Πόσο ψηλός θα γίνω μαμά;

Εβελίνα Πάνου,
Παιδίατρος-Παιδοενδοκρινολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΑΣΩ Παίδων
τ. επιμελήτρια Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Βόννης

Το ύψος του παιδιού απασχολεί σίγουρα κάθε γονιό, συχνά και το ίδιο το παιδί που παρατηρεί τους συμμαθητές και τους φίλους του να μεγαλώνουν. «Ψηλώνει το παιδί μας σωστά; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το ύψος του; Πότε θα πρέπει να αναζητήσουμε ιατρική συμβουλή;», είναι μερικά ερωτήματα που συχνά προβληματίζουν τους γονείς.

Πώς μεγαλώνει ένα παιδί;

Ένα φυσιολογικό τελειόμηνο νεογνό γεννιέται με μήκος περίπου 50εκ. Στη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας το ύψος του αυξάνεται γρήγορα, φτάνοντας στο τέλος του πρώτου έτους τα 70-83εκ. Κατά τη νηπιακή και παιδική ηλικία η ταχύτητα αύξησης του αναστήματος σταδιακά μειώνεται και από την ηλικία των 4 ετών το παιδί ψηλώνει με ρυθμό περίπου 6-8εκ. κάθε χρόνο. Στη συνέχεια ακολουθεί η ταχεία αύξηση της εφηβικής ηλικίας, κατά την οποία τα αγόρια ψηλώνουν περίπου κατά 25εκ. και τα κορίτσια περίπου κατά 20εκ. Ο ρυθμός αύξησης του ύψους μειώνεται σημαντικά στα κορίτσια μετά την εμμηναρχή και στα αγόρια μετά την ολοκλήρωση της εφηβείας. Η αύξηση ολοκληρώνεται τελικά στο κορίτσι συνήθως 2 έτη μετά την έναρξη της έμμηνης ρύσης, ενώ στο αγόρι 1-2 χρόνια αφού συμπληρώσει την εφηβεία.

Από ποιους παράγοντες επηρεάζεται το ύψος;

Καθοριστικός παράγοντας είναι η κληρονομικότητα, με την έννοια του ύψους των γονιών του παιδιού. Βάσει, λοιπόν, του γονεϊκού αναστήματος μπορούμε να υπολογίσουμε με ένα εύρος το γενετικά καθορισμένο ύψος-στόχο για το παιδί, το οποίο αναμένουμε να αποκτήσει ως τελικό ανάστημα. Επιπλέον, η εξέλιξη του βάρους του θα επηρεάσει σαφώς και την αύξηση του ύψους. Εύλογα σημαντικό ρόλο παίζουν παθολογικές καταστάσεις της εγκυμοσύνης, της νεογνικής και βρεφικής ηλικίας, η ύπαρξη χρόνιων νοσημάτων (ειδικά ηπατικές και νεφρικές νόσοι), αδυναμία απορρόφησης θρεπτικών ουσιών (όπως στην κοιλιοκάκη και σε εντερικές νόσους), ενδοκρινικά νοσήματα (όπως ο υποθυρεοειδισμός, η ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης) και η λήψη φαρμάκων. Παράλληλα ένας μεγάλος αριθμός παραγόντων του περιβάλλοντος στο οποίο το παιδί ζει και μεγαλώνει, επηρεάζουν με τη σειρά τους την ανάπτυξή του. Η καθημερινή διατροφή, η λήψη θρεπτικών συστατικών, η άσκηση, καθώς και στρεσσογόνοι παράγοντες της καθημερινότητας είναι δυνατό να έχουν αρνητική επίδραση στο ρυθμό με τον οποίο αυξάνεται το ύψος του παιδιού.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί να ψηλώσει και να αποκτήσει το ύψος-στόχο του

Διατροφή: Ένα παιδί, που δεν λαμβάνει με την τροφή του τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά σε επαρκείς ποσότητες και μάλιστα από μικρή ηλικία, πιθανόν να παρουσιάσει μειωμένη ανάπτυξη και ενδεχομένως να μην αποκτήσει το γενετικά καθορισμένο ύψος του. Μια διατροφή θερμιδικά και ποιοτικά επαρκής και ισορροπημένη, θα συμβάλλει καθοριστικά στην πλήρη ανάπτυξη του παιδιού.

Άσκηση: Η καθημερινή σωματική άσκηση συμβάλλει ώστε το παιδί να αποκτήσει υγιή σωματοδομή και ορθή στάση σώματος, καθώς και στην επίτευξη του μέγιστου γενετικά καθορισμένου ύψους του. Επιπλέον, με την άσκηση το παιδί αποκτά μια υγιή συνήθεια και έμμεσα μειώνεται η ώρα που καταναλώνει μπροστά σε οθόνες, όπως ο υπολογιστής και η τηλεόραση. Ο στίβος, η κολύμβηση, το μπάσκετ, αποτελούν αθλήματα που βοηθούν στην αύξηση του ύψους. Αντίθετα ο πρωταθλητισμός με πολύωρη και έντονη δραστηριότητα ή αθλήματα που απαιτούν τη διατήρηση χαμηλού βάρους, ενδέχεται παροδικά να καθυστερήσουν την αύξηση του ύψους του παιδιού.

Πότε αναζητούμε ιατρική συμβουλή

Σημεία που θα μας προβληματίσουν είναι, αν διαπιστώσουμε ότι το παιδί μας είναι πιο κοντό από τα συνομήλικα παιδιά του ίδιου φύλου, δεν έχει ψηλώσει για διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών ή φοράει το ίδιο μέγεθος σε ρούχα για περισσότερο από ένα χρόνο. Θα μας προβληματίσει, επίσης, αν παρατηρήσουμε πως το παιδί ψηλώνει με ταχύτητα ολοένα μειούμενη και μικρότερη από 4εκ. το χρόνο μεταξύ των 3 και 10 ετών ή αν αρχίζει να εμφανίζει τα πρώτα σημάδια ενήβωσης σε μικρή σχετικά ηλικία, χωρίς να έχει πάρει και αντίστοιχο ύψος. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να ζητήσουμε τη συμβουλή του παιδιάτρου που παρακολουθεί το παιδί και γνωρίζει το ιστορικό του. Αν εκείνος κρίνει πως χρειάζεται διερεύνηση, θα μας παραπέμψει σε ειδικό παιδοενδοκρινολόγο.

Το ιατρικό ιστορικό, η αποτύπωση στις καμπύλες αύξησης του ύψους και του βάρους, το στάδιο ενήβωσης όπως προκύπτει από τη φυσική εξέταση του παιδιού, ο προσδιορισμός της ωριμότητας των οστών (οστική ηλικία) που γίνεται με ακτινογραφία της αριστερής άκρας χειρός και τέλος ο αντίστοιχος εργαστηριακός έλεγχος θα μας δώσουν τις απαραίτητες πληροφορίες για το αν υπάρχει παθολογικό υπόβαθρο στην ελλιπή αύξηση του παιδιού. Σε πολλές περιπτώσεις το χαμηλό ανάστημα αποτελεί απλά παραλλαγή της φυσιολογικής αύξησης που χαρακτηρίζεται μόνο από καθυστέρηση της αύξησης και της εφηβείας χωρίς να επηρεάζεται το τελικό ύψος ή οφείλεται σε οικογενές χαμηλό ανάστημα (χαμηλό ύψος των γονέων).

Το παθολογικό χαμηλό ανάστημα, που οφείλεται σε κάποιο νόσημα, θα πρέπει να αναγνωρίζεται νωρίς, ώστε να εφαρμόζεται έγκαιρα ηθεραπευτική παρέμβαση που είναι απαραίτητη. Σε περίπτωση ορμονικής διαταραχής η αντίστοιχη υποκατάσταση θα οδηγήσει στην ανάκτηση του ύψους που υπολείπεται και καθιστά εφικτή την επίτευξη του ύψος-στόχου για το παιδί.

Η καθημερινή διατροφή, η λήψη θρεπτικών συστατικών, η άσκηση, καθώς και στρεσσογόνοι παράγοντες της καθημερινότητας είναι δυνατό να έχουν αρνητική επίδραση στο ρυθμό με τον οποίο αυξάνεται το ύψος του παιδιού.