Πρόληψη, προφύλαξη και πρώιμη διάγνωση στον καρκίνο του μαστού
Αντώνης Κεραμόπουλλος
Επίκ. Καθ. Γυναικολογικής Ογκολογίας
Υπεύθυνος/Συντονιστής
Α’ Κλινικής Μαστού ΙΑΣΩ
Δημήτρης Κεραμόπουλλος
Γυναικολόγος Χειρουργός Μαστού ΙΑΣΩ
Διευθυντής Επιμέτρησης Κινδύνου Α' Κλινικής Μαστού ΙΑΣΩ
Είναι γνωστό ότι ο καρκίνος του μαστού είναι η συχνότερη κακοήθεια στη γυναίκα.
Μία στις οκτώ γυναίκες θα αναπτύξει τη νόσο κατά τη διάρκεια της ζωής της (συχνότητα 12,8%).
Ο καρκίνος μαστού είναι μία θανατηφόρος νόσος, πρέπει, λοιπόν, να αντιμετωπισθεί με τα κατάλληλα μέσα και κυρίως με τη σωστή ενημέρωση των γυναικών, προκειμένου να μειωθεί το ποσοστό των θανάτων και γιατί όχι, να εκμηδενισθεί.
Η μαστογραφία μειώνει τη θνητότητα κατά 50%, γιατί βρίσκει τον καρκίνο μαστού υποκλινικά, δηλαδή πριν γίνει ψηλαφητός από την ίδια ή τον ιατρό. Αν γίνει ψηλαφητός ο όγκος, αυτό αποτελεί την κλινική διάγνωση.
Οι γυναίκες με υποκλινική διάγνωση του καρκίνου μαστού έχουν πιθανότητα δεκαετούς επιβίωσης πάνω από 98% και ακόμη μεγαλύτερη πιθανότητα ίασης!
Από τι πεθαίνουν, λοιπόν, οι γυναίκες που δεν βρίσκουν υποκλινικά τον καρκίνο μαστού;
Προφανώς από μια μικρομετάσταση, η οποία έγινε στο χρονικό διάστημα μεταξύ της υποκλινικής και της κλινικής διάγνωσης. Επομένως, υπάρχει επιτακτική ανάγκη να διαγνωστεί ο καρκίνος μαστού όσο το δυνατό νωρίτερα. Αυτό λέγεται πρώιμη διάγνωση (αν είχε καταργηθεί η φράση «άστο να δούμε αν θα μεγαλώσει» ή «να το παρακολουθήσουμε», θα είχε σωθεί ένα πολύ μεγάλο ποσοστό γυναικών που πέθαναν από καρκίνο μαστού).
Επομένως, είναι κατανοητό ότι όσο νωρίτερα γίνει η διάγνωση του καρκίνου μαστού, τόσο καλύτερο το αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, ένας όγκος 1 εκ. και με αρνητικούς λεμφαδένες έχει πιθανότητα επιβίωσης πάνω από 98% και περαιτέρω ίασης.
Για πολλά χρόνια, ακόμα και σήμερα, χρησιμοποιείται ο όρος πρόληψη (Η πρόληψη σώζει ζωές, μήνας πρόληψης, προληπτική μαστογραφία, κ.α.). Δυστυχώς, ο όρος πρόληψη είναι παραπλανητικός και προκαλεί σύγχυση στις γυναίκες.
Το Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών γράφει: προλαμβάνω= εμποδίζω τι το δυσάρεστο να συμβεί παντελώς, κοινώς προκάνω.
Επομένως, πρόληψη του καρκίνου μαστού σημαίνει να μην πάθει ποτέ η γυναίκα καρκίνο μαστού. Είναι έννοια συνυφασμένη με την έννοια του εμβολίου ή της αμφοτερόπλευρης μαστεκτομής.
Άρα, δυστυχώς, πρόληψη δεν υπάρχει στον καρκίνο του μαστού. Τι υπάρχει; Πρώιμη διάγνωση. Τι σημαίνει πρώιμη διάγνωση; Σημαίνει να βρούμε τον καρκίνο του μαστού όσο πιο νωρίς γίνεται, πριν γίνει ψηλαφητός, δηλαδή υποκλινικά. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την screening απεικόνιση (εξέταση ασυμπτωματικών γυναικών), με μαστογραφία, αλλά και το υπερηχογράφημα που συμπληρώνεται με κλινική εξέταση και σπανιότερα με μαγνητική μαστογραφία. Αυτές οι εξετάσεις πρέπει να γίνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα και συγκριτικό έλεγχο από 35-40 ετών, ώστε να εντοπιστεί ακόμα και μια μικρή διαφορά, και σε ετήσια βάση μετά.
Προσπαθούμε, λοιπόν, να επιτύχουμε την πρώιμη διάγνωση (και όχι την έγκαιρη, η οποία εξαρτάται από το αποτέλεσμα). Πρώιμη διάγνωση = υποκλινική διάγνωση = απεικόνιση (μαστογραφία και/ή υπέρηχοι).
Υπάρχει, όμως, προφύλαξη; Προφύλαξη σημαίνει να παθαίνουν λιγότερες γυναίκες καρκίνο, να ληφθούν μέτρα που μειώνουν τη συχνότητα της νόσου. Δηλαδή, να αποφεύγουμε παράγοντες που προκαλούν καρκίνο για να μειώσουμε τη συχνότητα, ή να δίνουμε παράγοντες που προφυλάσσουν από καρκίνο μαστού ή να προβαίνουμε σε χειρουργικές επεμβάσεις που μειώνουν τη συχνότητα του καρκίνου μαστού.
Δυστυχώς την αιτία για τον καρκίνο μαστού δεν τη γνωρίζουμε. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει γονιδιακή επιβάρυνση (ΒRCA1, 2 κ.α), όπου είναι δυνατό να γίνουν προφυλακτικές επεμβάσεις, όπως η αμφοτερόπλευρη σαλπιγγοωοθηκεκτομή και η αμφοτερόπλευρη μαστεκτομή.
Σε άλλες περιπτώσεις, επικίνδυνες παθολογικές καταστάσεις που παρουσιάζουν προδιάθεση για διηθητικό καρκίνο του μαστού, όπως η εμφάνιση μη διηθητικού (In Situ) καρκίνου μαστού ή οι άτυπες υπερπλασίες, μπορούν να χορηγηθούν φάρμακα που μειώνουν τη συχνότητα ανάπτυξης διηθητικής νόσου (π.χ. ταμοξιφαίνη). Αυτό λέγεται χημειοπροφύλαξη.
Συμπερασματικά, στον καρκίνο μαστού, πρόληψη δυστυχώς δεν υπάρχει. Προφύλαξη για μείωση της συχνότητας μπορεί να γίνει σε ορισμένες περιπτώσεις μεγάλου κινδύνου. Αυτό που έχει σημασία για να σωθούν ζωές είναι η πρώιμη διάγνωση, αν είναι δυνατόν πριν γίνει ψηλαφητός ο όγκος.
Άρα, “μήνας ευαισθητοποίησης” για τον καρκίνο μαστού (awerness) αντί του μήνα πρόληψης, η “πρώιμη διάγνωση (early diagnosis) σώζει ζωές” αντί η πρόληψη σώζει ζωές και μαστογραφία-screening αντί του προληπτική μαστογραφία.