μπορούμε με γνώμονα το ατομικό και το συλλογικό καλό. Είναι βέβαιη η έξοδος από το τούνελ στο ξέφωτο και η ελπίδα πρέπει να διατηρηθεί ζωντανή.