Γεφυρώνοντας το έλλειμμα νοσηλείας του ασθενή που εξέρχεται από την ΜΕΘ

Σεραφείμ Νανάς
Καθηγητής Παθολογίας-Εντατικής
Θεραπείας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
Eπιστημονικός Υπεύθυνος Μονάδας Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ) Φιλοκτήτη
Αρετή Νικηφόρου RN, MSc
Προϊστάμενη Μονάδας Αυξημένης
Φροντίδας (ΜΑΦ) Φιλοκτήτη

 

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της θνησιμότητας στις μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), σχεδόν σε κάθε κατηγορία ασθενών. Αυτό οφείλεται στην οργάνωση και στελέχωσή τους με εξειδικευμένο προσωπικό και στην προηγμένη τεχνολογία, που χρησιμοποιείται πλέον στις ΜΕΘ: Νέοι τύποι αναπνευστήρων Proportional Assist Ventilation (PAV), νέες τεχνικές, δυνατότητα συνεχούς εξωνεφρικής κάθαρσης (CRRT), εξωσωματική οξυγόνωση μέσω μεμβράνης Extracorporeal Membrane Oxygenation (ΕCMO), μείωση του βάθους και του χρόνου της καταστολής, κ.α.

Οι ασθενείς στις ΜΕΘ επιζούν πλέον, παρά τον υψηλότερο βαθμό βαρύτητας της κατάστασης τους κατά την εισαγωγή τους. Μεγάλο ποσοστό ασθενών που επιβιώνουν των ΜΕΘ, χαρακτηρίζονται από το σύνδρομο PICS (Post Intensive Care Syndrome), ένα σύνδρομο με ψυχολογικές, γνωσιακές, λειτουργικές και μυοσκελετικές διαταραχές. Παράλληλα, οι οικογένειες των ασθενών αυτών παρουσιάζουν, επίσης, ψυχολογικές διαταραχές (PICS Family), βιώνοντας άγχος, κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες και πένθος.

Σωματικά προβλήματα ασθενών: Μυϊκή αδυναμία, γνωστή σαν μυοπάθεια μονάδας (Intensive Care Unit-acquired Weakness, ICUaW), αναπνευστικά προβλήματα, δυσφαγία, έκτοπες οστεοποιήσεις των αρθρώσεων, παραμονή τραχειοστομίας. Ψυχολογικά, οι ασθενείς αυτοί βιώνουν έντονο άγχος, έχουν κατάθλιψη, παρουσιάζουν μετατραυματικό σύνδρομο ή delirium. Γνωσιακά, επηρεάζεται η μνήμη, η προσοχή και η συγκέντρωση, ενώ μειώνεται ή εξαλείφεται η εκτελεστική λειτουργικότητα.

Το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των ασθενών που εξέρχονται της ΜΕΘ, είναι η ανάγκη εντατικής εξειδικευμένης, πολυεπίπεδης και διεπιστημονικής αποκατάστασης. Ένα περιβάλλον, δηλαδή, που παρέχει αυξημένη παρακολούθηση, έχοντας όμως τα πλεονεκτήματα ενός κέντρου αποκατάστασης. Έτσι, είναι εφικτή η άμεση κινητοποίηση και συμμετοχή στην τεχνολογικά προηγμένη φυσικοθεραπεία και κινησιοθεραπεία.

Τέτοιος χώρος είναι η Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ) του ΚΑΑ Φιλοκτήτης, στο χώρο της οποίας βρίσκεται γυμναστήριο αποκλειστικά για τους ασθενείς της ΜΑΦ, όπου εφαρμόζονται εξατομικευμένα θεραπευτικά προγράμματα ανά ασθενή:

• Ηλεκτρικός Νευρομυϊκός Ερεθισμός (ΗΝΜΕ), ως εναλλακτική μορφή άσκησης παράλληλα με την παθητική κινητοποίηση για τη βαριά μυοπάθεια ΜΕΘ.
• Ορθοστάτηση αρχικά με εγειρόμενο φορείο (ΤiltTable) και στη συνέχεια απλό ή δυναμικό ορθοστάτη.
• Επανεκπαίδευση στατικού βηματισμού (ΕRIGO) και ρομποτική επανεκπαίδευση βάδισης (Locomat).
• Εναλλακτική επικοινωνία με τη χρήση ειδικών λογισμικών για τους ασθενείς που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με ομιλία, νεύματα ή άλλο τρόπο.
• Διακρανιακός Ηλεκτρικός Ερεθισμός.
• Η υδροθεραπεία σε ασθενείς με τραχειοστομία ήταν ως τώρα ανέφικτη. Στη ΜΑΦ του Φιλοκτήτη, πρώτοι διεθνώς με ειδική προσαρμογή του τραχειοσωλήνα της τραχειοστομίας, οι ασθενείς απολαμβάνουν τα οφέλη της υδροθεραπείας.
• Παρακλίνια ινοπτική ενδοσκοπική αξιολόγηση κατάποσης (Fiberoptic Endoscopic Evaluation of Swallowing, FEES).
• Εφαρμογή πρωτοκόλλου για την πρόληψη και την αντιμετώπιση ελκών από πίεση (κατακλίσεων), με καθημερινή αξιολόγηση και καταγραφή της πορείας τους προς την επούλωση. Χρήση τεχνολογίας με υπερήχους, για την απομάκρυνση νεκρών ιστών Ultrasonic-Assisted Wound Debridemend (UAW) και Vacuum Assisted Closure (VAC) για τη σύγκλειση και την επούλωσή τους.
• Ανάλυση της σύστασης μάζας σώματος με τη διενέργεια DEXA (Dual EnergyX-ray Absorption), χρήσιμη για την αξιολόγηση, τη διατροφική αντιμετώπιση και την πορεία του ασθενή.
• Τακτική συγκέντρωση της διεπιστημονικής ομάδας της ΜΑΦ με θέμα την πορεία της αποκατάστασης των ασθενών, τους νέους στόχους, την προσθήκη παρεμβάσεων, κτλ.
• Ενημέρωση, υποστήριξη και εκπαίδευση των μελών των οικογενειών των ασθενών σε καθημερινή βάση.

Τραχειοστομία: Διαχείριση και σύγκλειση στη ΜΑΦ του Φιλοκτήτη

Ο ασφαλέστερος χώρος νοσηλείας των ασθενών με τραχειοστομία, οι οποίοι δεν έχουν ανάγκη από Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, είναι Μονάδα αυξημένης φροντίδας σε περιβάλλον κέντρου αποκατάστασης. Οι ασθενείς στη ΜΑΦ κατά κανόνα φέρουν τραχειοστομία, διότι δεν μπορούν να διαχειριστούν τις εκκρίσεις τους και παρουσιάζουν εισροφήσεις. Λόγω των παραπάνω, καθίσταται απαραίτητη η διατήρηση του τραχειοσωλήνα, που δίνει τη δυνατότητα για άμεσες και συχνές βρογχοαναρροφήσεις, ενώ ο αεροθάλαμος (cuff) προστατεύει από τις εισροφήσεις. Οι ασθενείς με τραχειοστομία δεν μπορούν να επικοινωνήσουν. Προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα επικοινωνίας (ομιλίας)εφαρμόζεται υπογλωτιδικά οξυγόνο. Αυτό πρώτο δίδει την δυνατότητα επικοινωνίας με το περιβάλλον βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής του ασθενή και αποτελεί ταυτόχρονα θεραπευτική άσκηση για την δυσφαγία.

Μυϊκή αδυναμία Μονάδας (ICUaW) και αναπνευστικό

Η μυϊκή αδυναμία που αποκτάται στη ΜΕΘ, είναι ένα από τα συχνότερα προβλήματα (60% των επιζώντων της ΜΕΘ). Αυτή μπορεί να οφείλεται σε απλή μυοπάθεια, νευροπάθεια ή να είναι μικτή (πολυνευρομυοπάθεια). Η μυοπάθεια κατά κανόνα περιλαμβάνει και τους αναπνευστικούς μύες και τους μύες του ρινοφάρυγγα. Αποτέλεσμα αυτών είναι ο εύκολος κάματος των αναπνευστικών μυών, η δυσφαγία και η δυσκαταποσία. Η πορεία της ενδυνάμωσης των αναπνευστικών μυών μέσω της φυσικοθεραπείας, της κινησιοθεραπείας και της εντατικής θρέψης, αξιολογείται εβδομαδιαία στη φάση της αποκατάστασης στη ΜΑΦ, με τη μέτρηση της μέγιστης εισπνευστικής πίεσης Maximal Inspiratory Pressure, MIP με τη μέθοδο Marini.

Σύνοψη

Η ΜΑΦ του κέντρου αποκατάστασης Φιλοκτήτης, είναι ο χώρος που γίνεται ασφαλής αποδέσμευση των ασθενών από τον αναπνευστήρα και τον τραχειοσωλήνα. Εκεί γίνεται πράξη η άμεση κινητοποίηση, η εντατική φυσικοθεραπεία, η κινησιοθεραπεία και οι ασθενείς συμμετέχουν σε προγράμματα λειτουργικής και γνωσιακής αποκατάστασης. Είναι ο μοναδικός χώρος στην Ελλάδα (μεταξύ των ελάχιστων στην Ευρώπη) που γεφυρώνει το έλλειμμα νοσηλείας και φροντίδας των ασθενών που εξέρχονται από τη ΜΕΘ και βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους.

Η Μονάδα Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ) του ΚΑΑ Φιλοκτήτης, παρέχει αυξημένη παρακολούθηση, έχοντας όμως τα πλεονεκτήματα ενός κέντρου αποκατάστασης.