Τεχνικές αποκατάστασης φωνής

Μαρία Μουστάκα
Λογοθεραπεύτρια,
ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ

Σοφία Μαυρέα
Λογοθεραπεύτρια,
ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ

Τι μπορεί να προσφέρει ο λογοθεραπευτής;

Τι αποδείξεις υπάρχουν για την αποτελεσματικότητα;

Την ευθύνη για τη διάγνωση και ιατρική θεραπευτική αντιμετώπιση των διαταραχών φωνής, την έχει ο γιατρός και ιδιαίτερα ο ωτορινολαρυγγολόγος, με εξειδίκευση στον τομέα αυτό.

Κατά την αξιολόγηση, είναι σημαντική η καταγραφή του ιστορικού (n οπτική, ακουστική, εργαστηριακή, αντιληπτική σχετική με τη φωνή: GRBAS (grade, rough, breathy, asthenic, strained), CAPE–V (overall severity, roughness, breathiness, strain, pitch, loudness), n αντιληπτική σχετική με τη σοβαρότητα, Voice Handicap Index.

Η διαταραχή φωνής χαρακτηρίζεται από μη τυπική παραγωγή ή/και απουσία ποιότητας φωνής, ύψους, έντασης, συντονισμού, διάρκειας, ακατάλληλα για την ηλικία και το φύλλο του ομιλητή.

Οι διαταραχές της φωνής κατηγοριοποιούνται σε δύο τύπους: τις οργανικές και τις λειτουργικές διαταραχές φωνής, με κριτήριο την αιτιολογία. Συγκεκριμένα, οι οργανικές διαταραχές φωνής είναι καλοήθεις ασθένειες του λάρυγγα, όπως η οξεία λαρυγγίτιδα, η χρόνια λαρυγγίτιδα, τα κονδυλώματα του λάρυγγα, κύστεις των φωνητικών χορδών, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και άσθμα ή οι κακοήθεις. Επίσης, ανατομικές ανωμαλίες (τραυματισμός του λαρυγγικού ιστού, τραύμα ή κάκωση του λάρυγγα), νευρολογικές παθήσεις (παράλυση των φωνητικών χορδών, σπασμωδική δυσφωνία, νόσος του Parkinson, ΣΚΠ), ενδοκρινολογικοί παράγοντες (υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός, virilisation).

Οι λειτουργικές διαταραχές φωνής είναι διαταραχές της φώνησης, που οφείλονται σε «κακή» φωνητική συμπεριφορά (χωρίς αλλαγή στην περιοχή του λάρυγγα ή με αλλαγές στο λάρυγγα). Για παράδειγμα, υπερλειτουργική δυσφωνία, (οζίδια, πολύποδες, οίδημα του Reinke κλπ.), ψυχογενής δυσφωνία κ.α.

Οι διαταραχές φωνής μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από την φωνοθεραπεία. Η φωνοθεραπεία είναι ειδικότητα της επιστήμης της λογοθεραπείας, που ασχολείται με τη θεραπευτική αποκατάσταση της φωνής (π.χ μετά από βραχνάδα, ασυντόνιστη αναπνοή ή μυϊκό πόνο στο λαιμό/αυχένα). Η προσέγγιση Integrated Voice Therapy χρησιμοποιείται από εκπαιδευμένους φωνοθεραπευτές, με στόχο την αποκατάσταση οργανικών ή λειτουργικών διαταραχών και την επαναφορά ισορροπίας όλων των δομών του φωνητικού μηχανισμού. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από βιωματικές ασκήσεις του σώματος, τον έλεγχο των συναισθημάτων και των σκέψεων, καθώς και την εφαρμογή αυτών σε καθημερινό επίπεδο.

Μία άλλη προσέγγιση είναι η μέθοδος Lee Silverman Voice Treatment (LSVT LOUD), η οποία έχει στόχο τη βελτίωση της φωνής και της ομιλίας των ατόμων που πάσχουν από τη νόσο Parkinson και άλλες διαταραχές (αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, σκλήρυνση κατά πλάκας, πλάγια αμυοτροφική σκλήρυνση, κλπ.). Πρόκειται για μια θεραπεία η οποία εστιάζει στην αύξηση της έντασης της φωνής και έχει αποδειχθεί από έρευνες ότι βελτιώνει σημαντικά την ομιλία και την ένταση της φωνής, αλλά και τον μηχανισμό της κατάποσης μετά από ένα μήνα εντατικής θεραπείας. Επιπλέον, βάσει ερευνών, η βελτίωση στην ομιλία και την ένταση της φωνής μπορεί να διαρκέσει μέχρι και δύο χρόνια μετά τη θεραπεία.

Η μέθοδος LSVT LOUD αποτελείται από ένα εντατικό πρόγραμμα θεραπείας που περιλαμβάνει 16 ωριαίες συνεδρίες (4 ημέρες την εβδομάδα, για 4 εβδομάδες) και καθημερινή εξάσκηση του θεραπευόμενου σε ποικίλα επικοινωνιακά πλαίσια.

Σε όλες τις περιπτώσεις η έγκαιρη παρέμβαση είναι σημαντική. Οι διαταραχές φωνής χρειάζονται διεπιστημονική προσέγγιση (λογοθεραπευτή, ΩΡΛ, ψυχολόγο, σε περίπτωση που χρειάζονται συμπεριφοριστικές αλλαγές ή υπάρχει διαταραχή ψυχογενούς δυσφωνίας, και φυσικοθεραπευτή για αλλαγή στάση σώματος ή χαλάρωση των μυϊκών ομάδων που συμμετέχουν στη φώνηση). Επιπλέον, η ολιστική προσέγγιση της παρέμβασης στο έργο του λογοθεραπευτή αφορά αλλαγές συμπεριφοράς στην καθημερινότητα, ως προς τις «φωνητικές συνήθειες», ασκήσεις χαλάρωσης, εκτίμηση προτύπου αναπνοής και αλλαγή αυτού εάν χρειαστεί.