Γιατί είναι το παιδο-οφθαλμολογικό check-up τόσο σημαντικό;

Μαρία Μηλιά,
Οφθαλμίατρος
Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΑΣΩ Παίδων

Τα μικρά παιδιά της προσχολικής ηλικίας σπάνια θα παραπονεθούν στους γονείς για πρόβλημα όρασης. Ο πρώτος οφθαλμολογικός έλεγχος συστήνεται στα 4 έτη, ώστε να υπάρχει χρόνος για αντιμετώπιση πιθανού προβλήματος. Καλό είναι να επαναληφθεί στην έναρξη της πρώτης δημοτικού. Αν δεν έχει γίνει καθόλου, θα πρέπει οπωσδήποτε να γίνει πριν αρχίσει το δημοτικό.

Η όραση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που συσχετίζει τα μάτια με τον εγκέφαλο και οποιοδήποτε διαταραχή σε αυτή, έχει επίπτωση στην ανάπτυξη και γενικότερη πρόοδο του παιδιού.

Τι θα πρέπει να μας ανησυχήσει ως γονείς στην υγεία των ματιών των παιδιών μας;

• τρίψιμο των ματιών
• πολύ κοντινή θέση διαβάσματος
• παράπονο για πονοκέφαλο ή κούραση στα μάτια
• στραβισμός συνεχής ή κατά περιόδους
• περίεργες θέσεις κεφαλιού για να εστιάσει το παιδί
• κακός συντονισμός χεριού ματιών

Σε μεγαλύτερες ηλικίες, πρέπει να προσεχθούν τα εξής:

• μαθησιακές δυσκολίες
• λάθη στην αντιγραφή στο σχολείο
• παράπονο για πονοκέφαλο, πόνο στα μάτια και θόλωση

Τι προβλήματα μπορεί να συναντήσουμε στο ιατρείο;

Το συνηθέστερο πρόβλημα όρασης είναι οι διαθλαστικές ανωμαλίες, δηλαδή η υπερμετρωπία, η μυωπία και ο αστιγματισμός. Κάποιες φορές αυτές συνδυάζονται ή/και προκαλούν στραβισμό. Η έγκαιρη εντόπισή τους έχει μεγάλη σημασία, κυρίως για την πρόληψη του τεμπέλικου ματιού, το οποίο σε μεγαλύτερες ηλικίες δυστυχώς δεν αντιμετωπίζεται.

Τι είναι το τεμπέλικο μάτι;

Ο ιατρικός όρος είναι η αμβλυωπία. Αυτή είναι συνήθως αποτέλεσμα διακοπής της ανάπτυξης του συστήματος της όρασης στην παιδική ηλικία από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των επτά ετών. Η αμβλυωπία μπορεί να οφείλεται σε:

• στραβισμό
• διαφορά στη διαθλαστική δύναμη των δύο ματιών μυωπία, υπερμετρωπία ή αστιγματισμό
• οποιουδήποτε είδους εμπόδιο στον αμφοτερόπλευρο οπτικό ερεθισμό των ματιών π.χ. βλεφαρόπτωση ή καταρράκτη

Τι είναι ο στραβισμός;

Είναι η διαταραχή στην οποία οι άξονες της όρασης των δύο ματιών δεν κατευθύνονται ταυτόχρονα στο σημείο προσήλωσης. Τα μάτια μοιάζουν ότι «δεν κοιτούν παράλληλα». Ορθοτροπία ονομάζεται η απουσία έκδηλης παρέκκλισης των ματιών. Μπορεί να υπάρχει λανθάνων στραβισμός, δηλαδή όχι έκδηλος, κατάσταση η οποία λέγεται ετεροφορία και μπορεί να φανεί μόνο στην οφθαλμολογική εξέταση ή όταν ο ασθενής είναι κουρασμένος ή αφαιρείται. Διακρίνονται σε εσωφορία/εξωφορία και εσωτροπία/εξωτροπία, ανάλογα με το αν οι άξονες της όρασης συγκλίνουν ή αποκλίνουν.

Ο στραβισμός διακρίνεται στο συνεκτικό, όπου η γωνία είναι σταθερή σε όλες τις βλεμματικές θέσεις και στο μη συνεκτικό, όπου η γωνία διαφέρει στις διάφορες βλεμματικές θέσεις. Ο μη συνεκτικός στραβισμός είναι συνήθως μηχανικός λόγω π.χ. θυρεοειδικής οφθαλμοπάθειας ή παραλυτικός λόγω παράλυσης ή πάρεσης μυός π.χ. σε παρέσεις νεύρων αγγειακής ή τραυματικής αιτιολογίας ή λόγω χωροκατακτητικής αιτίας. Αυτά είναι πιο συχνά στους ενήλικες ασθενείς μας.

Πιο συχνός στα παιδιά είναι ο προσαρμοστικός στραβισμός, που οφείλεται στην υπερμετρωπία. Αυτό το είδος στραβισμού διορθώνεται πλήρως ή μερικώς με γυαλιά. Είναι σημαντικό να εντοπιστεί έγκαιρα προς αποφυγή τεμπέλικου ματιού. Ο τρόπος αντιμετώπισης ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο στραβισμού. Υπάρχουν στραβισμοί που μόνο με γυαλιά διορθώνονται πολύ ως τελείως. Άλλοι θα χρειαστούν χειρουργείο.

Υπάρχουν, επίσης, οι πιο σπάνιες ασύνδετες παρεκκλίσεις (κάθετη ή οριζόντια), τα φαινόμενα A και V καθώς και οι ειδικοί τύποι στραβισμού όπως είναι τα σύνδρομα Duanes, Moebius, Congenital Fibrosis Syndrome and Brown (disinnervation syndromes).

Μπορούν να συνυπάρχουν και σοβαρότερα προβλήματα στην παιδο-οφθαλμολογία, αλλά είναι πιο σπάνια. Όλο το φάσμα της οφθαλμολογίας, περιλαμβανομένων παθήσεων όπως γλαύκωμα, καταρράκτης, όγκοι καλοήθεις και κακοήθεις, ανατομικές ανωμαλίες του ματιού, βλεφάρων και δακρυικής συσκευής ή και κληρονομούμενες παθήσεις, μπορούν να διαγνωστούν.

Έχει μεγάλη σημασία το οικογενειακό οφθαλμολογικό ιστορικό που πάντα πρέπει να αναφέρεται στον παιδίατρο απο την πολύ μικρή ηλικία, ώστε να παραπεμφθεί στον παιδο-οφθαλμίατρο την κατάλληλη χρονική στιγμή και η αντιμετώπιση να είναι οσο πιο έγκαιρη γίνεται.

Πιο συχνός στα παιδιά είναι ο προσαρμοστικός στραβισμός, που οφείλεται στην υπερμετρωπία. Αυτό το είδος στραβισμού διορθώνεται πλήρως ή μερικώς με γυαλιά.